Les 7.3 Instandhouding

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2

Les 7.2 Instandhouding

Periode 7

Beoordeling (formatief):

• Aanwezigheid + deelname
  
• Start- + formatieve toets

Welk boek gaan we gebruiken?

• Aanschaffen van de boeken niet verplicht
• Boeken zijn op school en worden gebruikt in de lessen
• Gebruikten boeken worden aangeboden voor kleine prijsjes op diverse websites dus wellicht is dat een optie als je het toch graag aan wilt schaffen.

• https://www.goedvoorbereidnaardepabo.nl
  
• https://www.studiopabo.nl/studiopabo
• De websites zijn echt heel breed en helpen jou om de stof beter te begrijpen

Formatieve toets

Week 9 

 10 april

Spel slimste mens

Terugblik

✅Ik heb een duidelijk beeld hoe ik een bewijsstuk kan opbouwen.
✅Ik begrijp het concept biologische eenheid
✅Ik ben begonnen aan de formatieve toets 'De Slimste Student'.

Lesdoelen

Aan het einde van deze les:

• Begrijp ik het concept van instandhouding.
  
• Kan ik fotosynthese, assimilatie en dissimilatie uitleggen
• Ben ik verder gegaan aan de formatieve toets 'De Slimste Student'.
  

Programma van vandaag

• Instandhouding
• Verder met formatieve toets het spel `de slimste student`

• Afsluiting

5 kernconcepten Natuur:

• Biologische eenheid
  
• Instandhouding
  
• Gedrag en interactie
  
• Voortplanting
  
• Groei en ontwikkeling
  

5 kernconcepten Techniek:

• Materie en techniek
  
• Energie en techniek
  
• Licht, geluid en techniek
  
• Kracht, beweging en techniek
  
• Ruimte

Portfolio natuur & techniek

"Instandhouding"

 Verwijst naar het proces van het behouden, beschermen en onderhouden van iets in zijn huidige staat of conditie. 

Dit kan betrekking hebben op verschillende contexten, zoals:

Milieu: Het beschermen van natuurlijke habitats en ecosystemen om biodiversiteit te behouden.

Gevallen

• Flinke schaafwond
• De dagen daarna geneest de wond
• Het lijkt op je niets hoeft te doen
• Dit herstel kost veel energie en bouwstoffen

Boterham pindakaas als pleister🩹

Genezen van een wond kost veel energie en bouwstoffen!! en dat halen we uit voeding.

🦾Herstel

🦾Bescherming

🦾Groei

🦾Energie

🔹 Eiwitten (proteïnen) → Belangrijk voor spieropbouw, celherstel en enzymen.

Bronnen: vlees, vis, eieren, zuivel, peulvruchten, noten.

🔹 Mineralen → Nodig voor botten, tanden, en andere lichaamsfuncties.

Voorbeelden: calcium (melkproducten), ijzer (vlees, spinazie), zink (noten, vlees).

🔹 Water → Essentieel voor bijna alle lichaamsprocessen, zoals het transport van voedingsstoffen en temperatuurregeling.

Energieleveranciers

 (koolhydraten & vetten) geven brandstof.

Beschermende stoffen (vitamines & mineralen) ondersteunen processen en afweer.

Bloedstolling (hemostase) uitgelegd

Bloedstolling is een biologisch verschijnsel dat optreedt om bloedverlies te voorkomen bij een verwonding. 

Dit mechanisme bestaat uit drie fasen:

1. Vasoconstrictie (vaatvernauwing)

Zodra een bloedvat beschadigd raakt, trekken de spiercellen in de vaatwand samen. Dit verkleint de opening en vermindert de bloedtoevoer naar de wond.

Doel is bloedverlies beperken

2. Primaire hemostase (bloedplaatjesaggregatie)

• Bloedplaatjes (trombocyten) hechten zich aan de beschadigde vaatwand (adhesie).
• Ze scheiden stoffen uit die andere bloedplaatjes aantrekken, waardoor een tijdelijke bloedprop ontstaat (aggregatie).

Doel: Het snel vormen van een tijdelijke bloedprop (plug) om het bloedverlies te beperken.

3. Secundaire hemostase (coagulatie)

• In deze fase wordt een stevig stolsel gevormd door fibrinedraden. Dit gebeurt via de stollingscascade, waarbij verschillende stollingsfactoren in het bloed elkaar activeren.
• Uiteindelijk wordt fibrinogeen omgezet in fibrine, dat een netwerk vormt waarin bloedcellen vast komen te zitten. Dit resulteert in een stevig stolsel.

Doel: Fibrinedraden verstevigen de bloedprop.

Fibrinolyse

Binnen in het lichaam wordt het stolsel afgebroken zodra de wond in de vaatwand hersteld is. Dit gebeurt door plasmine, een enzym dat fibrine afbreekt.

Buitenkant korstje

Bestaat uit ingedroogd bloed, fibrine en dode huidcellen. Dit beschermt de wond en geeft het onderliggende weefsel de kans om te genezen. Uiteindelijk valt het korstje eraf wanneer de huid eronder hersteld is.

Bloedstolling in verschillende contexten

1. Medische context – Trombose en Hemofilie

Trombose: Wanneer bloedstolling ongecontroleerd optreedt zonder wond, kan dit leiden tot gevaarlijke bloedklonters in de bloedvaten. 

Hemofilie: Een erfelijke ziekte waarbij bepaalde stollingsfactoren ontbreken, waardoor bloedingen langer aanhouden.

2. Sport en blessurepreventie

Bij intensieve sportbeoefening kunnen kleine bloedvaatjes beschadigen, wat soms leidt tot blauwe plekken. Dit is een zichtbaar gevolg van het stollingsproces, waarbij bloed zich tijdelijk onder de huid ophoopt voordat het lichaam het afbreekt.

X-gebonden recessieve aandoening

Waarom vooral jongens?

Mannen hebben één X- en één Y-chromosoom (XY). Als hun enige X-chromosoom het hemofilie-gen draagt, krijgen ze de aandoening, omdat er geen tweede X-chromosoom is om het defect te compenseren.

Vrouwen hebben twee X-chromosomen (XX). Als één X het hemofilie-gen draagt, compenseert de andere (gezonde) X dat meestal, waardoor ze drager zijn maar zelden symptomen vertonen. Alleen als beide X-chromosomen het defect hebben (wat extreem zeldzaam is), kan een vrouw hemofilie krijgen.

3. Evolutionaire context – Overlevingsmechanisme

• Bloedstolling heeft zich ontwikkeld als een overlevingsmechanisme. Dieren met een goed functionerend stollingssysteem hadden evolutionair een grotere kans om verwondingen te overleven, waardoor deze eigenschap is doorgegeven.
  

• Bepaalde slangengiffen en giftige stoffen werken door het stollingssysteem te verstoren, wat laat zien hoe belangrijk een goed gereguleerd stollingsproces is voor het overleven van organismen.

Russell's adder (Daboia russelii)

Bothrops asper (Fer-de-Lancest)

Zuid-Amerikaanse ratelslangen (Crotalus durissus)

Mechanismen van het gif

• Bloedstolling: Het gif bevat enzymen die de bloedstolling bevorderen, wat kan leiden tot trombose. Dit kan de bloedtoevoer naar vitale organen blokkeren, wat fataal kan zijn.
  
• Weefselbeschadiging: Het gif veroorzaakt ook aanzienlijke weefselbeschadiging en necrose (afsterven van weefsel), wat leidt tot ernstige pijn en zwelling.
  
• Interne bloedingen: Naast stolling kan het gif ook interne bloedingen veroorzaken, wat bijdraagt aan de dood van de prooi.

0

4. Technologische en medische toepassingen

• Bloedverdunners (anticoagulantia), zoals heparine en aspirine, worden gebruikt om ongewenste stolling bij hart- en vaatziekten te voorkomen.
• In de chirurgie en bij orgaantransplantaties speelt het beheersen van bloedstolling een cruciale rol om bloedverlies te minimaliseren en afstotingsreacties te voorkomen.

Wond

A.d.h.v. bloedstolling hebben we een biologische verschijnsel uitgelegd

&

Het concept bloedstolling hebben we gekoppeld aan meerdere voorbeelden

Planten staan aan de basis

Energie die je gebruikt om te bewegen, te denken, te groeien en te ontwikkelen is afkomstig van de zon. Die energie krijgen we niet rechtstreeks maar via je voeding

Fotosynthese

Fotosynthese

Fotosynthese

Glucose = brandstof in ons lichaam

Planten maken glucose bij fotosynthese.

Bladgroenkorrels gebruiken energie uit zonlicht om water en koolstofdioxide om te zetten in glucose.

Waardoor nemen planten steeds nieuw water op?

Door verdamping bij de huidmondjes

wordt er water aangezogen.

Wanneer er teveel water uit de 

plant gaat, gaan de huidmondjes

dicht.

Wat zijn huidmondjes?

• Huidmondjes zitten aan de onderkant van bladeren.
• Via de huidmondjes stromen stoffen de plant in en uit.
• Koolstofdioxide gaat via de huidmondjes naar binnen en zuurstof en water gaan via de huidmondjes  naar buiten

Assisimilatie

Proces waarbij organismen voedingsstoffen opnemen en omzetten in bruikbare stoffen voor groei, herstel en energie. In de context van planten verwijst assimilatie vaak naar fotosynthese, waarbij planten koolstofdioxide en water omzetten in glucose en zuurstof met behulp van zonlicht.

Aardappelplant

Transport van glucose: De geproduceerde glucose wordt door de plant getransporteerd naar verschillende delen, waaronder de knollen (de aardappelen). Kost energie

Opslag in knollen: In de knollen wordt glucose omgezet in zetmeel, dat dient als energieopslag voor de plant. Dit zetmeel is wat we uiteindelijk oogsten en consumeren als aardappelen.

Disassimilatie

Als een aardappelplant afbreekt van de moederplant dan moet hij voor zijn eigen energie zorgen. 

Geen zonlicht = geen energie

Een aardappel zit bomvol met energierijk zetmeel. Door dit zetmeel af te breken in kleinere glucosemoleculen komt er energie vrij. Met deze energie kan de aardappel een stengel vormen om weer boven de grond uit te komen.

Bij disassimilatie komt er energievrij of te wel verbranding

Vragen?

Spel `de slimste student`

• Spelregels staan op It's
• Maak een groep met 5 studenten
• Maak ook hier de tafel indeling naar in de klas

Groep 4

Amber

Evi

Valerie

Zoe

Mika

Groep 5

Fabian

Thijmen V

Noor

Ryan

Berra

Groep 6

Groep 1

Thijmen van H

Azine

Carmen

Tess

Nina

Groep 2

Yannick

Jasper

Roberto

Isabella

Annemarie

Groep 3

Nienke

Robin

Linda

Esmee

Tamam

Leerpark

Groep 4

Groep 5

Groep 6

Groep 1

Sanne

Thirze

Lotte

Tessa

Renee

Groep 2

Sara

Nora

Isa

Julie

Kayleigh

Groep 3

Sylvan

Alek

Aya

Ricky

Melissa

Britt

Mollenburgseweg

Taakverdeling spelen spel 

(later te bepalen)

Voor het spelen van het spel is er:

• 1 quizmaster nodig

• beheerder van de timer

• 3 kandidaten die het spel uiteindelijk gaan spelen

• Verdeel deze taken!

Taak verdeling 

• Wie maakt er een gratis account aan op LessonUP,  deel deze gegevens met de groep!
• Wie legt de vragen en de antwoorden vast in een document, zorg ervoor dat dit document met elkaar kan worden gedeeld
• Zorg ervoor dat dit iedere les met elkaar gedeeld kan worden!!

Vorige week ronde 3-6-9

• Deze ronde bestaat uit 3 x 15 vragen
• Vorige week 1 ronde gemaakt over biologische eenheid
• Deze week: ronde biologische eenheid afmaken en verder met de volgende ronde instandhouding

RONDE 1

3-6-9

Ronde 1 

In deze ronde staat elke vraag op een aparte slide. De quizmaster gaat naar de volgende slide als de vraag is beantwoord of niet is beantwoord door een van de kandidaten. 

Elke 3e vraag is steeds 10 punten waard.

npo.nl

https://npo.nl/start/serie/de-slimste-mens/seizoen-27/de-slimste-mens_1200/afspelen

Kijken vanaf 5.40 tot 9.15 min

7

4

5

2

3

14

13

8

10

11

6

9

12

15

Biologische eenheid

1961

1

Maak met je groep 15 goede quiz vragen over biologische eenheid!

Wat hebben we vandaag bereikt?

✅Begrijp ik het concept van instandhouding.

✅Kan ik fotosynthese, assimilatie en dissimilatie uitleggen

✅Ben ik verder gegaan met de formatieve toets 'De Slimste Student'.

Vooruitblik

• We gaan ons verdiepen in instandhouding
• We gaan verder werken aan het spel `de slimste student`

Vragen?