Tijdvak 1 en 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Geschiedenis

HS 1: prehistorie en oudheid

dinsdag 12 september

Programma 12 september

 - Terugkoppeling les vorige week

- Planning vandaag

- huiswerk bespreken: 1.1 opdracht 4 t/m 7 (8 vwo)

- leerdoelen en theorie

Aan het werk met dossier :)

terugkoppeling 5 september

1.1  agrarische revolutie

- jagers verzamelaars

- kleine groepen

- weinig sociale hiërarchie

- ontstaan landbouw en veeteelt

- dorpsgemeenschappen --> steden

- sociale verschillen worden groter

Tot welke veranderingen op politiek, sociaal, economisch en cultureel gebied leidde de agrarische revolutie?

politiek:

- bestuur dorpen en steden steeds complexer

- handhaving tegen aanvallen van vijanden

- positie bestuurder erfelijk: ontstaan koningschap

sociaal:

- verschillen in macht, aanzien en rijkdom

- ontstaan hiërarchie

economisch:

- ontstaan van nieuwe beroepen, uitvindingen

cultureel:

- ontstaan van het schrift

kenmerkende aspecten:

1. De levenswijze van jagers-verzamelaars

2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Planning

1e uur:

- nakijken huiswerk

- 1.2 machtige rijken in het Midden-Oosten

- 1.3 De Griekse democratie

7e uur:

- 1.4 Het Romeinse Rijk

Feniks, Geschiedenis Werkplaats Memo

Jagers en verzamelaars

Jagers-verzamelaars

• De bestaansmiddelen van de eerste mensen waren:
   - Jagen
   - Verzamelen
• Het waren jagers-verzamelaars
  
• Trekken rond op zoek naar voedsel
• Weinig bezittingen

Welke informatie kan je niet halen uit deze bron?

1. Hoe jagers-verzamelaars woonden
2. Waar jagers-verzamelaars van leefden
3. Welke godsdienst jagers-verzamelaars hadden
4. De taakverdeling tussen mannen en vrouwen

Middelen van bestaan zijn
manieren om in leven te blijven.
Welke middelen van bestaan
hadden de eerste mensen?

1. Wilde dieren en verzamelen
2. Jagers en boeren
3. Jagen en verzamelen
4. Boeren en verzamelaars

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)
  

• Midden-Oosten: Egypte, Israël, Palestina, Jordanië, Libanon, Syrië, Irak, Iran en Turkije

• 'De kraamkamer van de beschaving': ontstaan van steden en het schrift

Oke, landbouw...
Welke 'optelsom' is juist over landbouw?

1. akkerbouw + landbouw = veeteelt
2. landbouw + veeteelt = akkerbouw
3. veeteelt + akkerbouw = landbouw
4. Ambacht + Nijverheid = landbouw

Landbouwrevolutie

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden

• Er ontstaan steden: landbouwsamenleving

• Mensen krijgen meer bezittingen

• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander.

Dood en begraven

• Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

• Zowel begraven als cremeren: urnenvelden

• Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in leven na de dood

Hoe kan ik aan de afbeelding zien dat de hunebedden ná landbouwrevolutie zijn gemaakt?

1. De grote stenen kwamen hier pas tijdens de landbouwrevolutie.
2. Er woonden hier te weinig mensen om samen de hunebedden te maken.
3. Er wordt gebruik gemaakt van dieren.
4. Voor de landbouwrevolutie werden er geen mensen begraven

Machtige rijken in het Midden Oosten

Beschaving in Mesopotamië

-Irrigatielandbouw

-Eufraat en Tigris

-Polytheïsme

-Spijkerschrift

-Meerdere staten in een gebied

-Koning regeert namens de goden

Beschaving in Egypte

-Irrigatielandbouw

-Nijl

-Polytheïsme

-Hiërogliefen

-een natiestaat

-Koning wordt vereerd als god en is hoofdpriester

Egypte en Mesopotamie waren de eerste grote staten

- Zij ontstonden rond 3000 v.C.

- Een staat is een afgebakend gebied met een 

- Centraal bestuur
- Rechtssysteem
- Geweldsmonopolie door de staat
- Ambtenarenapparaat

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom de Oude Grieken kolonies hadden gesticht en op welke manier ze hun stadstaten bestuurden.

Let op: gedeelte filosofie doen we volgende week!

Kolonies buiten Griekenland (1)

• Een kolonie is een gebied van een land buiten dat land

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood

kenmerkende aspecten:

4. De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat

5. De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

Kolonies buiten Griekenland (2)

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije

Kolonies buiten Griekenland (3)

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer hoefden te stichten.

• Door de Griekse kolonies raakten de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

Griekse 

stadstaten (1)

• Griekenland bestond nog niet als één land

• Er waren steden die als landen werden bestuurd: bijvoorbeeld met een eigen koning

• Zo'n zelfstandige stadstaat heet een polis (stadstaat) (mv: poleis)
  

De Atheense 

democratie

• In Athene was het volk de baas. 
• Er werd gestemd over belangrijke beslissingen.
• Dat was niet altijd zo geweest...

Kenmerken van de Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen

• Directe democratie
• 
  

• Volksvergadering (buiten)

• Ostracisme (schervenrechtbank) voorkomt teveel macht bij één persoon

• Onbetaalde baan

Democratie?!

• Niet helemaal...
• ...alleen mannelijke burgers (ongeveer 16% van de bevolking) 
• Vrouwen, slaven en vreemdelingen mochten niet meepraten en -stemmen.
  

Welk bestuur had de stad Athene?

1. Keizer
2. Democratie
3. Adel
4. Koning

Wat betekent democratie?

1. Een koning regeert
2. Het volk regeert
3. Een tiran regeert
4. Een kleine groep rijken regeert

I. Athene lag in Griekenland, Sparta niet.
II. Athene was een stadstaat, Sparta niet.

1. stelling I is juist, stelling II is onjuist.
2. stelling I is onjuist, stelling II is juist.
3. Stelling I en II zijn allebei juist
4. Stelling I en II zijn allebei onjuist

Wie mochten meebeslissen in de Atheense democratie?

1. slaven
2. vreemdelingen
3. vrouwen
4. mannen

In Athene kreeg je burgerrecht als...

1. Je in Athene geboren was
2. Je vader in Athene geboren was
3. Je beide ouders in Athene geboren waren
4. Je moeder in Athene geboren was

De naam van de persoon die het meest genoemd werd tijdens het schervengericht.....

1. Moest voor tien jaar in de gevangenis
2. Werd meteen vermoord
3. Werd voor tien jaar verbannen uit Athene
4. Mocht nooit meer in Athene komen

Geef één overeenkomst tussen de Atheense democratie en de democratie die wij in Nederland kennen.

Geef twee verschillen tussen de Atheense democratie en de democratie die wij in Nederland kennen.