H5 - TH3 - BS2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

T10: voeding en vertering 

BS2: verteringsstelsel

Leerdoelen basisstof 2 

Begrippen BS2

verteringsproducten

Lengtespieren

Type spieren die bij darmperistaltiek afwisselend met kringspieren samentrekken

Darmperistaltiek

Het afwisselend samentrekken van kringspieren en lengtespieren in de wand van het darmkanaal waardoor de voedselbrij wordt voortgeduwd, gekneed en gemengd met de verteringssappen

Verteringssappen

Worden aan de voedselbrij afgegeven door verteringsklieren en bevatten enzymen

Mechanische vertering

Kauwen van voedsel met je gebit en kneden en mengen van de voedselbrij door de darmperistaltiek

Chemische vertering

De bewerking van voedsel door enzymen

Slokdarm

Gedeelte van het verteringsstelsel dat voedsel vervoert van de keelholte naar de maag

Maag

Gedeelte van het verteringsstelsel waarin voedsel tijdelijk wordt opgeslagen en verteerd

Twaalfvingerige darm

Eerste gedeelte van de dunne darm waarin de afvoerbuizen van de lever en de alvleesklier uitmonden

Lever

Orgaan dat gal produceert

Gal

Wordt uitgescheiden door de lever en bevat galkleurstoffen en galzouten

Galblaas

Tijdelijke opslagplaats voor gal

Emulgeren

Verdelen van grote druppels in het voedsel in kleine druppeltjes

Alvleesklier

verteringsstelsel

Welke weg neemt je voedsel af door 

het verteringskanaal?

Zet de organen van
het verteringsstelsel
in de juiste volgorde. 

Dunne darm

Slokdarm

Endeldarm

Dikke darm

Twaalfvingerige darm

Maag

Vertering

Vertering gebeurt in het maagdarmkanaal.

Verteringsklieren voegen veteringssappen toe met daarin enzymen.

Mechanisch en chemisch

Een appel in zijn geheel is moeilijk doorslikken. Speeksel helpt, maar kauwen is nodig.  Verteren (of: kleiner maken) is begonnen!

Bij verkleinen van voedingsmiddelen wordt oppervlak groter. Enzymen kunnen zo beter binden aan het substraat. 

Verteren kan ook chemisch: gal en maagzuur. Enzymen vallen ook onder chemische vertering.

meer in BS3

Maagsap

Maagsap heeft pH van 1,5-3,5

Maag maakt pepsinogeen.

Inactief pro-enzym

wordt actief door maagzuur

Door positieve terugkoppeling wordt pepsine gevormd.

slijm voorkomt afbreken maagwand

Maag

Maagportier opent af en toe om voedsel door te laten.

Wordt geregeld door pH.

> Dicht bij lage pH in 12-vingerige darm

> Open bij hoge pH in 12-vingerige darm

Darmen

12-vingerige darm

eerste deel dunne darm

vindt veel vertering plaats

gal toegevoegd vanuit lever (emulgeert vet) en alvleessappen vanuit alvleesklier

Darmen

Dunne darm

Laatste ronde vertering

Opname van stoffen

Dikke darm

Opname van water (met name van verteringssappen)

Vertering door darmbacteriën

Endeldarm

Opname water en verzamelen onverteerde resten

verteringsstelsel

Welke weg neemt je voedsel af door 

het verteringskanaal?

Zet de organen van
het verteringsstelsel
in de juiste volgorde. 

Dunne darm

Slokdarm

Endeldarm

Dikke darm

Twaalfvingerige darm

Maag

Vertering

Vertering gebeurt in het maagdarmkanaal.

Verteringsklieren voegen veteringssappen toe met daarin enzymen.

Mechanisch en chemisch

Een appel in zijn geheel is moeilijk doorslikken. Speeksel helpt, maar kauwen is nodig.  Verteren (of: kleiner maken) is begonnen!

Bij verkleinen van voedingsmiddelen wordt oppervlak groter. Enzymen kunnen zo beter binden aan het substraat. 

Verteren kan ook chemisch: gal en maagzuur. Enzymen vallen ook onder chemische vertering.

Maagsap

Maagsap heeft pH van 1,5-3,5

Maag maakt pepsinogeen.

Inactief pro-enzym

wordt actief door maagzuur

Door positieve terugkoppeling wordt pepsine gevormd.

slijm voorkomt afbreken maagwand

Maag

Maagportier opent af en toe om voedsel door te laten.

Wordt geregeld door pH.

> Dicht bij lage pH in 12-vingerige darm

> Open bij hoge pH in 12-vingerige darm

Darmen

12-vingerige darm

eerste deel dunne darm

vindt veel vertering plaats

gal toegevoegd vanuit lever (emulgeert vet) en alvleessappen vanuit alvleesklier

Darmen

Dunne darm

Laatste ronde vertering

Opname van stoffen

Dikke darm

Opname van water (met name van verteringssappen)

Vertering door darmbacteriën

Endeldarm

Opname water en verzamelen onverteerde resten

De verteringsorganen

wat gebeurd waar? 

binas 82 

gal en darmsap

exacte werking in BS3

nu introductie

Gal

Wordt gemaakt in de lever
Wordt bewaard in de galblaas

Maakt vetdruppeltjes klein=
emulgeren

productie gal

opslag gal

alvleessap

maagsap

gal braken?

• Gal braken heeft niets met de galblaas te maken. 
• Wanneer het braaksel 'gal-bruin' van kleur is, betekent dit dat de maag leeg was tijdens het braken. 
• Het gevolg is dat gal uit de twaalfvingerige darm wordt uitgebraakt.

Darmsap

Voltooien van vertering. Na contact met darmsap zijn de meeste voedingsstoffen klein genoeg om in het bloed te worden opgenomen.

Enzymen:

- peptidase

- maltase

- lactase

- saccharase

- lipase

Twaalfvingerige darm

Hier komt de voedselbrij vanuit de maag:

Lever produceert gal. Galblaas slaat gal op.
Gal emulgeert vetten

Alvleesklier produceert alvleessap 
Alvleessap verteert eiwitten + vetten + koolhydraten

Alvleessap neutraliseert de lage pH die mee is gekomen met de voedselbrij vanuit de maag

Verteringssappen

• Vertering gebeurd met verteringssappen:
• Deze worden gemaakt bij verteringsklieren
• Speekselklieren, maagsapklieren, lever, alvleesklier en darmsapklieren

Vertering bij dieren

Eencelligen nemen door 

fagocytose voedsel op.

• Door voedingsvacuolen 
• (intracellulaire vertering)

Eenvoudige meercelligen hebben 

een maag-darmholte.

• extracellulaire vertering

Tijdens het slikken is de huig ... en het strotklepje ...

1. Open, open
2. Open, dicht
3. Dicht, open
4. Dicht, dicht

Hoe staan de huig en het strotklepje bij het uitademen?

1. De huig hangt naar beneden, het strotklepje omhoog
2. De huig staat omhoog, het strotklepje omhoog
3. De huig hangt naar beneden, het strotklepje ook naar beneden
4. De huig hangt naar beneden, het strotklepje naar beneden

wat is de taak van het strotklepje bij het doorslikken?

1. het strotklepje sluit de neusholte af bij slikken
2. het strotklepje sluit de slokdarm af bij slikken
3. het strotklepje sluit de luchtpijp af bij slikken
4. het strotklepje duwt je eten naar de slokdarm

De luchtpijp zit in je hals..

1. achter de slokdarm
2. voor de slokdarm

De inhoud van het maag-darmkanaal behoort tot het

1. Interne milieu
2. Externe milieu
3. Chemische milieu
4. Mechanische milieu

Peristaltische bewegingen van je darmen worden aangestuurd door het

1. Animaal zenuwstelsel
2. Autonoom zenuwstelsel
3. Beide

Waar start de vertering van koolhydraten?

1. Mondholte
2. Maag
3. Twaalfvingerige darm
4. Dunne darm

Welk orgaan doet NIET aan peristaltiek?

1. maag
2. slokdarm
3. dunne darm
4. lever

Welke organen maken enzymen voor de vertering van koolhydraten?
BINAS 82F

1. speekselklieren, alvleesklier, darmcellen
2. darmcellen
3. speekselklieren, maagsapklier, lever, alvleesklier, darmcellen
4. ik heb geen idee

In de dikke darm wordt...

1. Water uit de voedselbrij gehaald
2. Eiwitten uit de voedselbrij gehaald
3. Koolhydraten uit de voedselbrij gehaald
4. Vitaminen uit de voedselbrij gehaald

Wat is de lengte van de dunne darm ongeveer?

1. 1 meter
2. 6 meter
3. 10 meter
4. 16 meter

Wat is het langste stuk darm?

1. slokdarm
2. dunne darm
3. dikke darm
4. twaalfvingerige darm

huiswerk

opdracht 11 t/m 16

verdieping: opdracht 17

lees: BS3