Les 9 - Dada, surrealisme

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Dada en surrealisme vanaf 1916

Expressionisme als paraplu

• Fauvisme
• Primitivisme
• Kubisme
• Futurisme
• constructivisme
• functionalisme
• Dadaisme
• surrealisme

Sigmund Freud

• Psychiater
• Droomduiding
• Ijsbergtheorie
• Dromen zijn zonder regels en belemmeringen

Expressionisme

Eerste wereldoorlog 1914-1918

Dada 1916 - 1923

• Protest tegen de waanzin en zinloosheid van de oorlog vanuit het neutrale Zwitserland
• Cabaretgroep
• dada is een nonsenswoordje
• vanuit dit woord ontstaat de stijlnaam dadaïsme

Hugo Ball, theater Café Voltaire (1916)

Filippo Marinetti - 

poezie 1919

Raoul Hausmann
(fotomontage) 1920 

Raoul Hausmann 

Beeldhouwkunst 1919/20

Jean (Hans) Arp -

Untitled (Squares Arranged According to the Laws of Chance)-

1917

Kurt Schwitters- Het kersen schilderij - 1921

Raoul Hausmann - The Art Critic - 1919-20

Schilderkunst

Toeval

Collage met Object Trouvé

Fotomontage

Man Ray- Indestructible Object (or Object to Be Destroyed)- 1923

Beeldhouwkunst - Assemblage

Marcel Duchamp - Fietswiel op krukje - 1913

Raoul Hausmann - Mechanischer Kopf - 1920

Beeldhouwkunst - Readymade

• moet een kunstenaar bekend zijn om kunst te maken? 
• Kan massaproductie ook kunst zijn? 
• Wat gebeurt er als we een dagelijks object uit zijn gebruikelijke situatie halen, denken we er dan anders over? 
• Wat is kunst ?

Marcel Duchamp - Fountain - 1917

Theater en Poëzie

• Theater is waar het begon, absurdistische en ironische voorstellingen, kritisch met humor. 
• Klankenpoezie
• Tekst en vormgeving (typografie)

Paul van Ostaijen -
Boem paukenslag 1921

Het klankgedicht Karawane van Hugo Ball

 

Theo van Doesburg, typografisch uitgewerkt door I.K. Bonset

Welke verschillende technieken en methoden gebruiken Dada kunstenaars?

Welke verschillende technieken en methoden gebruiken Dada kunstenaars?

• Collage ----> fotomontage
• Collage ----> Object Trouvé
• Assemblage
• Ready Made

Benoem zoveel mogelijk kenmerken en begrippen die passen bij Dada

< kenmerken en invloed >

• Fluxus
• Pop-art
• Conceptuele kunst

Marcel Duchamp - L.H.O.O.Q. (Mona Lisa met snor) 1919

Theo van Doesburg: affiche voor Dada-Soiree, 1922

• antikunst
  
• geen kunstvorm maar een leefstijl
• afwijzing van schoonheid en ordening
• toeval
• collages
• fotomontages
• assemblages
• met gebruik van objets trouvés
• readymade
• absurde voorstellingen
• chaotische vormgeving
• onconventionele technieken
• kritisch door humor en ironie
• zonder belemmering en zonder regels

Salvador Dali - 1947

Surrealisme vanaf 1924

• Dadaïsme is een voorloper van Surrealisme
• André Breton geloofde in een hogere werkelijkheid, waarin droom en realiteit samenkomen
• Sigmund Freud grote invloed
• Het denken, voelen en handelen van de mens wordt bepaald door het onderbewuste
  
• Droomwerelden verbeelden
• Het toeval, het absurde en het onwerkelijke zijn kenmerkend (ook voor dada)
• Twee richtingen: figuratieve schilderkunst en abstracte schilderkunst. 

Sur = boven ----- Realisme = werkelijkheid

(Boven de werkelijkheid)

Figuratieve schilderkunst

Verbeelding van droomwerelden, naturalistisch geschilderd. Wat is realiteit en wat niet?

Salvador Dalí, De duurzaamheid van het geheugen, 1931

René Magritte - Ceci n’est pas une pipe) - 1928/29

Abstracte schilderkunst

• Onderbewuste proberen te laten spreken
• Grotendeels abstract soms met herkenbare vormen
• Automatisch tekenen/automatisme
• experimentele materialen en technieken (rubbing of decalcomanie)
• Toeval

Joan Miró, Zittende vrouw I, 1938

André Masson- Automatische tekening -1924

Jean Hans Arp - automatische tekening - 1918

Beeldhouwkunst

• Het logisch denken uit schakelen en zich laten leiden door willekeurige ingeven en ideeën.
• Nieuwe werkelijkheid aan geven
• Het toeval, onbewuste ingevingen, readymades en object trouvés
• (functie)vervreemding

Meret Oppenheim -
Pelzhandschuhe - 1936

Salvador Dalí, Vénus de Milo aux tiroirs 1938

Alberto Giacometti- Woman with Her Throat Cut, 1932

Benoem zoveel mogelijk kenmerken en begrippen die passen bij Surrealisme

Invloed op andere stromingen en kenmerken

• het absurde en onwerkelijke
• dromen en visioenen worden verbeeld in figuratieve schilderijen
• abstracte schilderijen worden gemaakt vanuit associaties
• toeval speelt een belangrijke rol
• vervreemding

• VS - > abstract expressionisme
• Magisch realisme

Yves Tanguy- Indefinite Divisibility- 1942

Kenmerken

Invloed op andere stromingen

Jackson Pollock - abstract expressionisme

Nieuwe zakelijkheid

• Reactie op expressionisme
• 3 richtingen:
  - Verisme (volgende slide) 
  - Classicisme (zoals Alexander Kanoldt)
  - Magisch realisme

Alexander Kanoldt- Stilleven II - 1922

Classicisme

Magisch realisme

• De werkelijkheid verbinden met een andere of hogere werkelijkheid
• Hallucinerende beelden of droomeffecten
• Bijna fotografische weergave van realistisch lijkende taferelen
• Technisch en academisch geschilderd (zoals classicisme)
• Geschilderde taferelen wel mogelijk, maar niet waarschijnlijk
• Veel voorkomende onderwerpen: dood, dreiging en verval. 

Charley Toorop - drie generaties - 1941/1950

Carl Grossberg - Machineruimte - 1925

Carel Willink- De zeppelin- 1933

Surrealisme

Magisch realisme

Otto Dix (1921-1969), Twee kinderen (Olie op doek, 95 x 76 cm, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel)

Dit werk zou kunnen beschouwd worden als een manifest dat de situatie in Duitsland omtrent de jaren twintig aan de kaak stelt en de na-oorlogse ellende, het verval van een burgergeneratie en de gevolgen van een heersend militarisme aanklaagt. In deze periode heerst er te Berlijn, waar de Dada-beweging de bestaande opvattingen bestreden heeft, grote beroering op politiek, economisch en maatschappelijk vlak. Otto Dix verzet zich, samen met kunstenaars als Gross en Beckmann, tegen de heersende toestanden en zoekt naar een vrij uitdrukkingsmiddel voor zijn verzet.

Bij het bekijken van deze twee kinderfiguren ontsnapt men niet aan een indruk van ontzetting en weerzin. Het is eerder een gevoel van onbehagen dan van medelijden, een schok zoals men die voelt tegenover iets ongezond. Het is juist deze schok die Dix wil veroorzaken, hij wil zijn tijdgenoten in hun bewustwording stimuleren en de toeschouwer wakker schudden uit zijn behaaglijke sentimentaliteit.

Verisme

Wat is het verschil tussen Surrealisme en Magisch realisme?

Dada

Figuratief surrealisme

Abstract surrealisme

Magisch realisme

Sigmund Freud

Mogelijk maar onwaarschijnlijk

Automatisme

Rubbing

Decalcomanie

Droomwerelden

Protest

anti-kunst