Taalkunde
1 / 21
Lesduur is: 60 minOnderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
De vraag in de titel zal meteen
reacties oproepen bij leerlingen. Een
deel van de leerlingen zal ‘ja’ als
antwoord geven, maar een deel zal
erover twijfelen. Dat verschil wekt de
nieuwsgierigheid op en vormt zo het
begin van de les.
Slide 4 - Tekstslide
Dia 2 t/m 4 zijn bedoeld om het
taalgevoel van de leerlingen nog
verder aan te spreken. De dia’s tonen
diverse afbeeldingen van
respectievelijk bomen, de kleur rood,
de kleur blauw. De afbeeldingen
moeten leiden tot een korte discussie
met de leerlingen over de vraag welke
afbeelding nou het meest aan hun
beeld van een boom/rood/blauw
voldoet.
Slide 5 - Tekstslide
Dia 2 t/m 4 zijn bedoeld om het
taalgevoel van de leerlingen nog
verder aan te spreken. De dia’s tonen
diverse afbeeldingen van
respectievelijk bomen, de kleur rood,
de kleur blauw. De afbeeldingen
moeten leiden tot een korte discussie
met de leerlingen over de vraag welke
afbeelding nou het meest aan hun
beeld van een boom/rood/blauw
voldoet.
Slide 6 - Tekstslide
Dia 2 t/m 4 zijn bedoeld om het
taalgevoel van de leerlingen nog
verder aan te spreken. De dia’s tonen
diverse afbeeldingen van
respectievelijk bomen, de kleur rood,
de kleur blauw. De afbeeldingen
moeten leiden tot een korte discussie
met de leerlingen over de vraag welke
afbeelding nou het meest aan hun
beeld van een boom/rood/blauw
voldoet.
Slide 7 - Tekstslide
De leerlingen gaan nu zelf aan de slag
om een betekenisomschrijving op te
stellen van het begrip ‘vogel’. Eerst
werken de leerlingen twee minuten in
tweetallen, daarna volgt een korte
klassikale vergelijking. Er zullen
overeenkomsten tussen de
verschillende beschrijvingen zijn,
maar ook verschillen. Bediscussier
kort wat er nou wel en niet bij een
vogel hoort.
Slide 8 - Tekstslide
Voorbeelden van gevallen die aan de
rand van de categorie ‘vogel’ zitten of
die er buiten vallen. Bespreek met
leerlingen waarom pinguïn en
struisvogel er nog wel bij horen (ze
vliegen weliswaar niet, maar leggen
wel eieren en hebben een snavel en
vleugels), maar het vogelbekdier niet
(het vogelbekdier legt wel eieren en
heeft een soort snavel, maar geen
vleugels). Hoe zit dat met de
vleermuis (wel vleugels, maar geen
eieren en geen snavel)?
Slide 9 - Tekstslide
Een korte samenvatting van de
discussie n.a.v. dia 6. Het citaat laat
de moeilijkheid zien van het komen
tot een beschrijving van betekenis.
Slide 10 - Tekstslide
Na de discussies a.d.h.v. de eerste
zeven dia’s kan nu de definitie van het
begrip ‘prototype(theorie)’ worden
besproken. Docent kan aanvullende
informatie geven.
Slide 11 - Tekstslide
Instructie voor een korte opdracht.
Deze opdracht illustreert het begrip
prototype nogmaals, maar nu visueel.
Iedere leerling tekent een huis.
Vergelijken vervolgens de tekeningen
van de leerlingen met elkaar. Wat zal
blijken: veel huizen lijken op elkaar:
het prototype.
Slide 12 - Tekstslide
In het midden staat een prototypisch
huis. Daaromheen staan afbeeldingen
van huizen die zich aan de randen van
de categorie ‘huis’ bevinden.
Bespreek met leerlingen welk
exemplaar nog wel en welke
(eventueel) niet meer tot de
categorie ‘huis’ behoren. Deze
bespreking zal de interne organisatie
van een prototypecategorie helpen
blootleggen.
Slide 13 - Tekstslide
Hierna volgen drie opdrachten voor
de tweetallen, de leerlingen werken
nu weer samen. Daarna volgt nog een
korte klassikale bespreking.
Slide 14 - Tekstslide
Het is belangrijk om deze korte
tijdspanne te hanteren. Hoe meer tijd
de leerlingen krijgen, hoe minder
prototypisch de resultaten zullen zijn.
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 16 - Tekstslide
Bij opdracht 1 zullen veel dezelfde
fruitsoorten genoemd zijn (appel,
banaan, peer: de prototypen).
Bij de nabespreking van opdracht 2
kunt u een leerling vragen zijn kopje
op het bord te komen tekenen, veel
andere leerlingen zullen hetzelfde
(prototypische) kopje hebben
getekend.
Slide 17 - Tekstslide
Bij opdracht 3 gaan leerlingen aan de
slag met de tien soorten meubels.
Door de instructie zullen ze steeds
minder prototypische meubels
noemen.
Slide 18 - Tekstslide
Vervolg op opdracht 3: leerlingen
gaan nu aan de slag met de tien
soorten meubels. De tweetallen
wisselen hun lijstjes uit. Tweetal A
gaat de meubels van tweetal B
ordenen: de cijfers 1 tot en met 5
mogen twee keer uitgedeeld worden.
Het cijfer 1 voor de meubels die in
het centrum van de categorie
thuishoren, het nummer 5 voor de
meubels die zich aan de rand van de
categorie bevinden. Daarna kort
klassikaal bespreken. Welke meubels
zijn prototypisch en welke zitten aan
de rand? Zijn er ook meubels die
eigenlijk buiten de categorie vallen?
Slide 19 - Tekstslide
Een afronding van opdracht 3 a.d.h.v.
afbeeldingen.
Slide 20 - Tekstslide
Deze dia vormt een reflectie op de
nieuwe opgedane kennis (waar is dit
goed voor?). Laat de leerlingen het
antwoord op deze vraag formuleren.
Richting om in te denken:
prototypecategorieën maken het
makkelijk om de wereld om ons heen
te categoriseren. Wanneer we een
nieuw object tegenkomen dan
kunnen we snel vaststellen in
hoeverre het lijkt op of verschilt van
leden van een categorie. Op basis
hiervan maken we een categorisatie.
Slide 21 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
