MODERNE expressie 1

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

MODERNE

EXPRESSIE 1

19^e + 20^e eeuw

muziek + schilderkunst

Romantiek & Moderne & Massacultuur

LESINHOUD

CULTUUR VAN HET MODERNE

• tijdvak in context

MODERNISME

• verzamelbegrip

EXPRESSIONISME

• kunststroming
• droombeelden (S. Freud)
• opera Erwartung
• muziek: consonant - dissonant

CULTUUR VAN HET MODERNE

1^e helft 20^e eeuw

LEESTEKST Bespiegeling blz. 159

De eerste helft van de twintigste eeuw. De periode 1900-1945 staat in het teken van twee wereldoorlogen. Massale vernietiging ontwricht de hele wereld. Oude waarheden worden in twijfel getrokken en een nieuwe generatie kunstenaars zet zich af tegen de tradities uit de vorige eeuw en experimenteert met nieuwe vormen. In korte tijd ontstaat een aantal nieuwe stromingen en stijlen. Een verzamelnaam voor deze nieuwe kunst is modernisme. Modernistische kunst sluit aan bij de moderne maatschappij, die in korte tijd verandert door de toenemende industrialisering en de vele technologische ontwikkelingen. In dit hoofdstuk beschrijven we de belangrijkste ontwikkelingen in de kunst aan de hand van vijf thema's: expressie, oorlog, techniek, abstractie en utopie.    

WERKBLAD expressie in context

WERKBLAD expressie in context

Tekst

KERN 

kunststroming

WERKBLAD expressie in context

Tekst

KERN 

kunststroming

Voorgeschiedenis

voor het expressionisme

WERKBLAD expressie in context

Tekst

KERN 

kunststroming

Voorgeschiedenis

voor het expressionisme

Vervolg geschiedenis 

na het expressionisme

LEESTEKST Bespiegeling blz. 159

De eerste helft van de twintigste eeuw. De periode 1900-1945 staat in het teken van twee wereldoorlogen. Massale vernietiging ontwricht de hele wereld. Oude waarheden worden in twijfel getrokken en een nieuwe generatie kunstenaars zet zich af tegen de tradities uit de vorige eeuw en experimenteert met nieuwe vormen. In korte tijd ontstaat een aantal nieuwe stromingen en stijlen. Een verzamelnaam voor deze nieuwe kunst is modernisme. Modernistische kunst sluit aan bij de moderne maatschappij, die in korte tijd verandert door de toenemende industrialisering en de vele technologische ontwikkelingen. In dit hoofdstuk beschrijven we de belangrijkste ontwikkelingen in de kunst aan de hand van vijf thema's: expressie, oorlog, techniek, abstractie en utopie.    

TIJDLIJN

MODERNISME

omschrijving & tijdlijn

LEESTEKST Bespiegeling blz. 159

De eerste helft van de twintigste eeuw. De periode 1900-1945 staat in het teken van twee wereldoorlogen. Massale vernietiging ontwricht de hele wereld. Oude waarheden worden in twijfel getrokken en een nieuwe generatie kunstenaars zet zich af tegen de tradities uit de vorige eeuw en experimenteert met nieuwe vormen. In korte tijd ontstaat een aantal nieuwe stromingen en stijlen. Een verzamelnaam voor deze nieuwe kunst is modernisme. Modernistische kunst sluit aan bij de moderne maatschappij, die in korte tijd verandert door de toenemende industrialisering en de vele technologische ontwikkelingen. In dit hoofdstuk beschrijven we de belangrijkste ontwikkelingen in de kunst aan de hand van vijf thema's: expressie, oorlog, techniek, abstractie en utopie.    

MODERNISME

OMSCHRIJVING

1. Verzamelnaam voor nieuwe ontwikkelingen in de westerse kunsten in de 1e helft van de 20e eeuw.
2. Parallel aan snelle politieke, technologische en economische veranderingen in die periode.
3. Kenmerkend is de radicale breuk met bestaande tradities en regels in de verschillende kunstdisciplines.
   

MODERNISME

1. Verzamelnaam voor nieuwe ontwikkelingen in de westerse kunsten in de 1e helft van de 20e eeuw.

2. Parallel aan snelle politieke, technologische en economische veranderingen in die periode.

3. Kenmerkend is de radicale breuk met bestaande tradities en regels in de verschillende kunstdisciplines.

MODERNISME

1. Verzamelnaam voor nieuwe ontwikkelingen in de westerse kunsten in de 1e helft van de 20e eeuw.

2. Parallel aan snelle politieke, technologische en economische veranderingen in die periode.

3. Kenmerkend is de radicale breuk met bestaande tradities en regels in de verschillende kunstdisciplines.

MODERNISME

1. Verzamelnaam voor nieuwe ontwikkelingen in de westerse kunsten in de 1e helft van de 20e eeuw.

2. Parallel aan snelle politieke, technologische en economische veranderingen in die periode.

3. Kenmerkend is de radicale breuk met bestaande tradities en regels in de verschillende kunstdisciplines.

EXPRESSIONISME

omschrijving & kunsttheorie & muziek/schilderkunst

LEESTEKST Bespiegeling blz. 159

De eerste helft van de twintigste eeuw. De periode 1900-1945 staat in het teken van twee wereldoorlogen. Massale vernietiging ontwricht de hele wereld. Oude waarheden worden in twijfel getrokken en een nieuwe generatie kunstenaars zet zich af tegen de tradities uit de vorige eeuw en experimenteert met nieuwe vormen. In korte tijd ontstaat een aantal nieuwe stromingen en stijlen. Een verzamelnaam voor deze nieuwe kunst is modernisme. Modernistische kunst sluit aan bij de moderne maatschappij, die in korte tijd verandert door de toenemende industrialisering en de vele technologische ontwikkelingen. In dit hoofdstuk beschrijven we de belangrijkste ontwikkelingen in de kunst aan de hand van vijf thema's: expressie, oorlog, techniek, abstractie en utopie.    

LEESTEKST Bespiegeling blz. 160

8.1 Expressie

Begin twintigste eeuw verkennen jonge Europese kunstenaars nieuwe wegen. Zij verleggen hun aandacht van het weergeven van de zichtbare werkelijkheid naar de expressie van het innerlijk. De Weense psychiater Sigmund Freud beschrijft in Die Traumdeutung rond 1900 dat een mens zich niet alleen laat leiden door zijn verstand, maar onbewust wordt aangestuurd door zijn driften, zoals seksualiteit en agressie. Opvoeding en cultuur leren onze driften te beteugelen, maar verschillende kunstenaars laten zich er juist door inspireren. 

Zij ervaren de heersende regels in de kunsten - kleurenleer, perspectief, ballettechniek of toonladders - als te beredeneerd, waardoor ze directe expressie in de weg staan. Steeds meer kunstenaars kiezen daarom een eigen stijl die afwijkt van wat men  gewend is. En zo ontstaat een kloof tussen deze moderne avant-garde kunstenaars en het publiek.

LEESTEKST Bespiegeling blz. 160

8.1 Expressie

Begin twintigste eeuw verkennen jonge Europese kunstenaars nieuwe wegen. Zij verleggen hun aandacht van het weergeven van de zichtbare werkelijkheid naar de expressie van het innerlijk. De Weense psychiater Sigmund Freud beschrijft in Die Traumdeutung rond 1900 dat een mens zich niet alleen laat leiden door zijn verstand, maar onbewust wordt aangestuurd door zijn driften, zoals seksualiteit en agressie. Opvoeding en cultuur leren onze driften te beteugelen, maar verschillende kunstenaars laten zich er juist door inspireren. 

Zij ervaren de heersende regels in de kunsten - kleurenleer, perspectief, ballettechniek of toonladders - als te beredeneerd, waardoor ze directe expressie in de weg staan. Steeds meer kunstenaars kiezen daarom een eigen stijl die afwijkt van wat men  gewend is. En zo ontstaat een kloof tussen deze moderne avant-garde kunstenaars en het publiek.

KUNSTSTROMING

BEGRIPPEN Bespiegeling blz. 264

Expressionisme 

Algemene benaming voor kunst waarbij sterk de nadruk ligt op uitdrukking van het gevoel. 

WERKBLAD expressie in context

Tekst

KERN 

kunststroming

Voorgeschiedenis

voor het expressionisme

Vervolg geschiedenis 

na het expressionisme

ROMANTIEK / MODERNE

1e helft 19e eeuw / 1e helft 20e eeuw

De kunstenaar (componist) 

drukt zijn gevoelens/emoties uit.

MASSACULTUUR

2e helft 20e eeuw

De toeschouwer (toehoorder) 

ervaart de bedoelde gevoelens/emoties

van de kunstenaar (componist) 

EXPRESSIONISME aanvullende omschrijving

EXPRESSIONISME 1

De kunstenaar (componist) drukt zijn gevoelens/emoties uit.

ROMANTIEK

MUZIEK

Der Erlkönig - Franz Schubert (1815)

 

EXPRESSIONISME 1

De kunstenaar (componist) drukt zijn gevoelens/emoties uit.

ROMANTIEK

MUZIEK

Der Erlkönig - Franz Schubert (1815)

= koorts ijldroom

 

EXPRESSIONISME 1

De kunstenaar (componist) drukt zijn gevoelens/emoties uit.

ROMANTIEK

SCHILDERKUNST

De Spreekwoorden - Francisco de Goya (ca. 1824) 

 

EXPRESSIONISME 1

De kunstenaar (componist) drukt zijn gevoelens/emoties uit.

ROMANTIEK

SCHILDERKUNST

De Spreekwoorden - Francisco de Goya (ca. 1824) 

= nachtmerrie

 

EXPRESSIONISME 2

De toeschouwer (toehoorder) ervaart de bedoelde gevoelens/emoties van de kunstenaar (componist).

20^e eeuw

MUZIEK

Jaws - Steven Spielberg (1975)

 

EXPRESSIONISME 2

De toeschouwer (toehoorder) ervaart de bedoelde gevoelens/emoties van de kunstenaar (componist).

20^e eeuw

MUZIEK

Jaws - Steven Spielberg (1975)

= filmmuziek (John Williams)

 

EXPRESSIONISME 2

De toeschouwer (toehoorder) ervaart de bedoelde gevoelens/emoties van de kunstenaar (componist).

20^e eeuw

SCHILDERKUNST

Seagram Murals - Marc Rothko 

(1958-1959) 

 

EXPRESSIONISME 2

De toeschouwer (toehoorder) ervaart de bedoelde gevoelens/emoties van de kunstenaar (componist).

20^e eeuw

SCHILDERKUNST

Seagram Murals - Marc Rothko 

(1958-1959) 

= meditatie

 

KUNSTTHEORIE

Sigmund Freud

dromen

(on)bewuste

LEESTEKST Bespiegeling blz. 160

8.1 Expressie

Begin twintigste eeuw verkennen jonge Europese kunstenaars nieuwe wegen. Zij verleggen hun aandacht van het weergeven van de zichtbare werkelijkheid naar de expressie van het innerlijk. De Weense psychiater Sigmund Freud beschrijft in Die Traumdeutung rond 1900 dat een mens zich niet alleen laat leiden door zijn verstand, maar onbewust wordt aangestuurd door zijn driften, zoals seksualiteit en agressie. Opvoeding en cultuur leren onze driften te beteugelen, maar verschillende kunstenaars laten zich er juist door inspireren. 

Zij ervaren de heersende regels in de kunsten - kleurenleer, perspectief, ballettechniek of toonladders - als te beredeneerd, waardoor ze directe expressie in de weg staan. Steeds meer kunstenaars kiezen daarom een eigen stijl die afwijkt van wat men  gewend is. En zo ontstaat een kloof tussen deze moderne avant-garde kunstenaars en het publiek.

TRAUMDEUTUNG

Arts-psychiater Sigmund Freud

- boek Traumdeutung (ca. 1900)

  - Droomduiding

- (Onder)bewuste:

  - dromen!

- Driften:

  - seksualiteit & agressie & angsten

- Gevoelens uitdrukken

NACHTMERRIE

ERWARTUNG

Arnold Schönberg

opera

Opera ERWARTUNG - Schönberg (1909)

Emotie Toneelbeeld?

Opera ERWARTUNG - Schönberg (1909)

Emotie Toneelbeeld?

Opera ERWARTUNG - Schönberg (1909)

Emotie Toneelbeeld?

Opera ERWARTUNG - Schönberg (1909)

Emotie Toneelbeeld?

Opera ERWARTUNG - Schönberg (1909)

Emotie Toneelbeeld?

Opera ERWARTUNG - Schönberg (1909)

Emotie totale toneelbeeld?

opera ERWARTUNG

Opera = gezongen toneelstuk

LEESTEKST Bespiegeling blz. 160-161

VOORGESCHIEDENIS

ERWARTUNG

A. Schönberg

opera muziek

ROMANTIEK

MONDSCHEIN SONATE

Ludwig von Beethoven

(1801)

ROMANTIEK

MONDSCHEIN SONATE

Ludwig von Beethoven

(1801)

schoonheid

ROMANTIEK

GUTE NACHT

Winterreise

Franz Schubert

(1822)

ROMANTIEK

GUTE NACHT

Winterreise

Franz Schubert

Ensemble Modern

(1994)

ROMANTIEK

GUTE NACHT

Winterreise

Franz Schubert

(1822)

zwart

ROMANTIEK

GUTE NACHT

Winterreise

Franz Schubert

Ensemble Modern

(1994)

vervreemdend

BEGRIPPEN: muziek - expressie (blz. 258)

Consonant

Dissonant

Een samenklank die harmonieus klinkt.

Een samenklank die schril (niet harmonieus) klinkt. 

Spanning verhogend.

KERNCONCEPTEN Cultuur van het Moderne

• Streven naar VERNIEUWING, breuk met het verleden. Kunst kan de maatschappij veranderen, vooruitgangsdenken, utopisch denken. 
  
• Zoeken naar ORIGINALITEIT, naar de GRONDSLAGEN (herleiden tot de essentie van elke discipline, via vormonderzoek op een wetenschappelijke manier - reductie). ABSTRACTIE, ATONALITEIT.
• Streven naar AUTONOME en universele taal, onafhankelijk van de cultuur van de beschouwer.
• Streven naar puurheid en directheid in de EXPRESSIE, inspiratie daarvoor nieuwe concepten (abstractie, stilering, atonaliteit, syncope, blue note) of in niet-westerse culturen.
• Uitdrukken van (onderbewuste) gevoelens van ANGST en VERVREEMDING.