Blok 3 Nederland, Spanje, België
1 / 36
Lesduur is: 80 minOnderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat weet je nog over protestanten?
Slide 3 - Woordweb
Deze slide heeft geen instructies
Slide 4 - Tekstslide
In Europa regeerden koningen en keizers over kleine en grote gebieden. Koningen en keizers noem je ook wel vorsten. Als vorsten met elkaar trouwden, werd hun rijk groter. Om hun rijk te beschermen of nog groter te maken, voerden zij oorlogen. De edelen in het rijk hielpen de vorst bij de strijd. Zij waren belangrijk. Vorsten en edelen werden na hun dood opgevolgd door hun kinderen. Zij namen de macht over en gaven die bij hun dood weer door aan hún kinderen.
Slide 5 - Tekstslide
In 1515 werd Karel V (je zegt: Karel de Vijfde) de nieuwe keizer van het Duitse Rijk. Hij was katholiek. Hij erfde Spanje en werd daar koning. Bij Spanje hoorden de koloniën in Midden en Zuid-Amerika. Karel V erfde ook de zeventien provincies van de Nederlanden. De Nederlanden waren het gebied dat nu Nederland, België, Luxemburg en een stukje van Duitsland en Frankrijk is. Daar werd hij landsheer, ook een soort vorst. Hij regeerde vanuit Brussel. Omdat zijn rijk zo enorm groot was, nam hij mensen met een goede opleiding in dienst. Hij betaalde die bestuurders een salaris. Zo kon hij zijn rijk goed besturen en kregen de edelen minder macht. In de Nederlanden stelde Karel V een landvoogd aan: iemand die namens hem het land bestuurde.
In 1555 verdeelde Karel V zijn rijk tussen zijn zoon en zijn jongste broer. Zoon Filips II (je zegt: Filips de Tweede) werd koning van Spanje en landsheer van de Nederlanden. Karel V stierf in 1558.
Slide 6 - Tekstslide
In 1515 werd Karel V (je zegt: Karel de Vijfde) de nieuwe keizer van het Duitse Rijk. Hij was katholiek. Hij erfde Spanje en werd daar koning. Bij Spanje hoorden de koloniën in Midden en Zuid-Amerika. Karel V erfde ook de zeventien provincies van de Nederlanden. De Nederlanden waren het gebied dat nu Nederland, België, Luxemburg en een stukje van Duitsland en Frankrijk is. Daar werd hij landsheer, ook een soort vorst. Hij regeerde vanuit Brussel.
Slide 7 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 8 - Tekstslide
Omdat zijn rijk zo enorm groot was, nam hij mensen met een goede opleiding in dienst. Hij betaalde die bestuurders een salaris. Zo kon hij zijn rijk goed besturen en kregen de edelen minder macht. In de Nederlanden stelde Karel V een landvoogd aan: iemand die namens hem het land bestuurde.
Slide 9 - Tekstslide
In 1555 verdeelde Karel V zijn rijk tussen zijn zoon en zijn jongste broer. Zoon Filips II (je zegt: Filips de Tweede) werd koning van Spanje en landsheer van de Nederlanden. Karel V stierf in 1558.
Slide 10 - Tekstslide
Filips II was niet populair in de Nederlanden. Hij vond dat iedereen katholiek moest zijn. Wie niet gehoorzaamde, liet hij vermoorden. Protestantse Nederlanders werden zo boos dat ze in 1566 in katholieke kerken en kloosters kunstwerken vernielden. Dat heet de Beeldenstorm.
Slide 11 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 12 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 13 - Tekstslide
Om het in de Nederlanden weer rustig te krijgen, stelde Filips II een nieuwe landvoogd aan: de hertog van Alva. Alva was heel streng: hij pakte enkele edelen op, gaf hun de doodstraf en verhoogde de belastingen. Willem van Oranje – ook een protestantse edele – vluchtte naar Nassau in het Duitse Rijk. Daar verzamelde hij een leger waarmee hij in 1568 het Spaanse leger aanviel.
Slide 14 - Tekstslide
Sommige protestanten waren naar Engeland gevlucht. Zij leefden als piraten en noemden zich watergeuzen. In 1572 bevrijdden deze watergeuzen in naam van Willem van Oranje de stad Den Briel. Andere steden sloten zich bij de watergeuzen aan.
Slide 15 - Tekstslide
Maar het leger van Filips II was sterk en wreed. In Zutphen en Naarden vermoordde het Spaanse leger veel mensen. Haarlem, Alkmaar en Leiden werden omsingeld en de bevolking werd uitgehongerd. Haarlem gaf zich over, maar de watergeuzen konden Leiden en Alkmaar bevrijden. Ze staken dijken door waardoor het land rond deze steden onder water liep. Het Spaanse leger dreigde te verdrinken en vluchtte. Stad voor stad werd veroverd en bevrijd.
De oorlog duurde lang.
Filips II kon zijn soldaten uiteindelijk niet meer betalen. Zij kregen honger en gingen plunderen. Dat maakte de opstandelingen en de bevolking nog bozer.
Slide 16 - Tekstslide
De Opstand in de Nederlanden
Filips II was niet populair in de Nederlanden. Hij vond dat iedereen katholiek moest zijn. Wie niet gehoorzaamde, liet hij vermoorden. Protestantse Nederlanders werden zo boos, dat ze in 1566 in katholieke kerken en kloosters kunstwerken vernielden. Dat heet de Beeldenstorm. Om de rust in de Nederlanden te herstellen, stelde Filips II een nieuwe landvoogd aan: de hertog van Alva. Alva nam meteen maatregelen: hij pakt enkele edelen op, gaf hun de doodstraf en verhoogde de belastingen. Willem van Oranje – ook een protestantse edele – vluchtte naar Nassau in het Duitse Rijk. Daar verzamelde hij een leger waarmee hij in 1568 het Spaanse leger aanviel.
Sommige opstandige protestanten waren naar Engeland gevlucht. Zij leefden als piraten en noemden zich watergeuzen. In 1572 bevrijdden deze watergeuzen in naam van Willem van Oranje de stad Den Briel, die tegenwoordig Brielle heet. Andere steden sloten zich vrijwillig bij de watergeuzen aan.
Maar het leger van Filips II was sterk en wreed. In Zutphen en Naarden vermoordde het Spaanse leger veel mensen. Haarlem, Alkmaar en Leiden werden omsingeld en de bevolking werd uitgehongerd. Haarlem gaf zich over, maar de watergeuzen konden Leiden en Alkmaar bevrijden. Ze staken dijken door waardoor het land rond deze steden onder water liep. Het Spaanse leger dreigde te verdrinken en vluchtte. Stad voor stad werd veroverd en bevrijd.
De oorlog duurde lang. Filips II kon zijn soldaten uiteindelijk niet meer betalen. Zij kregen honger en gingen plunderen. Dat maakte de opstandelingen en de bevolking nog bozer.
Slide 17 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 18 - Tekstslide
Prins Willem van Oranje
Willem van Nassau werd in 1533 geboren in een protestantse familie in het hertogdom Nassau in het Duitse Rijk. Toen Willem 11 jaar oud was, erfde hij het prinsdom Orange (Oranje) in het zuiden van Frankrijk. Zijn familie had ook bezittingen in de Nederlanden. Karel V vond het goed dat Willem de prins van Oranje werd, maar hij had twee voorwaarden: Willem moest katholiek worden én aan het hof van Karel V in Brussel wonen. Daar groeide Willem op samen met de zoon van Karel V: Filips II. Toen Willem volwassen was, werd hij stadhouder van Holland en Zeeland. Een stadhouder was verantwoordelijk voor de orde en het leger.
Toen Filips II koning werd, verhuisde hij naar Spanje. Omdat Filips II protestanten liet vermoorden, keerde Willem zich tegen hem. Hij vond dat iedereen zelf zijn geloof mocht kiezen. Toen Alva enkele edelen liet vermoorden, vluchtte Willem naar Nassau. Bij de Ginsburg organiseerde hij de opstand tegen Filips II.
Toen het weer veiliger werd, keerde Willem terug naar de provincie Holland. Omdat Delft stadsmuren had, ging Willem in het Prinsenhof wonen. Hij hoopte dat hij daar veilig was. Maar Filips II beloofde een prijs aan diegene die Willem zou vermoorden. In 1584 werd Willem van Oranje in het Prinsenhof vermoord door Balthasar Gerards. Het Prinsenhof is tegenwoordig een museum. De kogelgaten van de moord op Willem zitten er nog steeds in de muur.
Slide 19 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 20 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 21 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Het Nederlandse volkslied
In 1932 werd het Wilhelmus het officiële volkslied van Nederland, dat bij belangrijke gebeurtenissen wordt gezongen. Het is een lied uit de tijd van de Opstand. Door de eeuwen heen is het bewaard gebleven. Tijdens de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898 werd het bijvoorbeeld gezongen. De tekst gaat over Willem van Oranje, maar hij heeft het niet zelf geschreven. Meestal wordt alleen het eerste couplet gezongen.
1 Wilhelmus van Nassouwe
2 ben ik, van Duitsen bloed,
3 den vaderland getrouwe
4 blijf ik tot in den dood.
5 Een Prinse van Oranje
6 ben ik, vrij, onverveerd,
7 den Koning van Hispanje
8 heb ik altijd geëerd.
Slide 23 - Tekstslide
Jacob van Deventer was een cartograaf. Een cartograaf is iemand die landkaarten maakt. Karel V liet Van Deventer kaarten maken van de provincies in de Nederlanden. Later liet Filips II hem plattegronden maken van de steden. Dat deed Van Deventer heel nauwkeurig. Op zijn kaarten staan onderwerpen die belangrijk zijn voor het leger, zoals water,
stadsmuren en poorten.
De meeste kaarten die Van Deventer maakte, bestaan nog steeds. Als je ze aan elkaar legt, krijg je een idee van hoe Nederland er 450 jaar geleden uitzag. Veel Nederlandse steden bestonden in 1575 al. Zij lagen vaak aan het water, want reizen over het water was gemakkelijker dan reizen over de modderige wegen. Nederland was verder nog heel leeg.
Slide 24 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 25 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 26 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 27 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 28 - Tekstslide
Plakkaat van Verlatinghe
In de tijd van Filips II had elke provincie een eigen bestuur. Soms vergaderden de provincies met elkaar. Die vergadering heette de Staten-Generaal.
In 1581 besloten de zeven noordelijke provincies dat Filips II geen landsheer van de Nederlanden meer kon zijn. De tekst waarin dat staat heet het Plakkaat van Verlatinghe. Een goede koning is geen tiran voor zijn volk en dat was Filips II wel, vonden de leden van de Staten-Generaal.
Het lukte de provincies niet om een nieuwe vorst te vinden. Daarom werden de noordelijke provincies samen een republiek. Dat is een land zonder vorst. Omdat Antwerpen Spaans bleef, kozen handelaren voor een nieuwe havenstad: Amsterdam. Deze stad werd steeds rijker.
Spanje werd door de oorlog juist steeds armer. Het lukte de Spanjaarden niet meer om de rijke provincie Holland te veroveren. Zij vochten nog wel aan de grens van de Republiek (in het zuiden en oosten). Pas in 1648 kwam er echt een eind aan de oorlog. Amsterdam was toen de belangrijkste handelsstad van de wereld geworden.
Slide 29 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 30 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 31 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 32 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 33 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 34 - Tekstslide
Na de Opstand bleven de Nederlanden gescheiden. In het noorden lag de Republiek, die werd bestuurd vanuit Den Haag. De zuidelijke provincies hoorden bij Spanje en later bij Oostenrijk. In 1795 veroverde de Franse keizer Napoleon de Republiek en de zuidelijke provincies. Toen Frankrijk in 1813 was verslagen, sloten de zuidelijke provincies zich aan bij het noorden. Napoleons broer had van Amsterdam de hoofdstad gemaakt, maar het bestuur bleef in Den Haag en er werd een koning gekozen: Koning Willem I (je zegt: koning Willem de Eerste). Nederland werd dus een koninkrijk.
Veel mensen in de zuidelijke provincies waren toch niet blij met het nieuwe koninkrijk. Zij vonden dat de katholieke kerk slechter werd behandeld dan de protestantse kerk en dat het geld niet eerlijk werd verdeeld. Bovendien spraken veel mensen in het zuiden Frans. In 1830 kwam de bevolking van de zuidelijke provincies in opstand en riep het koninkrijk België uit. Koning Leopold I (je zegt: koning Leopold de Eerste) werd de eerste koning van België. In de hoofdstad Brussel werden grote paleizen en musea gebouwd. Zo konden de Belgen trots zijn op hun nieuwe land. Een deel van de provincie Luxemburg werd ook een apart land.
Slide 35 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 36 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
