10.3 Naar een verzuilde samenleving

1848: Revolutiejaar >
grondwetshervorming
  • 1815: Restauratie > Koning veel macht, oa: Koninklijke Besluiten (+ besluit zonder goedkeuring van parlement)
  • 1848: Grondwetswijziging van Thorbecke >
  • Macht vorst beperkt, macht parlement groter
  • -  ministeriële verantwoordelijkheid
  • - koninklijke onschendbaarheid
  • - 1e Kamer getrapt gekozen door Prov. Staten
  • - 2e Kamer direct gekozen (censuskiesrecht)
  • - recht van amendement/enquête/budget (2jr)
  • - Grondrechten:
  • - Vrijheid van onderwijs, godsdienst, meningsuiting
  • - Vrijheid van vereniging en vergadering > pol.partijen:
  • ARP nav schoolstrijd > basis voor 
  • Verzuiling, eind 19e eeuw 

1 / 15
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 6

In deze les zitten 15 slides, met tekstslides en 3 videos.

time-iconLesduur is: 60 min

Onderdelen in deze les

1848: Revolutiejaar >
grondwetshervorming
  • 1815: Restauratie > Koning veel macht, oa: Koninklijke Besluiten (+ besluit zonder goedkeuring van parlement)
  • 1848: Grondwetswijziging van Thorbecke >
  • Macht vorst beperkt, macht parlement groter
  • -  ministeriële verantwoordelijkheid
  • - koninklijke onschendbaarheid
  • - 1e Kamer getrapt gekozen door Prov. Staten
  • - 2e Kamer direct gekozen (censuskiesrecht)
  • - recht van amendement/enquête/budget (2jr)
  • - Grondrechten:
  • - Vrijheid van onderwijs, godsdienst, meningsuiting
  • - Vrijheid van vereniging en vergadering > pol.partijen:
  • ARP nav schoolstrijd > basis voor 
  • Verzuiling, eind 19e eeuw 

Slide 1 - Tekstslide

8.3 Gevolgen toegenomen geloofsvrijheid (van gewetensvrijheid naar godsdienstvrijheid in de 19e eeuw) in Nederland:
  • 1.  Emancipatie van de katholieken >
  •      benoeming bisschoppen, bouw RK Kerken, politiek zelfbewustzijn
  • 2. Nieuwe calvinistische richtingen:
  •      rechtlijniger in de leer 
  • 3. Confessionalisme:
  •     politiek op christelijke grondslag  (Groen van Prinsterer, anti-revolutionairen)

Slide 2 - Tekstslide

Belangrijk voor Nederland in de 19e eeuw:
1. Aan het eind van de 19 eeuw speelden de volgende 'kwesties'
- kiesrechtkwestie: wie mogen stemmen ?
- schoolstrijd: wie betaalt bijzonder onderwijs (christelijk) ?
- kiesstelsel: districtenstelsel handhaven of stelsel van evenredige vertegenwoordiging ?
- sociale kwestie: armoedeprobleem 
2. In de 19e eeuw wilden drie groepen 'emanciperen' (Zie ook de KA!!!)
- arbeiders > recht om te stemmen, vakbonden op te richten, verbetering arbeidsomstandigheden
- vrouwen >o.a.  recht om te stemmen, recht op scholing, recht om te scheiden
- katholieken : waren sinds einde 80-jarige oorlog op achterstand geraakt > volledige gelijkheid van godsdienst
- Opkomst van politiek maatschappelijke stromingen, etc
- Voortschrijdende democratisering met deelname van steeds meer mannen en vrouwen
- Opkomst van emancipatiebewegingen, etc

Slide 3 - Tekstslide

Belangrijk voor Nederland in de 19e eeuw:
1. Aan het eind van de 19 eeuw speelden de volgende 'kwesties': 
- kiesrechtkwestie: wie mogen stemmen
- schoolstrijd: wie betaalt bijzonder onderwijs
- kiesstelsel: districtenstelsel handhaven?
2. In de 19e eeuw wilden drie groepen 'emanciperen':
- arbeiders
- vrouwen
- katholieken : waren sinds einde 80-jarige oorlog op achterstand geraakt >

Slide 4 - Tekstslide

Schuilkerken in Nederland


Dit is in Abrahams Schoot, RK, Gorinchem
De Rode Hoed, A'dam
Lutherse kerk, 
Breda
Maria en Ursula kerk, RK, Delft
Penninckshuis, Doopsgezind, Deventer

Slide 5 - Tekstslide

Sint-Nicolaaskerk, Sint Nicolaasga
1887 (J.D. van der Weide)
Sint Jacobskerk, Den Haag
1875 - 1878 (Pierre Cuypers)

Slide 6 - Tekstslide

Spanningen in Nederland >
schoolstrijd:
= de strijd voor de financiële gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs 
  • Houding diverse 'stromingen' in de politiek:
  • Liberalen: 
  • 'wie iets bijzonders wil, moet een bijzondere bijdrage leveren'  > tegen
  • Confessionelen:
  • 'openbaar onderwijs heeft te weinig oog voor traditie en religieuze waarden'   > voor
  • Socialisten:
  • 'overheid moet christendom niet subsidiëren'  > 
  • tegen

    einde schoolstrijd: Pacificatie, 1917
    Zie Marx: 'Godsdienst is opium voor het volk'

    Slide 7 - Tekstslide

    Verzuiling: het leven van ieder individu wordt bepaald door de 'zuil' (RK/Prot/Lib/Soc) waarin hij of zij is opgegroeid.
    • Eerste aanzet door Abraham Kuyper (1837-1920):
    • Oprichting ARP (1879) en:
    • - eigen krant (de Standaard)
    • - eigen universiteit (VU)
    • - eigen 'Scholen met den Bijbel'
    • - eigen detaillisten
    • - eigen koren en muziekverenigingen
    • - jongerenvereningen, geitenfokvereningen .....
    • Ook partners moesten in de eigen kring worden gevonden
    • Belangrijk: ook ander stromingen richtten partijen op:
    • Hervormden: CHU (opgegaan in CDA)
    • Katholieken: RKSP (later KVP, opgegaan in CDA)
    • Liberale Unie (later: VVD)
    • Socialisten: SDAP (na '45: PvdA)
    • Verzuiling gevolgen voor opkomst andere partijen, vb: NSB

    Slide 8 - Tekstslide

    Groepen in Nederland
    In de 19e en begin 20e eeuw is de Nederlandse bevolking onder te verdelen in 3 (of 4) groepen:
    1. socialisten
    2. confessionelen
    3. liberalen
    Belangrijk grondrecht: 
    recht van vereniging en vergadering

    Slide 9 - Tekstslide

    Andere uitingsvormen van 'Verzuiling':

    Slide 10 - Tekstslide

    Ondanks verzuiling bleek Nederland wel bestuurbaar:
    • Traditie van tolerantie
    • Binnen eigen zuil individuele ontplooiing
    • 'Uitruil' van programmapunten > Pacificatie (1917):
    • -  algemeen kiesrecht
    • -  financiële gelijkstelling onderwijs
    • -  evenredige vertegenwoordiging
    • 'Pacificatie aan de top en polarisatie aan de basis', zie coalitiekabinetten
    Coalitiekabinet Colijn II (1933-35): RKSP, ARP, CHU, VDB, LSP, partijloos 

    Slide 11 - Tekstslide

    Na WO II: Ontzuiling door
    • 1.  Samenwerking in verzet verruimde blik op elkaar
    • 2. Wederopbouw na WO II vereiste samenwerking
    • 3. Ontkerkelijking, van invloed:
    •     -  Komst verzorgingstaat (afname sociale functie kerk)
    •     -  Toename welvaart > andere keuzes in weekenden +
    •     -  Komst tv > meer zicht op opvattingen in andere zuilen

    Slide 12 - Tekstslide

    Slide 13 - Video

    Slide 14 - Video

    Slide 15 - Video