Massacultuur - Sterren, jongerencultuur, subculturen

• Kunst Algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Massacultuur
sterren & idolen, jongerencultuur, subculturen

Massacultuur 1950-2021  

        

middeleeuwen	500-1500	Cultuur van de Kerk
renaissance / barok	15e/16e/17e eeuw IT/FR	Hofcultuur	HAVO	VWO
Hollands barok/classicisme	17e eeuw	Burgercultuur		VWO
romantiek/impressionisme	18e eeuw	Romantiek en Realisme
modernisme	1900-1950	Cultuur Moderne	HAVO	VWO
massacultuur	1950-2021	Massacultuur	HAVO	VWO

EXAMENONDERWERPEN: 2024

Opkomst massacultuur

Cultuur wordt voor grote groepen mensen bereikbaar, dankzij:

• groeiende welvaart
  
• meer vrije tijd
  
• groter gemak door technische vernieuwingen in huishouden als         

     wasmachines, stofzuigers, etc.

• technische ontwikkelingen waardoor kunst/cultuur dichtbij is: tv, radio,

     platenspelers, bioscopen

Tijdens de massacultuur verdwijnen 'traditionele' opdrachtgevers of gebruikers van de kunsten.
Wie zijn die 'traditionele' opdrachtgevers/gebruikers?

Wat is volgens jullie het belangrijkste verschil tussen modernisme en postmodernisme?

Modernisme

Verzamelnaam voor verschillende stromingen begin van de 20e eeuw.

• Afzetten tegen klassieke en traditionele kunst & tradities.
  
• Genieten van volledige artistieke vrijheid (autonomie)
  

uitleg filmpje

https://schooltv.nl/video/postmodernisme-minder-regels-meer-lucht/

    

video clip

https://www.youtube.com/watch?v=EVBsypHzF3U

meer voorbeelden

https://artsandculture.google.com/entity/postmodernisme/m05wkc?categoryId=art-movement

Modernisme / Postmodernisme

geloof in vooruitgang/ vernieuwingsdrang en originaliteit	teruggrijpen naar verleden, doorgaan op wat al bestaat, stijlcitaten
kent vaste stromingen/ gedeelde theorie	individuele uiting kunstenaar
abstractie / geen inhoud/ niet verhalend Less is more	ornament / inhoud / herkenbaarheid Fantasy is more/ Less is a bore
hoge-lage kunst gescheiden	eclectisch (stijlenmix) en vervaging scheiding hoge en lage kunst
serieus	humoristisch of ironisch

Voor dit massapubliek komen ook idolen voor de massa.
Kunst voor de massa is andere kunst dan kunst voor ‘elite’
    > traditionele opdrachtgevers als koning/keizer, kerk, adel zijn in de
       20e eeuw in westerse landen niet meer van belang. Zij hebben   
       andere voorkeuren dan gewone burgers. Bourgeoisie / goede
       burgerij heeft ook andere voorkeuren dan massa.

Tegelijkertijd komt er voor het eerst een jongerencultuur. Niet meer de volwassenen bepalen cultuur, maar de jongeren, met daarbinnen subculturen met eigen muziek / kleding / concerten / festivals / taal.

• Voor dit massapubliek komen ook idolen voor de massa.
  
  
• Kunst voor de massa is andere kunst dan kunst voor ‘elite’

     > traditionele opdrachtgevers als koning/keizer, kerk, adel zijn in de 20e eeuw in westerse 
        landen niet meer van belang. Zij hebben andere voorkeuren dan gewone burgers.
        Bourgeoisie / gegoede burgerij heeft ook andere voorkeuren dan massa.

• Tegelijkertijd komt er voor het eerst een jongerencultuur.
• Niet meer de volwassenen bepalen cultuur, maar de jongeren, met

     daarbinnen subculturen met eigen muziek / kleding / concerten / festivals / taal.

Sterren & idolen

• Voor het massapubliek komen idolen voor de massa.

• Vanaf jaren ’50 veel sterren toevallig ontdekt
  (VB Marilyn Monroe, Elvis Presley) 

     Nu worden sterren ook 'gemaakt' - Iedereen kan een ster worden – VB The Voice, Idols,
     Je hoeft niet bijzonder talent te hebben - VB Real Life Shows
Voorwaarden om een ster te worden:

• Gewone mensen kunnen zich identificeren met idolen: ‘Girl/boy next door’
• Mythe vorming (VB vroege / onduidelijke dood) Kurt Cobain, Jim Morrison, James Dean
• Bespelen media – altijd in de aandacht blijven
• Vernieuwend zijn (VB Beyoncé)
  

Opdracht

Kies een ster of idool uit de jaren 1950- 1990

Lees de informatie uit pagina 96-106 en maak in je schrift een pagina waarin je deze persoon aan de hand van de theorie beschrijft. 

Begrippen: Identificatie, boy or girl next door principe, Imago, Mythevorming

                        Macht van de media, Sekssymbolen, Fotografie/ Film/ Mode/ Muziek

Sterren en idolen

Identificatie 

boy or girl next door principe 

Imago 

Mythevorming 

Macht van de media 

Hoe zetten de sterren zelf de media in?

Sekssymbolen

Fotografie/ Film/ Mode/ Muziek

Voor dit massapubliek komen ook idolen voor de massa.
Kunst voor de massa is andere kunst dan kunst voor ‘elite’
    > traditionele opdrachtgevers als koning/keizer, kerk, adel zijn in de
       20e eeuw in westerse landen niet meer van belang. Zij hebben   
       andere voorkeuren dan gewone burgers. Bourgeoisie / goede
       burgerij heeft ook andere voorkeuren dan massa.

Tegelijkertijd komt er voor het eerst een jongerencultuur. Niet meer de volwassenen bepalen cultuur, maar de jongeren, met daarbinnen subculturen met eigen muziek / kleding / concerten / festivals / taal.

Ook mensen ‘achter de schermen’ worden supersterren als modeontwerpers, choreografen, regisseurs
en ook kunstenaars.

Beroemde filmregisseurs gaan soms kleine rol in hun eigen films spelen:

Alfred Hitchcock, Walt Disney, Quentin Tarantino

Ook beeldend kunstenaars – avant garde kunstenaars worden supersterren.
Zij maken daar ook graag gebruik van om hun werk onder de aandacht te brengen, extra media aandacht te krijgen. Werken ook aan hun imago.
Er is hier altijd een spanningsveld tussen kunsten en commercie. Maar door het vervagen van de grenzen tussen kunst en kitsch / hoge kunst en lage kunst verandert ook dit spanningsveld. Voorbeelden: Andy Warhol, Jackson Pollock, Willem de Kooning, Jeff Koons

Sterren & idolen - verwijzingen

• Latere sterren verwijzen graag en vaak naar eerdere sterren:
  
• Zo kunnen ze laten zien dat ze op de hoogte zijn van de geschiedenis van de kunsten (=
   ook postmodern kenmerk)
  
• Iets van het succes van de voorganger straalt af op de ster
  
• Doordat het publiek er al mee bekend is, herkent het publiek het ook gemakkelijker
  
• Ze halen er weer publiciteit mee
• In de massacultuur en postmodernisme zijn verwijzingen juist een kenmerk van deze
   stromingen. Dit zie je terug bijvoorbeeld in verwijzingen in talloze films naar scenes uit
   eerdere films.

Jongerencultuur

• Films van James Dean en Marlon Brando gaan ook over jongerencultuur.
• Jongerencultuur wordt vanaf de jaren ’50 leidende cultuur.
• Voorheen bestond er geen aparte jongerencultuur, waren jongeren een soort jonge   volwassenen.
  
• Nu krijgen jongeren eigen muziek / kleding / concerten / festivals / taal
  
• Tegelijkertijd gaan jongeren zich afzetten tegen oudere generaties
  
• Dit komt allemaal terug in films als:
   Rebel without a cause, The wild one, Easy Rider
  

Subculturen

• Binnen de jongerencultuur ontstaan subculturen
  
• Onderdeel van de algemene cultuur, maar met eigen kenmerk, hebben eigen basis:
  - regionaal
  - economisch
  - politiek
  - sociaal
• Kenmerken maken subcultuur duidelijk anders dan de grotere ‘cultuur' eromheen
• Of er is geen algemeen heersende cultuur – alles is subcultuur

Geef een voorbeeld van een subcultuur.

Subculturen

PUNK

•  Opkomst ‘70
• Basis: politiek georiënteerd 
• Verbonden met kraakbeweging 
• Anti-autoritaire houding 
• Protestmuziek – geen gebruik technische bijzonderheden rockmuziek - Simpele muziek
   (niet meer dan 3 akkoorden) 
• Opvallende kleding en haar (gescheurde kleding, veiligheidsspelden als sieraden, 
   hanenkam) 

Voor dit massapubliek komen ook idolen voor de massa.
Kunst voor de massa is andere kunst dan kunst voor ‘elite’
    > traditionele opdrachtgevers als koning/keizer, kerk, adel zijn in de
       20e eeuw in westerse landen niet meer van belang. Zij hebben   
       andere voorkeuren dan gewone burgers. Bourgeoisie / goede
       burgerij heeft ook andere voorkeuren dan massa.

Tegelijkertijd komt er voor het eerst een jongerencultuur. Niet meer de volwassenen bepalen cultuur, maar de jongeren, met daarbinnen subculturen met eigen muziek / kleding / concerten / festivals / taal.

OEFENVRAGEN TOETS/EXAMEN - VRAAG 1

In het Engeland van de jaren zeventig ontstond de punkbeweging. Groepen jongeren keerden zich op een agressieve manier af van de samenleving. Op afbeelding 1 zie je punkers, afbeelding 2 toont een 
T-shirt dat gedragen werd door Johnny Rotten, de zanger van de Engelse punkgroep Sex Pistols. 

De uitdrukking ‘no illusion’ is kenmerkend voor de punkbeweging.

Leg uit wat ‘no illusion’ inhoudt. Bespreek daarna op welke manier het T-shirt op afbeelding 2 ‘no illusion’ verbeeldt.

Voor dit massapubliek komen ook idolen voor de massa.
Kunst voor de massa is andere kunst dan kunst voor ‘elite’
    > traditionele opdrachtgevers als koning/keizer, kerk, adel zijn in de
       20e eeuw in westerse landen niet meer van belang. Zij hebben   
       andere voorkeuren dan gewone burgers. Bourgeoisie / goede
       burgerij heeft ook andere voorkeuren dan massa.

Tegelijkertijd komt er voor het eerst een jongerencultuur. Niet meer de volwassenen bepalen cultuur, maar de jongeren, met daarbinnen subculturen met eigen muziek / kleding / concerten / festivals / taal.

VRAAG 2

Op afbeelding 3 en 4 zie Janet ‘ Ballion, bandleidster van de punkgroep Siouxsie and the Banshees, die populair was in de jaren zeventig. 

Het was vanzelfsprekend voor vrouwen zoals Siouxsie om zich binnen de punkbeweging af te zetten tegen het conventionele vrouwbeeld dat in de jaren zeventig dominant was.

Bespreek twee manieren waarop punkvrouwen
zich afzetten tegen dat traditionele beeld.
Geef daarbij steeds een voorbeeld aan de hand van de afbeelding.

Voor dit massapubliek komen ook idolen voor de massa.
Kunst voor de massa is andere kunst dan kunst voor ‘elite’
    > traditionele opdrachtgevers als koning/keizer, kerk, adel zijn in de
       20e eeuw in westerse landen niet meer van belang. Zij hebben   
       andere voorkeuren dan gewone burgers. Bourgeoisie / goede
       burgerij heeft ook andere voorkeuren dan massa.

Tegelijkertijd komt er voor het eerst een jongerencultuur. Niet meer de volwassenen bepalen cultuur, maar de jongeren, met daarbinnen subculturen met eigen muziek / kleding / concerten / festivals / taal.

VRAAG 3

Punkers verzetten zich niet alleen met hun kleding en uiterlijk tegen bestaande conventies, maar ook met hun muziek.

Fragment 1:

Siouxsie and the Banshees, Suburban Relapse, 1978

Noem drie muzikale aspecten van fragment 1 en bespreek vervolgens
hoe de muziek uitdrukking geeft aan de punkgedachte.