H5.2 les 3 Alkenen, alkynen en alkanolen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H5.2 Koolstofverbindingen

LES 4 Alkenen, Alkynen en Alkanolen

VWO3

NOVA H5 Brandstoffen en kunststoffen

Deze les

• Wat weet je nog over isomeren?
• Uitleg systematische naamgeving 
• Uitleg karakteristieke groepen
• Aan de slag 

Eigen werk bij deze les:

• bestuderen voorbeeldopgaven 2 en 3 hoe je de namen geeft van alkenen, alkynen en alkanolen (blz 87, 88)
• maken + nakijken opgave 5 en 6 van H5.2

Welke alkanen zijn isomeren van elkaar?

1

2

3

1. 1 en 2
2. 2 en 3
3. 1 en 3
4. 1 en 2 en 3

Leerdoelen van deze les:

1. Je leert een aantal functionele groepen herkennen die in koolstofverbindingen voorkomen.
2. Je kunt de systematische naam geven aan een koolstofverbinding met functionele groepen.
3. Je kunt de structuurformule met een functionele groep tekenen bij een gegeven systematische naam

Bekijk deze koolstofverbindingen: hoe zou jij ze op systematisch wijze namen geven?

Stap 1. De stamnaam. 

Bepaal voor elk molecuul de langste koolstofketen zonder een stapje terug te lopen

Stap 2. Bepaal het uiteinde van de stamnaam

Het uiteinde van de stamnaam wordt bepaald door de functionele groepen:

• alkanen hebben alleen C - C
• alkenen hebben C = C
• alkynen hebben 
• alkanolen hebben -OH
• alkenolen hebben C = C & -OH

NOTEER & LEER

alkanen

• CnH2n+2
• verzadigde koolwaterstoffen
  
• alleen C - C bindingen

alkenen

• CnH2n
• onverzadigde koolwaterstoffen
  
• bevat één C =C binding

Alkaan

Alkeen

Sleep de woorden naar het juiste vak

onverzadigd

verzadigd

C6H12

C18H38

C4H10

C23H46

propaan

etheen

alkynen

• CnH2n-2
• onverzadigde koolwaterstoffen
  
• bevat één drievoudige binding

alkanolen

• CnH2n+1OH
• géén koolwaterstof (met O!) 
• bevat een OH-groep

Stap 2. Bepaal voor elk molecuul het uiteinde van de stamnaam

Stap 3. Bepaal de aanwezigheid van zijketens

Sommige koolstofverbindingen vallen buiten de langste koolstofketen. Dit nomen we  zijketens:

methyl-  –CH3        &       ethyl- –C2H5            &          propyl- –C3H7

NOTEER & LEER

Stap 3. Bepaal de aanwezigheid van zijketens.

De naam van de zijketen komt voor de stamnaam

Stap 4. Voorzie de functionele groepen van plaatsnummers

1. Tel uit op welke plaatsen in de stam er functionele groepen zitten.
2. De plaatsnummers moeten zo laag mogelijk blijven
3. Hierin geef je in de volgende volgorde prioriteit
   - OH groep
   - dubbele bindingen
   - zijketens (in alfabetische volgorde)

NOTEER & LEER

Stap 4. Voorzie de functionele groepen van plaatsnummers

systematische naamgeving

stap 1: de stamnaam is de langste rij C-atomen

stap 2: bepaal voor elk molecuul het uiteinde van de stamnaam

stap 3: als er een zijketen voorkomt, zet je de naam van de zijketen vóór de stamnaam

stap 4: Voorzie de functionele groepen van plaatsnummers (zo laag mogelijk)

systematische naamgeving alkenen

• langste keten: 

• uitgang:
  
  
• Zijketens?

• plaatsnummer:

systematische naamgeving alkenen

• langste keten: 4 C-atomen
  met daarin een C = C
  dus stamnaam is buteen 
• de C = C krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer:
  voor structuur 1: but-1-een 
  
  voor structuur 2: but-2-een

systematische naamgeving alkenen

• langste keten: 
• uitgang:
• zijketen: 
• met plaatsnummers:

systematische naamgeving alkenen

• langste keten: 4 C-atomen
  met daarin een C = C
  dus stamnaam is buteen 
• de C = C krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer: 1 of 3
  dus but-1-een
• zijketen is een methylgroep op het 3e C-atoom
  dus 3-methylbut-1-een

systematische naamgeving alkanolen

• langste keten: 
• uitgang:
• Zijketens?
• met plaatsnummer: (karakteristieke groep zo laag mogelijk) 

structuur 1

structuur 2

systematische naamgeving alkanolen

AANPAK:

• langste keten:  ...
• karakteristieke groep: ....., dus uitgang is ....
• plaatsnummer (karakteristieke groep zo laag mogelijk) 

structuur 1

structuur 2

Kun je het nu ook andersom?

Teken in je schrift de structuurformule van

      3,3-dimethylhexaan                                   3-ethylhexaan

Eigen werk

• Lezen: blz 81 tm 83
• leren: tabel 5, 6 en 7 en voorbeeldopdracht 1 tm 3 (alkenen, alkynen, alkanolen)
• maken: opgave 5 en 6 van H5.2

Wat is de naam van dit molecuul?

1. 3,3-dimethylpentaan
2. 3-ethylpentaan
3. 3,3-dimethylpropaan
4. 3-ethylpropaan

Wat is de naam van dit alkaan?

1. 3-methylbutaan
2. 2-ethylpropaan
3. 2-methylbutaan

Wat is de naam van dit alkaan?

1. 5-methylpentaan
2. 1-methylpentaan
3. hexaan
4. heptaan

Geef de juiste systematische naam