Erasmus VO
1 / 37
Lesduur is: 60 minIntroductie
Lesdoelen
A Denkbeelden van de Verlichting (18e eeuw):
Mensen willen hun kennis vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand.
Ze zijn daarbij kritisch: niet zomaar alles aannemen omdat een koning of de kerk dat zegt.
Ze vinden dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, van arbeider tot koning en van alle godsdienstige gezindten.
B Enkele belangrijke personen uit deze periode:
- Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723)
- Christiaan Huygens (1629-1695)
- Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778)
- Eise Eisinga (1744-1828)
Instructies
Canonvensters: Christiaan Huygens en Eise Eisinga
De Verlichting: gebruik je verstand (10-15 minuten)
De Verlichting: wees kritisch (10-15 minuten)
De Verlichting: iedereen is gelijk (10-15 minuten)
Voortgezet onderwijs onderbouw
Nodig voor deze les
Voor elke leerling een mobiel, tablet of laptop met internet.
Tip: zet tijdens het geven van de les de notities uit (rechtsonder de slide).
Print u de les, dan hebt u zelf de notities bij de hand.
Opbouw van de les (50-60 minuten)
In de bijlage hiernaast is extra achtergrondinformatie te vinden.
Inleiding (5 minuten)
In het Engels wordt de Verlichting ook wel genoemd: Age of Reason.
In plaats van klakkeloos overnemen wat kerk of koning zei, gingen mensen ‘zelf nadenken’ belangrijk vinden. Wees kritisch!
De Verlichtingsideeën ontstonden in de bovenlaag van de bevolking, bij de wetenschappers en de gegoede burgerij. Deze ideeën verspreidden zich steeds verder door de samenleving.
De Verlichting: gebruik je verstand (10-15 minuten)
In dit deel van de les staan de beroemde wetenschappers Antoni van Leeuwenhoek en Christiaan Huygens centraal. Door middel van onderzoek en experimenteren stelden zij zichzelf vragen over onder meer de aarde, het menselijk lichaam, het heelal en techniek.
De Verlichting: wees kritisch (10-15 minuten)
Op 8 mei 1774 stonden vier planeten en de maan op een rij aan de hemel. Dominee Eelco Alta, die zich net als Eise Eisinga ook met wetenschap bezig hield, schreef anoniem een boekje waarin hij zei dat door de onderlinge krachten van de planeten het hele zonnestelsel uit elkaar getrokken zou worden. De aarde zou vergaan. Het boekje werd niet gepubliceerd (omdat jaren daarvoor in de provincie al paniek was ontstaan bij een ander natuurverschijnsel), maar toch kwamen er discussies over.
Eise Eisinga bouwde het zonnestelsel na om iedereen te laten zien hoe het in werkelijkheid in elkaar zat.
De Verlichting: iedereen is gelijk (10-15 minuten)
Als man van de Verlichting heeft ook de rijke ondernemer Pieter Teyler belangstelling voor kunst en wetenschap.
Tijdens de Verlichting vinden steeds meer mensen dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, man èn vrouw, van burger tot adel, van welk geloof dan ook.
Teyler onderstreept deze nieuwe waarden met zijn nalatenschap van 2 miljoen Nederlandse guldens (vergelijkbaar met 80 miljoen euro nu), die hij bestemt voor het bevorderen van godsdienst en het stimuleren van kunst en wetenschappen. Teylers Museum is het oudste museum van Nederland.
Afsluiting (5 minuten)
Tot slot zien de leerlingen welke personen bij welke musea horen. Alle musea bieden lesprogramma's voor het voortgezet onderwijs aan. Kom eens met de klas op bezoek bij Rijksmuseum Boerhaave, het Eise Eisinga Planetarium en Teylers Museum!
Deze les is ontwikkeld door deelnemende musea van het Canonnetwerk van de Canon van Nederland: Teylers Museum in Haarlem, Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Fragment duurt 3:19 min.
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Bij welk tijdvak hoort Erasmus?
± 1469 - 1536
Slide 4 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Tekstslide
Antwoorden: het is een man, schilderij lijkt van lang geleden, draagt een muts, draagt een winterjas, is aan het schrijven, hij draagt ringen, hij houdt van boeken, hij kijkt serieus etc.
Slide 6 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 7 - Video
filmfragment van 3.20 minuten
Slide 8 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 9 - Tekstslide
Bij het doorklikken van de volgende pagina's komen steeds meer stukjes van een afbeelding tevoorschijn. Wie hielden zich bezig met de Verlichtingsideeën? Wat gebeurde er? Wat valt op?
Al kijkend maken de leerlingen een soort woordweb.
Al kijkend maken de leerlingen een soort woordweb.
Slide 10 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Waarom leest Erasmus graag teksten uit de klassieke oudheid?
± 1469 - 1536
A
Om de spannende verhalen
B
Hij wilde Grieks en Latijn leren lezen.
C
De moeilijke teksten waren een uitdaging voor hem
D
Er staan bruikbare levenslessen in.
Slide 11 - Quizvraag
Vanaf 1674 werden de bevindingen van Van Leeuwenhoek gepubliceerd in de Philosophical Transactions, maar op den duur wekten zijn wonderlijke waarnemingen zoveel ongeloof dat een delegatie werd afgevaardigd om de microscopische wezentjes met eigen ogen te aanschouwen.
Slide 12 - Tekstslide
Bij het doorklikken van de volgende pagina's komen steeds meer stukjes van een afbeelding tevoorschijn. Wie hielden zich bezig met de Verlichtingsideeën? Wat gebeurde er? Wat valt op?
Al kijkend maken de leerlingen een soort woordweb.
Al kijkend maken de leerlingen een soort woordweb.
Slide 13 - Video
Fragment duurt 1:29 min.
Wat vind jij belangrijk om
een goede burger te zijn?
± 1469 - 1536
Slide 14 - Woordweb
Woordweb
Les met devices
De leerlingen beantwoorden deze vraag via hun device. De antwoorden verschijnen in beeld. U maakt de antwoorden zichtbaar door op het spreekwolkje te klikken. Door nogmaals klikken ziet u tevens de naam van de leerling staan. Optioneel: opmerkingen kunnen worden verwijderd door ze naar de prullenbak te slepen.
Les zonder devices
U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen klassikaal.
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
Wat teken jij als je je verveelt?
± 1469 - 1536
Een mens of dier
Krabbels
Versieringen en figuren
Ik teken nooit uit verveling
Iets anders
Slide 16 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Slide 17 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 18 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Waren mensen blij met Erasmus' nieuwe bijbel?
± 1469 - 1536
A
Ja iedereen was blij, want de Bijbel was nu beter.
B
Nee, want je mag de Bijbel niet zomaar veranderen.
C
De meningen waren verdeeld.
D
Ze waren vooral nieuwsgierig.
Slide 19 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Waarom was de boekdrukkunst belangrijk voor Erasmus?
± 1469 - 1536
A
Daardoor konden zijn ideeën overal in Europa verspreid worden.
B
Nu kon hij meer boeken lezen.
C
Hij kon daardoor beroemd worden in heel Europa.
D
De tijd van brieven aan elkaar doorgeven was voorbij.
Slide 20 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 21 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Je ziet de naam van Luther in de eerste regel.
Wat is hun kritiek op de kerk, denk je?
± 1469 - 1536
A
Al die regeltjes die niks met geloof te maken hebben!
B
Priesters geven helemaal niet het goede voorbeeld.
C
Er gaat teveel geld naar pracht en praal.
D
De kerk maakt misbruik van de macht.
Slide 24 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 25 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 26 - Video
Filmfragment duurt 2:58 min.
Luther versus Erasmus
Wat hoort bij wie (volgens Erasmus)?
± 1469 - 1536
Luther
Erasmus
Debat en overleg
Een nieuwe geloofsrichting
Conflict en afscheiding
Protest
Interne verandering binnen de kerk
tolerantie en redelijkheid
Slide 27 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 28 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 29 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
Argument 1 van Erasmus:
Oorlog is tegennatuurlijk.
In de natuur komt oorlog niet voor.
± 1469 - 1536
Daar ben ik het mee eens
Daar ben ik het niet mee eens
Slide 30 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
Argument 2 van Erasmus:
Oorlog brengt vooral ellende voor mensen die er niets mee te maken hebben.
± 1469 - 1536
Daar ben ik het mee eens
Daar ben ik het niet mee eens
Slide 31 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Argument 3 van Erasmus:
Mensen moeten geen oorlog voeren, maar samenleven, want iedereen is christen.
Hoe zou jij zelf de zin afmaken:
Mensen moeten geen oorlog voeren, want....
timer
1:00
± 1469 - 1536
Slide 32 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
De sleutelstukken vind je in de Openbare Bibliotheek van Rotterdam. Vind je het logisch dat de Erasmuscollectie in Rotterdam is?
± 1469 - 1536
Ja, want Erasmus is geboren in Rotterdam en noemde zichzelf 'Roterodamus'
Nee, want Erasmus was alleen als peuter in Rotterdam en daarna nooit meer.
Slide 33 - Poll
De volledige citaten zijn:
1. Wij beschouwen deze waarheden als vanzelfsprekend: dat alle mensen als gelijken worden geschapen, dat zij door hun schepper met zekere onvervreemdbare rechten zijn begiftigd, dat zich daaronder bevinden het leven, de vrijheid en het nastreven van geluk.
2. Heb de moed je eigen verstand te gebruiken! / Durf (zelf) te denken!
3. Het doel van een Encyclopedie is om kennis te verzamelen die verspreid is over het aardoppervlak; om er het algemene systeem van duidelijk te maken aan de mensen met wie we leven, en het door te geven aan de mensen die na ons komen.
Slide 34 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
Je weet nu meer over Erasmus
en zijn ideeën over de wereld.
Wat vond je van de les?
± 1469 - 1536
😒🙁😐🙂😃
Slide 35 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Slide 36 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 37 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
