4T Geschiedenis - Herhaling Staatsinrichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

4T GESCHIEDENIS

HERHALING 

NEDERLAND 1848 - 1917 + STAATSINRICHTING

NEDERLAND 1848 - 1917 + STAATSINRICHTING

- Koning en parlement

- Ongelijkheid en emancipatie

- Het volk krijgt de macht

- Nederland als parlementaire democratie

Nederland in 1815

• Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.
• Constitutionele monarchie
• Grondwet van 1815 gaf de koning veel macht.
• 1830: België in opstand en onafhankelijk

Wat is geen kenmerk van de grondwet van 1815?

1. De koning benoemde de leden van de Eerste Kamer
2. De koning benoemde de leden van de Provinciale Staten.
3. Het volk had via censuskiesrecht inspraak op de politiek.
4. De Provinciale Staten benoemden de leden van de Tweede Kamer

Wijzing van de grondwet in 1848

• Iedereen kreeg dezelfde grondrechten.
• De koning werd onschendbaar, de ministers hadden ministeriële verantwoordelijkheid.
• Rechtstreekse verkiezing TK.
• Indirecte verkiezing EK.

Waarom gaf koning Willem II in 1848 de opdracht aan Thorbecke om een nieuwe grondwet te maken?

Grondrechten

Onschendbaar

Ministeriële verantwoordelijkheid

Basisrechten voor elke burger.

De minister moeten aan het parlement verantwoording afleggen.

De koning is niet zelf verantwoordelijk voor wat hij zegt of doet.

Parlementaire democratie, vanaf 1848

Manier van besturen waarbij burgers het parlement kiezen:

• Parlement: Eerste- en Tweede Kamer - volksvertegenwoordiging.
• Regering: de koning en de ministers - besturen (regeren)
• Het parlement controleert, de regering regeert.

Vanaf 1848 werden de leden gekozen door burgers die een bepaald bedrag aan belasting betaalden.
Hoe wordt deze vorm van kiesrecht genoemd?

De verkiezingen vanaf 1848 vonden plaats via een systeem waarbij elk gebied een eigen vertegenwoordiger voor het parlement kiest.
Hoe wordt dit kiessysteem genoemd?

Luxemburgse kwestie (1866 - 1867)

de Luxemburgse kwestie

Koning wil Luxemburg verkopen zonder toestemming van het parlement

Ministers moeten opstappen maar weigeren

Koning stuurt het parlement weg

nieuw parlement vindt ook dat ministers moeten opstappen

Parlement is nu echt de baas in Nederland

Caoutchouc-artikel

1887: werd het censuskiesrecht afgeschaft en vervangen door een nieuw grondwetsartikel: het Caoutchouc- artikel

Alle mannen met "Kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand" kregen kiesrecht.

Hierdoor groeide het aantal kiesgerechtigden naar 65% in 1913.

Ongelijkheid en emancipatie 

Verzuiling: verdeling van de samenleving in groepen met een eigen politieke of godsdienstige overtuiging.

Emancipatie: het streven naar of het krijgen van gelijke rechten.

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Het geloof is belangrijk bij het besturen van het land.

Gelijkwaardigheid in de samenleving het belangrijkste, overheid moet dit regelen.

Vrijheid van de burgers het belangrijkste, zo weinig mogelijk invloed overheid.

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Schaepman en Kuyper

Troelstra

Thorbecke

Welke groep hoefde tussen 1848 en 1917 het minst te werken aan de emancipatie van de eigen groep?

1. Liberalen
2. Socialisten
3. Confessionelen
4. Feministen

Schoolstrijd

Sociale kwestie

Feminisme

Het geheel van slechte leef- en werkomstandigheden.

Politieke ruzie over de vraag wie het bijzonder onderwijs moest betalen

Het opkomen voor gelijke rechten en kansen voor vrouwen.

Belangrijke personen

Koning Willem III

• Driftig
• Wilde de  macht van de koning terug
• Luxemburgse Kwestie

Abraham Kuyper

• Kleine Luyden
• ARP
• 1901 ministerpresident
• Schoolstrijd

Herman Schaepman

• Katholiek
• Priester
• RKSP

Video Abraham Kuyper

Klik hier om de video te bekijken over Abraham Kuyper

De nieuwe grondwet

van 1917

Nieuwe grondwet in 1917:

• Algemeen kiesrecht: alle mannen vanaf 25 jaar mogen stemmen.
• Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs
• Evenredige vertegenwoordiging: de verdeling van de Kamerzetels naar verhouding van het totale aantal stemmen.

De grondwetswijziging van 1917 wordt ook wel de Pacificatie van 1917 (vrede sluiten) genoemd.
Welke twee groepen sloten hier de handen ineen?

1. Socialisten en Liberalen
2. Socialisten en Confessionelen
3. Liberalen en Confessionelen
4. Confessionelen en Feministen

Welke groep had met het algemeen kiesrecht van 1917 nog geen actief kiesrecht maar wel passief kiesrecht?
En wat is het verschil tussen beide 'kiesrechten'?

Nederland als parlementaire democratie

Rechten ministers:

• Recht om te regeren
• Recht van initiatief

Rechten Tweede Kamer:

• Recht van initiatief
• Recht van amendement

Rechten Eerste- en Tweede Kamer:

• Recht van budget
• Recht van interpellatie
• Recht van enquête 

Recht van initiatief

Recht van amendement

Recht van budget

Recht van interpellatie

Recht van enquete 

Ministers kunnen ondervragen over een besluit of uitspraak.

Een bepaalde zaak tot op de bodem kunnen uitzoeken

Wetsvoorstellen kunnen indienen

Wetsvoorstellen kunnen wijzigen

De uitgaven en inkomsten van de staat controleren en goed- of afkeuren

STAP 1

STAP 2

STAP 3

STAP 4

De Tweede Kamer stemt over het wetsvoorstel

De koning ondertekent de wet

Minister of Tweede Kamer lid doet een wetsvoorstel

De Eerste Kamer stemt over het wetsvoorstel

Klassieke grondrechten:

• Zijn in 1848 in de grondwet vastgelegd
• Beschermen de burgers tegen de overheid
• ''Vrijheid van...''

Sociale grondrechten:

• Zijn in  1983 aan de grondwet toegevoegd
• Beschermen de burgers tegen slechte leefomstandigheden
• ''Recht op...''

Rechtstaat

Staat waarin de burgers beschermd zijn tegen onrechtmatig optreden van de overheid en andere burgers.

• Iedereen gelijk voor de wet
• Rechters zijn onafhankelijk
• Alleen straf voor iets strafbaars
• Rechters en bestuurders moeten zich ook aan de wet houden

Wetgevende macht

Uitvoerende macht

Rechterlijke macht

Beslissen of iemand schuldig is en welke straf er wordt gegeven.

Wetten maken, wijzigen en goed- of afkeuren.

Recht om het land te regeren

De ministers

Het parlement

Onafhankelijke rechters