Les 5,6& 7 Het Britse Rijk als economische wereldmacht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Deelcontext III: Het Britse Rijk als economische wereldmacht

Terugblik:

Risico: door deze afhankelijkheid is Britse economie kwetsbaar voor gebeurtenissen buiten haar grondgebied.

Kenmerkende aspecten

• De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving
  
•   Discussies over de 'sociale kwestie'
  
•   De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
  
•   Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces
  
•   De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme;
  

Leerdoelen

1. Je kunt het belang beschrijven van de Spining Jenny en de stoommachine voor de ontwikkeling van de industriële revolutie in Engeland.
2. Je kunt oorzaken van de bevolkingsgroei in Engeland in de 18e eeuw noemen.
3. Je kunt de uitbreiding van het Britse en Indiase spoorwegennetwerk beschrijven en daarbij verklaren waarom deze snelle uitbreiding voor de Britten noodzakelijk was.

De industriële revolutie 1750

3 Oorzaken in verband met de koloniën:

1. De Britse koloniën leverden veel grondstoffen en plantageproducten.
2. De Britse koloniën waren een afzetmarkt
3. De koloniale handel was enorm winstgevend. De winst werd geïnvesteerd in industrie of infrastructuur.

Spinning Jenny

• Spining Jenny, een machine die in staat was om meerdere draden van wol of katoen te spinnen dan met een spinnewiel.
  


• Hierdoor versnelling/verbetering van productieproces (revolutie!) in de textielindustrie.
• De nieuwe machines werden steeds groter; de huisnijverheid werd daardoor lastig
• Ondernemers bouwden daarom hallen die de nieuwe machines konden huisvesten (fabrieken).

Stoom als nieuwe krachtbron

• Ondanks alle nieuwe uitvindingen, kwam de energie hiervoor nog steeds uit spierkracht (mens of dier) of waterkracht. 


• ±1775  - James Watt ontwikkelde goed bruikbare en stevige stoommachine 
• Stoommachine werd gebruikt als motor voor machines in de textielindustrie; machines konden hierdoor sneller, regelmatiger en langer werken
• Productie werd goedkoper > Prijs voor consumenten werd goedkoper

0

Industriële samenleving

• Door IR veranderde Engeland van landbouw stedelijke samenleving naar  een industriële samenleving.
• De meeste mensen werkten hierdoor in de industrie, huisnijverheid verdwijnt
• Steeds meer mensen trokken van het platteland naar de stad  (Verstedelijking/ Urbanisatie)
• Grote inkomensverschillen
• Vervoersmogelijkheden verbeterden (Infrastructuur)

Wat was géén gevolg van de Industriële revolutie?

1. Voedseloverschotten
2. Industriële samenleving
3. Mensen werden ouder
4. Meer arbeiders op de boerderij

Bevolkingsgroei

Oorzaken:

• verbeteringen in de landbouw; meer landbouwgrond werd ontgonnen, introductie nieuwe gewassen (aardappel!), 
  
• verbeteringen in medische wereld, hierdoor ontstonden vaccinaties en had men meer oog voor hygiëne
  

Bevolkingsgroei

Gevolgen:

• groeiende vraag naar textiel 
• bevolkingsoverschot op platteland (door machines minder werk beschikbaar); goedkope arbeidskrachten trekken naar de stad (werk in de fabriek)

Verbetering vervoersmogelijkheden

De stoommachine werd ook toegepast in het  vervoersmogelijkheden en :

• stoomboot
  
• stoomtrein

Het vervoer van goederen en personen ging veel sneller via het spoor.

Binnen 30 jaar werd er daarom een spoorwegnetwerk aangelegd dat heel G.B. besloeg.

Ook in India werd een spoornetwerk  aangelegd . De verbinding tussen het moederland en de kolonie werd zo sterk verbeterd. Daarnaast zorgde ook het Suezkanaal  voor een snellere en betere verbinding.

Niet alleen in Groot-Brittannië, maar ook in Azië en Afrika legden de Britten spoorwegen aan. Het kostte Groot-Brittannië veel geld om deze spoorwegen aan te leggen. Leg uit waarom ze dit toch deden.

Deelcontext III: Het Britse Rijk als economische wereldmacht

Terugblik:

Risico: door deze afhankelijkheid is Britse economie kwetsbaar voor gebeurtenissen buiten haar grondgebied.

Leerdoelen

• Je kunt de betekenis van de Reform Bill voor de ondernemers in de Britse steden beschrijven.
• Je kunt de betekenis van de Factory Acts voor de Britse arbeiders beschrijven.
• Je kunt de veranderende positie van het Britse Rijk in de wereldeconomie aan het einde van de 19e eeuw beschrijven en verklaren.

Handelskapitalisme 

17e en 18e eeuw

economisch systeem waarbij handel (en bijbehorende bedrijfstakken als de scheepvaart) centraal staat 

Industrieel kapitalisme

19e eeuw 

 economisch systeem waarbij de industrie centraal staat. Vrijhandel is  van groot belang, de fabrikanten willen liberale markteconomie (nauwelijks overheidsbemoeienis)

Vrijhandel

- De regering van G.B. begreep dat de Britse economie gebaat was bij zoveel mogelijk vrijhandel.

- Om vrijhandel af te dwingen zetten de Britten desnoods de Royal Nay in, zelfs in gebieden die geen deel uit maken van het Britse Rijk.

Ingrijpen van Royal Navy, een voorbeeld

Opiumoorlogen

China was een belangrijke In de 19e eeuw wilde China haar eigen handelsvoorwaarden bepalen. De Chinese keizer verbood de handel in opium, terwijl deze handel voor de Britten zeer lucratief was.

De Royal Navy vernietigde daarop de Chines marine. De werd gedwongen om een handelsverdrag te sluiten met G.B., bovendien kwam Hongkong in Britse handen. Vanaf nu lag de Chinese markt open voor het westen

Chinese opiumgebruikers

wat is geen kenmerk van een liberale markteconomie?

1. Vrijhandel
2. Grote rol van de overheid in de economie
3. Overheid bemoeit zich nauwelijks met economie
4. zo min mogelijk invoerrechten

handelskapitalisme

Industrieel kapitalisme

handelsbarrières

investeren in scheepsbouw

liberalisme

industriëlen

vrijhandel

kooplieden

Leerdoelen

• Je kunt de betekenis van de Reform Bill voor de ondernemers in de Britse steden beschrijven.
• Je kunt de betekenis van de Factory Acts voor de Britse arbeiders beschrijven.
• Je kunt de veranderende positie van het Britse Rijk in de wereldeconomie aan het einde van de 19e eeuw beschrijven en verklaren.

Londen: 1851

Wereldtentoonstelling

Crystal Palace

Bestaande sociale klassen in Britse samenleving

Strikte klassenverdeling

Bovenklasse

Middenklasse

Arbeiders

Ontstaan nieuwe sociale klassen 

door de industrialisatie 

Strikte klassenverdeling

Nieuwe bovenklasse = ondernemers. Zijn boos, kunnen niet deelnemen aan politiek

Bovenklasse

Middenklasse

Arbeiders

Nieuwe bovenklasse

Achtergesteld?

In de industriële samenleving worden twee klassen steeds belangrijker, 

• de ondernemers,  fabriekseigenaren (gegoede burgerij)
  
• de arbeiders
  

maar zij hebben tegengestelde belangen!

Beide klassen voelden zich achtergesteld door de Britse politiek!

Ondernemers

Belangrijk voor de economische ontwikkeling van het rijk, 

maar geen politieke invloed 

Vooral adel had invloed op de politiek

1832 - invoering Reform Act

hierdoor meer invloed van ondernemers op Lager huis!

Reform Bill 

1832

•  In Engeland werd er gestemd via het districtenstelsel.

Per district werden vertegenwoordigers naar het parlement afgevaardigd

Districten waren verdeeld voor IR, daardoor hadden onbelangrijke regio's veel macht en de meeste industriegebieden juist weinig macht.

• Aanpassing in de wet: andere samenstelling van de districten, gebieden met sterke bevolkingsgroei (industriegebieden) kregen nu meer macht (=zetels)
  

      Uitbreiding kiesrecht waardoor ook relatief kleinere ondernemers en winkeliers aan                            verkiezingen mochten meedoen. De ondernemers krijgen hierdoor meer macht, adel &   

      platteland verliezen macht

0

Arbeiders 

Fabrieksarbeiders werkten en woonden onder slechte omstandigheden

Maar overheid greep niet in om situatie te veranderen. 

Arbeiders eisten veranderingen; ze verenigden zich in vakbonden

Artsen, leraren en burgers uit de gegoede burgerij steunden de arbeiders

Het socialisme werd een steeds belangrijkere politieke stroming!

Factory Acts

1833

• Kortere werktijden voor vrouwen en kinderen; kinderarbeid tot 9 verboden, kinderen moesten naar school!
• Veiligere werkomstandigheden
• Controle van de Factory Acts 
• Dit alles is het begin van de sociale wetgeving!

0

Niet alle arbeidersgezinnen waren gelukkig met de Factory Acts. Leg uit waarom niet.

Reform Bill

Factory Acts

hervorming districtenstelsel

verbod op kinderarbeid onder 9

uitbreiding kiesrecht

kinderen moeten 2 uur per dag naar school

controle op uitvoering wet

Concurrentie uit Duitsland en Amerika

• Veel Britse ondernemers investeerden hun geld in Britse koloniën, bv de spoorwegen in India werden voor een groot deel bekostigd met Brits geld,
• Londen werd het financiële centrum van de wereld.
• De wereldtentoonstelling in 1851 maakte duidelijk dat Groot- Brittannië op cultureel en technologisch gebied veel verder was dan andere Europese landen.
• Maar deze superieure positie kwam onder druk te staan.

Britse Rijk als voorloper 

De industrialisatie en de koloniën zorgden ervoor dat Groot-Brittannië financieel, technisch en cultuur voor liep op de rest van de wereld

Dat werd duidelijk tijdens de Wereldtentoonstelling in 1851

Leidersrol bedreigd

• Na afloop Amerikaanse Burgeroorlog (1865) werd de VS een belangrijke concurrent op economisch gebied
• Duitsland werd een grote concurrent op industrieel gebied.
• Andere Europese landen wilden ook steeds meer koloniën verkrijgen, niet alleen voor grondstoffen en als afzetmarkt, maar ook om aanzien en macht te verkrijgen.
• De strijd (rivaliteit) tussen Europese landen nam in de tweede helft van de 19e eeuw sterk toe.

Het Britse Rijk in 1866. De figuren naast de kaart stellen de Britse koloniën voor. In het midden zit Vrouwe Brittannia.

Dit is een kaart van het Britse rijk rond 1886. Geef aan of de tekenaar positief of negatief dacht over het Britse rijk. En geef twee beeldkenmerken waaraan je dat kunt zien.