Les 2 Poëzie in muziek H6.9

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

1.9 Gedicht

Van welke artiest ben jij fan?

Lesdoelen deze les

- Aan het einde van de les weet je wat een liedtekst is en wat de opbouw van de meeste liedteksten is.

- Aan het einde van de les weet je wat een couplet is. 

- Aan het einde van de les weet je wat een refrein is. 

- Aan het einde van de les heb je kennis gemaakt met het lied ‘Zwart-wit’. Je hebt de tekst van dit lied bestudeerd en hier een klassengesprek over gevoerd.  

Instructie liedtekst

Een liedtekst lijkt vaak op een gedicht: de tekst is ingedeeld in strofen en daartussen witregels.Een strofe in een liedtekst heet een couplet.

Veel liedjes hebben een refrein: zinnen die na elk couplet worden herhaald.

In de meeste liedteksten komt eindrijm voor. Dat zijn woorden met dezelfde klank aan het eind van de zin. Door de rijmwoorden kun je de tekst snel onthouden en het lied makkelijk meezingen. 

Reisgedicht

Als ik mijn ogen toedoe

ben ik in Honoloeloe

Maak het reisgedicht af.
Als ik droom van een olifant,
ben ik in......

Alsmaar in huis

Op school was voor haar

ontsnappen

ontspannen

voetbal voor hem

een redding

een kans

even buiten spel

even buiten schot

even buiten

even maar

op eieren nu

op je hoede

wat is vandaag fout

en wat dan het goede

Waar gaat dit gedicht over?

Waarom rijmen gedichten niet altijd?

Er zit vaak wel rijm in een gedicht, maar geen eindrijm.

Er zijn verschillende rijmsoorten.

Rijm op het EIND (eindrijm)

Je hebt iemand nodig

stil en oprecht

Die als het erop aankomt

voor je bidt of voor je vecht

Eindrijm

Eindrijm

Rijm in het midden (assonantie)

Klinkers die hetzelfde zijn: 

ZIET - RIEM

Rijm aan het begin (alliteratie)

Medeklinkers die hetzelfde zijn 

WILLIE WORTEL

Is een jongen die z'n trouw belooft nog wel van deze tijd?

Bestaat er nog zoiets als romantiek, of zijn we echte liefde kwijt?

De eerste week in de wolken, oh, 'k zie het altijd om me heen

De eerste maanden zo verliefd en dan is 'ie weg of gaat 'ie vreemd

(Maan - Zo kan het dus ook)

En voel me slap als ik stap 

naar je kist ik stik van onbegrip 

En klap haast dicht als ik naar adem hap 

Angst schuld en woede worden aangekaart 

maar verdriet bedaart 

Je wordt door velen aangestaard 

in een staat opgebaard 

Brainpower - Je moest waarschijnlijk gaan

assonantie

eindrijm

Rijmschema gedichten

Het is makkelijk om het rijmschema van een gedicht te achterhalen:

1. Lees het gedicht.
2. Kijk welke zinnen met elkaar rijmen.
3. Geef elke rijmende zin dezelfde letter, begin met a.
   

Rijmschema

Een rijmschema geeft aan hoe een gedicht rijmt:

Het dier dat ik het leukste vind,

is een big, dat varkenskind.

Biggen zijn snugger, biggen zijn kien,

edel en deftig. Hoewel, je zult zien:

soms als uitzondering op de regel,

kom je een oliedom biggetje tegen.

Hoe  het gedicht rijmt, geef je aan met hoofdletters.

de eerste rijmklank krijgt de hoofdletter A

Het gedicht hiernaast krijgt het volgende schema:

A A B B C C

rijmschema

AA BB CC DD --> gepaard rijm

AAAA --> slagrijm

ABBA --> omarmend rijm

ABAB --> gekruist rijm

rijmschema's herkennen in een gedicht op PTA

Welk rijmschema kun je hier ontdekken?
Rood is al lang het rood niet meer
Het rood van rode rozen
De kleur van liefde van weleer
Lijkt door de haat gekozen

1. aabb
2. abab
3. abba
4. abcb

Welk rijmschema heeft het volgende gedicht?

Annie M.G.Schmidt

Kom, zeiden vanmorgen de eendjes ontroerd,

dat jongetje heeft ons zo dikwijls gevoerd,

we doen het nu anders, we draaien het om.

Nu gaan we het jongetje voeren. Kom!

1e strofe uit De Eendjes van Annie M.G. Schmidt

.

toen hij daar op straat twintig eendjes zag staan.

Dag, jongetje, zeiden ze, ga maar naar binnen.

We komen je voeren; we gaan zo beginnen.

Toen moest hij gaan zitten. Hij kreeg een servet.

Ze sneden het brood en ze smeerden het vet.

Ze gaven hem stukjes van ’t brood om de beurt,

met sjem (appel-bessen) en muisjes (gekleurd).

Hè, zeiden de eendjes, wat leuk is dat nou,

je hebt ons gevoerd, nu voeren we jou.

Zo, zeiden de eendjes, nou heb je genoeg.

Kom jij eens ’n keer weer bij ons, ’s morgens vroeg?

1957

Rijmschema

1. aabb
2. abab
3. abba
4. baba