Thema 2 - Waarneming en gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 2

Waarneming en gedrag

Basisstof 1

- Je kunt de werking van zintuigen beschrijven en de relatie van het zintuigstelsel met het zenuwstelsel beschrijven

Receptoren

• Proprioreceptoren
• Mechanische receptoren
• Chemische receptoren
• Temperatuurreceptoren
• Pijnreceptoren
• Lichtreceptoren

Basisstof 2

- Je kunt de delen van een oog beschrijven en hun functie toelichten

- Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven en de pupilreflex toelichten

- Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven en toelichten hoe je diepte kunt zien

Het oog

• Straalvormig lichaam  en lens zorgen dat scherp beeld ontstaat op netvlies
• Lichtreceptoren (staafjes en kegeltjes) in netvlies
• Scherpste beeld op gele vlek
• Beeld omgekeerd en verkleind
• Oogzenuw verlaat oog bij blinde vlek

Accomoderen

Verziend en bijziend

• Hoornvlies en ooglens breken licht
• Bolle lenzen convergeren licht, holle lenzen divergeren licht

Pupilreflex

Staafjes en kegeltjes

Pigmenten

Diepte zien

Basisstof 3

- Je kunt toelichten wat gedrag is en hoe gedrag is ingedeeld

- Je kunt omschrijven wat ethologie inhoudt, hoe je gedrag kunt bestuderen en de invloed van gedragsonderzoek op de maatschappij toelichten

Gedrag

• Alle waarneembare activiteiten van een dier of mens
• Prikkels zijn invloeden uit milieu, zorgen voor ontstaan impulsen in zintuigcellen
• Spieren en klieren zijn effectoren van de respons

Ethologie

• Objectief
• Ethogram en protocol
• Gedragssysteem: handelingen met gemeenschappelijk doel
• Gedragsketen: effect van een handeling leidt tot volgende handeling

Basisstof 4

- Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald

- Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving

Sleutelprikkel

Supranormale prikkel

Basisstof 5

- Je kunt leerprocessen herkennen en beschrijven en de functie van leren uitleggen

Leerprocessen

• Gewenning
• Inprenting
• Imitatie
• Conditionering (trial and error, geconditioneerde reflex en beloning)
• Inzicht

Basisstof 6

- Je kunt de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag uitleggen en het verband aangeven met overlevingskansen

Sociaal gedrag

• Balts
• Territoriumgedrag
• Conflictgedrag
• Rangorde
• Staten (insecten)

Basisstof 7

- Je kunt overeenkomsten en verschillen in het gedrag van dieren en mensen beschrijven

• Interne en externe prikkels, adequate prikkels, receptoren
• Onderdelen oog, accomoderen, verziend en bijziend, pupilreflex, staafjes en kegeltjes, diepte zien
• Gedragssyteem en gedragsketen, ethogram en protocol
• Motivatie, periodieke invloeden, sleutelprikkels, supranormale prikkels
• Leerprocessen (gewenning, inprenting, imitatie, conditionering, inzicht)
• Sociaal gedrag (balts, territoriumgedrag, conflictgedrag, rangorde, staten)
• Gedrag bij mens, aangeboren en aangeleerd gedrag

https: