1.3 Denken en doen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

• Herhaling vorige les
• HW bespreken
• Kennen en kunnen
• 1.3 denken en doen: natuurgodsdienst
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

• Voorouders
• Natuurgodsdienst
• Verschil arm en rijk

• Je kunt met een voorbeeld uitleggen hoe boeren hun voorouders vereerden.
• Je kunt uitleggen waarom jagers en boeren in natuurgodsdiensten geloofden.
• Je kunt beschrijven hoe de verschillen tussen arm en rijk ontstonden in de landbouwsamenleving.

Noem drie verschillen tussen jagers en boeren.

Jager- verzamelaar

landbouwrevolutie

Landbouwsamenleving

nomaden

HW bespreken

Lastige opgaven

Leven na de dood:

• Waarschijnlijk geloofden mensen dat de doden als geesten voortleefden in een leven na de dood, in dit hiernamaals konden ze de grafgiften goed gebuiken
• door deze hunebedden en grafgiften hebben we kennis gekregen over de cultuur van deze eerste boeren.

Geloof:

• Boeren geloofden dat achter ieder natuurverschijnsel of gebeurtenis een god zat.
• ze vereerden daarom bijvoorbeeld de maan, de bliksem of een grote boom.
• We noemen zo'n geloof een natuurgodsdienst

Geloof:

• De eerste boeren zochten naar verklaringen voor dingen die ze niet begrepen, zoals ziekte of een mislukte oogst.
• ze probeerden daarom hun goden zoveel mogelijk tevreden te stellen door ze iets te geven. 
• ze offerden of dansten dan voor de goden.

Verering van voorouders

Hunebedden gebouwd tussen 3400 en 3200 v. Chr. 

Zijn grafheuvels

Hiermee eerden ze voorouders

Lagen spullen die mee gingen naar het hiernamaals

• Wat: maak WB opdrachten 1, 2, 3 en 4. Lees de kopjes in je tekstboek die erbij horen,.
• Hoe: individueel (eerste 5 min. stil)
• Hulp: tekstboek en docent
• Tijd: 15 min.
• Uitkomst: bespreken
• Klaar?: ga bezig met het XL-doel of beantwoord de leerdoelen op je leerdoelenkaart

Hoe noemen we de godsdienst van jagers en boeren?

1. Christendom
2. Natuurgodsdienst
3. Romeinse godsdienst
4. Katholiek

Hoe vereerden de eerste boeren hun voorouders?

• Herhaling vorige les
• HW bespreken
• Kennen en kunnen
• 1.3 denken en doen: verschil arm en rijk
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

Hoe noemen we de godsdienst van jagers en boeren?

1. Christendom
2. Natuurgodsdienst
3. Romeinse godsdienst
4. Katholiek

Hoe vereerden de eerste boeren hun voorouders?

HW bespreken

Lastige opgaven

• Verschil arm en rijk
• Sociale verschillen
• Oorzaak en gevolg

• Je kunt beschrijven hoe de verschillen tussen arm en rijk ontstonden in de landbouwsamenleving.
• Je kunt het verschil tussen oorzaak en gevolg uitleggen.
• Je kunt uitleggen hoe de eerste sociale verschillen bij de boeren ontstonden.

Kleine verschillen tussen jagers-verzamelaars

Onderling weinig verschil in:

- aanzien

- macht

- bezit

Groep nam samen besluiten

Deelden bezit met elkaar

Continuïteit in leven

kleine verschillen tussen Jager-verzamelaars

• Bij de Jager-verzamelaars was het verschil in aanzien (waardering, hoe belangrijk iemand is) niet zo groot.
  
• Jager-verzamelaars bezaten weinig spullen omdat ze steeds rondtrekken.
  
• Voorwerpen die er waren werden vaak door iedereen gebruikt en vangsten werden gedeeld.

Grote verschillen tussen boeren

• Boeren konden wel bezittingen verzamelen, zoals potten en werktuigen.
• Sommige boeren hadden een beter stuk grond dan anderen, zij hadden meer oogst en konden zo rijker worden dan een boer met een slechte oogst.
• We kunnen dit zien aan de verschillen in graven en in grafgiften.

Grote verschillen tussen boeren

Gevolg van ongelijkheid:

• Ruzie en jaloezie

Oplossing: 

• Aanstellen leider

Ontstaan sociale verschillen

De landbouwsamenleving is moeilijker:

• Meer mensen om rekening mee te houden.
• Door verschillen tussen boeren ontstond er ruzie en jaloezie
• Er moeten afspraken gemaakt worden
• leiding over het dorp werd gegeven door een dorpshoofd. Hij kreeg hierdoor meer aanzien en macht.
• Er ontstaan in deze samenleving sociale verschillen, niet iedereen is meer gelijk.

• Wat: maak WB opdrachten 5, 6, 7 en 8 Lees de kopjes in je tekstboek die erbij horen,.
• Hoe: individueel (eerste 5 min. stil)
• Hulp: tekstboek en docent
• Tijd: 15 min.
• Uitkomst: bespreken
• Klaar?: Leer de dikgedrukte uit de paragraaf.

Oorzaak en gevolg

Waardoor ontstond bij de boeren wel verschil tussen aanzien en macht?

1. De een was sterker dan de ander
2. Ze konden bezittingen verzamelen
3. De een was slimmer dan de ander
4. Ze konden voedsel verzamelen

Wat was het gevolg van de ongelijkheid van de boeren?

1. Ontstaan van ruzie en jaloezie
2. Ontstaan van criminaliteit
3. Geen grafgiften meer
4. Meer ziektes