Nederland vanaf 1815

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Democratische rechtstaat

Welke kenmerkende aspecten kun je koppelen aan dit onderwerp?

Kenmerkende Aspecten:

• (31)     De Industriële revolutie die de basis legde voor de industriële samenleving
• (32)    Discussies over de sociale kwestie
• (33)    De moderne vorm van imperialisme die verband hield  et de industrialisatie
• (34)    De opkomst van emancipatiebewegingen
• (35)    Voortschrijdende democratisering met deelname van steeds meer mannen en vrouwen  aan het politieke proces.
• (36)    De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen:  liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme. 

Van patriotten en oranjegezinden tot de eerste koning

Maak een chronologisch overzicht van de gebeurtenissen

Koning Willem I

1814 - 1840

• Na val van Napoleon:
• nieuwe grondwet (1814) = constitutionele monarchie
• macht Willem I groot:                                                                               - gezag over leger/vloot                                                                           - koloniën/ buitenlandse zaken                                                             - benoemen en ontslaan ministers                                                     - begrotingsrecht over 10 jaar                                                               - 'Koninklijke Besluiten'                                                                             - geen goedkeuring parlement nodig

Is hier sprake van een democratie?

Is er onder Willem I sprake van een democratie? (onderbouw je antwoord)

Houding Liberalen mbt macht in een land:

• Voorstanders van:
• - burgerlijke vrijheden
• - politieke invloed voor 'het volk'     

Thorbecke, liberaal en ontwerper grondwet 1848

1848: Revolutiejaar in Europa

• Na 1815: Restauratie > 
• Onvrede in Europa door:
  
• - economische malaise :
•    prijsstijgingen en misoogsten
• - politieke ontevredenheid:
•    geen invloed burgers  
•  Gevolgen: Revoluties in Europese landen, o.a. in:
•  Frankrijk en Duitsland (denk aan de podcast)

Gevolgen revolutiejaar in Nederland:

• Ook in Nederland grote problemen:
• schatkist vrijwel leeg door  o.a. inzet leger in Zuiden (afscheiding België)
• hongersnood door mislukte oogsten (1845)
• revolutie dreigingen in geheel Europa >

Grondwetswijziging van Thorbecke:

- vorst bleef staatshoofd, maar beperking macht

- parlementaire ministeriële verantwoordelijkheid

- 1e Kamer: getrapt gekozen

 - 2e Kamer: censuskiesrecht

- vrijheid van godsdienst >

- emancipatie van de 

katholieken:

Emancipatie katholieken?

Emancipatie van de confessionelen:

• Samenwerking katholieken en protestanten in: Schoolstrijd
• Verzuiling van belang
• Katholieke emancipatie door:
• Achterstelling na afloop van de Opstand (1648) 
• 1848: Vrijheid van godsdienst (Thorbecke)
• Onderdelen emancipatie katholieken:
• benoeming bisschoppen, bouw RK Kerken ipv
• schuilkerken:

1887

RK Schuilkerken in Nederland

Abrahams School, Gorinchem

De Rode Hoed, A'dam

Maria en Ursula kerk, RK, Delft

Penninckshuis, Doopsgezind, Deventer

Sint-Nicolaaskerk, Sint Nicolaasga

1887 (J.D. van der Weide)

Sint Jacobskerk, Den Haag

1875 - 1878 (Pierre Cuypers)

Feminisme in Nederland:

• Nederland zat rond eeuwwisseling in uitzonderlijke positie:
• - pas laat industrialisatie
• - participatie vrouwen in arbeidsproces erg laag > man kostwinner
• - neutraliteit tijdens WO I
• Ook in Nederland onvrede over achtergestelde positie van de vrouw:
• Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs:
• - vrouwenkiesrecht
• - scholing en gelijke kansen op arbeidsmarkt
• Succes (?): Pacificatie (1917)
•  passief kiesrecht voor vrouwen
•  (1919: ook actief kiesrecht)

Aletta Jacobs

W. Drucker

Documentaire over Aletta Jacobs 

( 2.5 min)

0

Grondwetswijziging 1917:

'pacificatie'

• onder druk van WO I
  
• drie 'kwesties' in 1 X opgelost:
• - schoolstrijd: 
•    financiële gelijkstelling onderwijs
• - kiesrecht:
•    algemeen (mannen)kiesrecht
• - kiesstelsel
•    evenredige vertegenwoordiging >
• liberalen: 31 > 15 zetels
• socialisten: 15 > 22 zetels
• confessionelen: helft aantal zetels

kabinet Cort van der Linden

0

Extra materiaal:

Ook in andere landen kwam feminisme op, oa in Engeland:

de suffragettes.

Beelden van een heftige actie

0

Ook in Amerika feministen:

Speech Sojourner Truth: abolitioniste en feministe 

(1797-1883)

0

Feminisme:

Aanvankelijk vooral strijd voor kiesrecht vrouwen (suffragettes)

• door bourgeois-vrouwen:
  
• via de politiek positie verbeteren
• ook protesten voor:
• - recht op echtscheiding
• - hogere verdiensten
• - scholingsmogelijkheden, oa Aletta Jacobs:

Documentaire over Aletta Jacobs 

( Schooltv, 14 min)

0

Schoolstrijd:

• Houding diverse 'stromingen' in de politiek:
  
• Liberalen: 
• 'wie iets bijzonders wil, moet een bijzondere bijdrage leveren'  > tegen
• Confessionelen:
• 'openbaar onderwijs heeft te weinig oog voor traditie en religieuze waarden'   > voor
• Socialisten:
• 'overheid moet christendom niet subsidiëren'  > 
• tegen
  

einde schoolstrijd: Pacificatie, 1917

Zie Marx: 'Godsdienst is opium voor het volk'

Partijvorming:

• Abraham Kuyper:
  
• Oprichting Anti-Revolutionaire Partij (1879) 
• Ferdinand Domela Nieuwenhuis:
• Sociaal Democratische Bond (1882) nav:
• de sociale kwestie
• Pieter Jelles Troelstra:
• Sociaal Democratische Arbeiders Partij (1894):
• breuk met SDB (parlementaire actie ipv revolutie)
• Belangrijk succes arbeidersemancipatie:
• uitbreiding kiesrecht:
• - 1887: 'caoutchouc-artikel' ipv censuskiesrecht
• - 1917: algemeen mannenkiesrecht + passief vr.
• - 1919: vrouwen ook actief kiesrecht

Documentaire over de Belgische    Opstand:

'De canon van Lammers'

0

Extra (3) dia's: Overgang 18e > 19e eeuw in Nederland:

• 1795: Begin 'Franse Tijd':
• Franse troepen veroveren de Republiek >
• Stadhouder Willem V vlucht (Eng)
• Patriotten aan de macht geholpen 
• Verlichtingsidealen > nieuwe grondwet
• Komst Napoleon:
• - 1806-1810: Koninkrijk Holland olv
•    Lodewijk Napoleon
• - 1810-1813: departement van Frankrijk
• 1813: slag bij Leipzig >
• stadhouder Willem VI > koning Willem I van:
• Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815)

koning Willem I

Documentaire over koning Willem I

2.39 minuten

0

EXTRA DIA: Duitsland en de erfenis van Napoléon:

• Historisch gezien het Duitstalige gebied versnipperd >
• grote ovewinningen van Napoléon 
• 1813: Veelvolkerenslag > nederlaag Fransen o.a. door Pruisen
• Congres van Wenen (1814-1815): 
• Pruisen krijgt Rijnland ( sterke staat tov Frankrijk)
• Vele Duitsers hadden nationalistische gevoelens:
• na de economische en culturele eenheid roep om:
• politieke eenheid >
• Frankfurter Parlement (1848): nieuwe grondwet en
• eenheidsstaat olv de koning van Pruisen
• na weigering, zakte revolutionair elan weg
• Opmerking: olv Bismark eenheid gecreëerd (Keizerrijk Dld, 1871)

Extra dia: Bismarck: 'Eisen und Blut'

• 1864: Oorlog met Denemarken > Sleeswijk en Holstein ingenomen
• 1866: Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog > Koninkrijk Hannover ingenomen
• 1866: Noord-Duitse Bond
• 1870/71: Frans-Duitse Oorlog 
• - Napoléon III
• - nav Spaanse opvolgingskwestie
• - nederlaag Fransen > schadeloosstelling, Elzas-Lotharingen en
•   kroning in Spiegelzaal van Pruisische koning Wilhelm I tot 
•   keizer van Duitsland > Révanche-gedachte