V5 T5 B2: Transport in planten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Vormt de buitenzijde van een plant en beschermt tegen waterverlies en infecties.

1. Vaatweefsel
2. Dekweefsel
3. Vulweefsel
4. Grondweefsel

Komt in alle organen voor en bestaat voornamelijk uit transportvaten (hout- en bastvaten)

1. Dekweefsel
2. Vaatweefsel
3. Vulweefsel
4. Grondweefsel

Houtvaten zorgen voor vervoer

1. van wortel naar boven
2. vanuit blad naar wortel
3. vanuit blad naar bloem
4. zowel omhoog als omlaag in plant

1. hout
2. bast
3. xyleem
4. floeem

houtvaten

welke bewering is waar?

1. houtvaten bevatten celkernen
2. de secundaire celwanden bevatten lignine
3. bastvaten bevatten geen dwarsverbanden
4. bastvaten bevatten celkernen

welke bewering is waar?

1. uit cambium ontstaan meer houtcellen dan bastcellen
2. cambium zorgt voor primaire diktegroei
3. bastvaten zitten in de kern , houtvaten dicht bij de bast van de boom
4. hoe verder van de kern van de stam, des te ouder het hout

Thema 5 Planten

B2

Transport in planten

Leerdoelen en begrippen B2

• Je kunt beschrijven hoe planten water en mineralen opnemen, transporteren en afgeven
• Je weet hoe huidmondjes de gaswisseling van planten reguleren en dat de opname  van koolstofdioxide in relatie staat met de afgifte van water

Begrippen: houtvaten, bastvaten, wortelharen, centrale cilinder, endodermis, worteldruk, waterpotentiaal, cohesiekrachten, adhesiekrachten, huidmondjes, verdampingsstroom, sluitcellen,

Transport in planten

Houtvaten: voor anorganische transport, dus water en mineralen uit bodem (transport omhoog)

Bastvaten: voor organische transport, dus
producten uit fotosynthese naar andere delen
vervoeren 

(naar beneden; maar ook naar toppen, vruchten, bloemen)

Bastvaten

• Bevat vooral suiker
• Variabele richting sapstroom, van suikerbron naar plek waar suiker nodig is of opgeslagen wordt

De grootste boom ter wereld

Reuzensequoia (83,8 m/7,7 m)

(General Sherman = grootste boom)

dit zijn +/- 8 huizen op elkaar

Opname water

Een boom neemt iedere dag 240 - 400 liter water op!

De boom heeft geen hart en toch moet al die liters water vanuit grond naar de bladeren tegen zwaartekracht in. Hoe??

3 krachten:

• Worteldruk
• Capillaire werking
• Zuigkracht

Worteldruk

Water en de opgeloste stoffen kunnen niet door de celwanden van de endodermis vanwege bandje van Caspary. Dus ze MOETEN via endodermiscel.

Mineralen worden via actief transport door de endodermiscellen naar de houtvaten in de centrale cilinder gepompt.

Hierdoor is de osmotische waarde hoger in het houtvat dan in de schors van de wortel. 

Water wordt door osmose de houtvaten in gestuwd. Het al aanwezige water kan daardoor maar 1 kant op... omhoog. 

Dit gehele proces noemen we worteldruk

Watertransport wortelcellen

• Bij kurkbandjes actief transport via celmembraan
  
• Hoge osmotische waarde in centrale cilinder
• Osmose naar centrale cilinder
• Kurkbandjes verhinderen terugstromen water
• Water in houtvat stijgt --> worteldruk

Bouw wortels (91B)

Capillaire werking

Houtvaten zijn hele dunne buisjes. 

Waterdruppels gaan via een combinatie van adhesie en cohesie krachten automatisch naar boven.

Dit proces noemen we capillaire werking

CAPILLAIRE WERKING

Dunne houtvaten

Water in een rietje (houtvat) kruipt hoger dan het water waar het rietje in staat?

Hoe kan dit?

Adhesie/cohesie/waterstofbruggen

Zuigkracht

In de bladeren van de boom vindt verdamping van water plaats. 

De waterdamp kan ontsnappen via de openstaande huidmondjes

Door de verdamping ontstaat er een onderdruk in de houtvaten. Dit zorgt voor een zuigkracht naar boven.

Huidmondjes

Droogte en in de nacht:

huidmondjes sluiten. 

Dit om water en zuurstof vast te houden

https:

Waterpotentiaal

Osmotische potentiaal

Waar water heen verplaatst hangt af van de osmotische waarde in de cellen en hoeveel turgordruk er in de cellen is. 

Wanneer er aan één kant van een semipermeabel membraan meer opgeloste stoffen zijn  dan aan de andere kant, zal water door het membraan heen diffunderen tot de concentraties weer gelijk zijn. Dit kennen jullie als osmose. 

Zijn er vragen?

Zijn er vragen?

Waterpotentiaal(mPa)

Waar is de hogere concentratie deeltjes (de hogere Osmotische waarde)?

1. In het pure water
2. In de rode bloedcellen

Waar is de hogere osmotische waarde?

1. Het zoete water
2. De zoutwatervis

Waarom wordt er uiteindelijk geen water meer opgenomen in de aardappelcel?

1. Het drukpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.
2. Het deeltjespotentiaal heft het drukpotentiaal op.
3. Het drukpotentiaal heft het waterpotentiaal op.
4. Het waterpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.

Welk van deze termen hoort bij
'actief transport'

1. Osmose
2. Diffusie
3. Gefaciliteerd transport
4. ATP

Wordt een stof bij actief transport verplaatst van een lage naar hoge of van een hoge naar lage concentratie?

1. Van laag naar hoog
2. Van hoog naar laag

Waar is de hogere concentratie deeltjes (de hogere Osmotische waarde)?

1. In het pure water
2. In de rode bloedcellen

Waar is de hogere osmotische waarde?

1. Het zoete water
2. De zoutwatervis

Waarom wordt er uiteindelijk geen water meer opgenomen in de aardappelcel?

1. Het drukpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.
2. Het deeltjespotentiaal heft het drukpotentiaal op.
3. Het drukpotentiaal heft het waterpotentiaal op.
4. Het waterpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.

Welk van deze termen hoort bij
'actief transport'

1. Osmose
2. Diffusie
3. Gefaciliteerd transport
4. ATP

Hypertonisch

Hypotonisch

Isotonisch

Een hogere osmotische waarde dan hetgeen waarmee het vergeleken wordt. 

Een gelijke osmotische waarde met hetgeen waarmee het vergeleken wordt. 

Een lagere osmotische waarde dan hetgeen waarmee het vergeleken wordt. 

Waar is de hogere osmotische waarde?

1. Het zoete water
2. De zoutwatervis

Waarom wordt er uiteindelijk geen water meer opgenomen in de aardappelcel?

1. Het drukpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.
2. Het deeltjespotentiaal heft het drukpotentiaal op.
3. Het drukpotentiaal heft het waterpotentiaal op.
4. Het waterpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.

Waarom kan een plantencel niet barsten als er turgor (hoge druk vanuit de cel) ontstaat?

1. Het celmembraan is te stevig.
2. De celwand is te stevig.
3. Het celmembraan kan uitrekken.
4. De celwand kan uitrekken.

Waarom kan een plantencel niet barsten als er turgor (hoge druk vanuit de cel) ontstaat?

1. Het celmembraan is te stevig.
2. De celwand is te stevig.
3. Het celmembraan kan uitrekken.
4. De celwand kan uitrekken.

Waar is de hogere concentratie deeltjes (de hogere Osmotische waarde)?

1. In het pure water
2. In de rode bloedcellen

Hypertonisch

Hypotonisch

Isotonisch

Een hogere osmotische waarde dan hetgeen waarmee het vergeleken wordt. 

Een gelijke osmotische waarde met hetgeen waarmee het vergeleken wordt. 

Een lagere osmotische waarde dan hetgeen waarmee het vergeleken wordt. 

Waar is de hogere osmotische waarde?

1. Het zoete water
2. De zoutwatervis

Waarom wordt er uiteindelijk geen water meer opgenomen in de aardappelcel?

1. Het drukpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.
2. Het deeltjespotentiaal heft het drukpotentiaal op.
3. Het drukpotentiaal heft het waterpotentiaal op.
4. Het waterpotentiaal heft het deeltjespotentiaal op.

Waarom kan een plantencel niet barsten als er turgor (hoge druk vanuit de cel) ontstaat?

1. Het celmembraan is te stevig.
2. De celwand is te stevig.
3. Het celmembraan kan uitrekken.
4. De celwand kan uitrekken.

Waarom kan een plantencel niet barsten als er turgor (hoge druk vanuit de cel) ontstaat?

1. Het celmembraan is te stevig.
2. De celwand is te stevig.
3. Het celmembraan kan uitrekken.
4. De celwand kan uitrekken.

Maak opdracht 9 t/m 18

Eerder klaar:

Neem daarna Leefwereldcontext 'Weerbaar tegen droogte' door en maak opdracht 19 en 20 + Olympiade opdracht 9

Oefen de flitskaarten en controleer je leerdoelen met Test Jezelf