psychogeriatrie - gerontopsychiatrie - geriatrie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

 Kwetsbare oudere

Bij ouder worden hoort:

 - eenzaamheid

- verlies van werk

- verlies van contacten

- lichamelijke achteruitgang

- ziektes

- gevoel van kwetsbaarheid 

- ...

Verschijnselen bij ouderen

• Vergeetachtigheid
  
• Concentratieproblemen
  
• Somberheid, gelaten en mat
  
• Weinig energie
  
• Lichamelijke ongemakken
  
• Moeite met in- of doorslapen
  
• Prikkelbaarheid en eenzaamheid
  

Lichamelijke klachten

• Lichaamsbeweging is minder soepel.​
  
• Botontkalking​
  
• Gewrichten worden stijver, verkrommingen​
  
• Spierkracht neemt af​
  
• Doorbloeding huid neemt af​
  
• Zintuigen functioneren minder​
  
• Tastzin gaat achteruit
• Vertering verandert​
  
• Wand van bloedvaten zijn minder elastisch​
  
• Uitscheidingspatroon verandert​
  
• Conditie neemt af​
  
• Longen worden minder elastisch

Multimorbiditeit

Wat is multimorbiditeit?

1. meerdere aandoeningen tegelijkertijd
2. aanwezigheid van twee of meer chronische aandoeningen
3. meer dan 2 medicijnen tegelijk moeten nemen
4. aanwezigheid van twee of meer acute aandoeningen

Wat is een voorbeeld van multimorbiditeit

1. zwanger zijn en hoge bloeddruk
2. diabetes en parkinson
3. reuma en medicatie gebruik
4. copd en zuurstof

Wat is een belangrijke taak van een verpleegkundige bij een zorgvrager met multimorbiditeit?

1. Een verpleegkundige levert alleen ADL
2. Een verpleegkundige informeert, adviseerd en geeft instructie aan de mantelzorg zodat deze de zorg overneemt
3. Een verpleegkundige heeft geen rol in de multimorbiditeitzorg
4. Een verpleegkundige coördineert de samenwerking en onderlinge afstemming tussen de verschillende behandelaars en hulpverleners.

65 jaar
Hoe groot is de kans op multimorbiditeit?

1. 10%
2. 30%
3. 50%
4. 70%

Multimorbiditeit is

1. Veel zorg nodig
2. Morbide= afschuwelijk dus erg afschuwelijk
3. meerdere aandoeningen tegelijk hebben
4. Meerdere aandoeningen gehad hebben

Multimorbiditeit en polyfarmacie

Geriatrische zorg MultiMorbiditeit 2 (polyfarmacie)

Multimorbiditeit is een belangrijke oorzaak van polyfarmacie.

We spreken van polyfarmacie wanneer iemand...

1. ..langer dan 6 maanden achter elkaar medicatie gebruikt
2. ..5 of meer medicijnen tegelijk gebruikt.
3. ..medicijnen gebruikt die elkaars werking beïnvloeden
4. ..3 keer of vaker per dag medicijnen moet gebruiken.

Vakinhoudelijke ontwikkeling

Technologische ontwikkeling

Maatschappelijke ontwikkeling

Het protocol voor medicatie die wordt gegeven bij onrust is veranderd. 

Jullie gebruiken sinds kort armbanden bij onrustige mensen die gaan piepen zodra die persoon de buitendeur uitloopt

Eenzaamheid onder ouderen neemt toe

Wat zijn bij ouderen de belangrijkste oorzaak van eenzaamheid?

1. verlies van een familielid
2. beperkte mobiliteit
3. sociale isolatie
4. A,B & C

Hoeveel % van de ouderen voelt zich sociaal eenzaam?

1. Ongeveer 40%
2. Ongeveer 50%
3. Ongeveer 60%
4. Ongeveer 65%

Oorzaak eenzaamheid ouderen

• Gezondheidsbeperkingen( minder mobiel, gehoorvermindering, minder zicht)
• Verlies dierbaren, leeftijdsgenoten/ familie
• Verlies rol---> mantelzorger die niet meer hoeft te zorgen voor opgenomen partner
• Individuele oorzaken: sociale angst/ negatief zelfbeeld
• Maatschappelijke ontwikkelingen zoals wegvallen traditionele sociale verbanden via dorp, kerk, vereniging

Weetjes eenzaamheid

• “Je hersenen veranderen niet alleen functioneel, maar ook structureel. Je krijgt letterlijk een ander brein. Wat dit voor gevolgen heeft voor je lichaam is ongelofelijk complex.” 
• Bij mensen die langdurig eenzaam zijn, treedt na ongeveer 9 maanden een hersenverandering op. Zij gaan leven volgens een bepaald patroon en verliezen hun sociale vaardigheden. Ze lezen gezichten van anderen ook niet meer zoals wij dat doen.“
•  Alleenstaande ouders en mensen die gescheiden zijn ervaren het vaakst sterke gevoelens van eenzaamheid, zo blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Er zijn heel veel sites over eenzaamheid

 

Definities. 

Gerontologie: de tak van wetenschap die het "ouder worden" bestudeert, zowel in lichamelijk, maatschappelijk als in geestelijk opzicht.

Geriatrie: richt zich op de diagnostiek en behandeling van oudere mensen met ingewikkelde ziekteproblemen

Geronto-psychiatrie: psychiatrie die zich bezig houdt met ouderen (gerontologie)

Vervolg begrippen

Psychogeriatrie houdt zich bezig met aandoeningen die samenhangen met achteruitgang van het geheugen

Co-morbiditeit: Er is sprake van meervoudige problematiek;  twee of meer aandoeningen of stoornissen bij één persoon. 

Gerontopsychiatrie

Zorgvrager heeft een (chronische) psychiatrisch probleem, zoals stemmings- en angststoornissen. Deze stoornissen gaan vaak gepaard met probleemgedrag. 

Omdat er naast de psychische klachten meestal ook sprake is van complexe lichamelijke problematiek en/ of dementie, is specialistische zorg van belang.

 Geronto-psychiatrie. 

Mw Visser. Verblijft op een geronto afdeling. Vertoont theatraal gedrag en stelt zich aan volgens het verzorgend team. 

• laat zich flauwvallen tijdens de ADL. 
• Speelt medewerkers uit. 
• Maakt van de verzorging een gevecht; mw lijkt wel op een kat in het nauw. 
• Smeert met ontlasting om te choqueren. 

Ziektegeschiedenis; 

• DM II
• Amputatie linker onderbeen. 
• Angststoornis en depressie. 

Welke interventies zou jij inzetten?

Is het dementie of psychiatrie?

Dementiepatiënten kunnen niet ook psychisch in de problemen komen of psychotische angsten doormaken.

1. Juist
2. Onjuist

Feiten en cijfers

• De meest voorkomende psychiatrische stoornis bij ouderen is een angststoornis.  
• 17,1% van de mannen en 21,5% van de vrouwen van 55 jaar en ouder heeft lichteangstklachten.Waaronder valangst. 1 op de 10 heeft een angststoornis.
• Angststoornissen komen op latere leeftijd veel vaker voor dan depressie (1.7%) en dysthymie (3-5%) (Beekman, & Heeren, 2001). Onder de leeftijd van 80 komen angststoornissen vaker voor dan dementie. Bij ouderen kunnen angststoornissen een iets andere verschijningsvorm aannemen dan bij jongere doelgroepen. De angst richt zich dan specifiek op een onderwerp dat vaker voorkomt in de latere levensfase.

Stemmingsstoornis bij ouderen. 

Depressie;

Bipolaire stoornis;

Een dysthyme stoornis; is een chronische variant van de depressieve stoornis met een iets ander beloop en klachtenpatroon.

Wat is houdt een depressie in?

Dementie

Delier

Depressie

extreem sombere stemming

Persevereren

Confabuleren

Weinig interesse in zelfzorg

Behandelbaar

Maakt geen taalfouten

Kan in een dag onstaan

slechte lichamenlijke conditie

DOS schaal 

Verward en angstig

Komt voor bij ouderen

Geheugenstoornis

Verstoord slaap en wekpatroon

Stemmingsstoornissen

Suïcide neiging mogelijk

Veel voorkomende mentale problemen bij ouderen

• Depressie
•  Delier
• Dementie

Algemene omschrijving 

• Iedereen voelt zich wel eens somber, door een ongeluk of verlies, zo’n situatie noemt men ook wel “down” of “depri”.
• Depressie is wanneer er sprake is van een abnormaal sombere stemming die langere tijd aanhoudt​
  
• Er is sprake van onvermogen om te genieten​
  
• Door de sombere stemming is een sociaal functioneren vrijwel onmogelijk​
  

Depressie bij ouderen

• Ouderen genezen minder snel van hun depressie
• 15-20 % van de ouderen heeft een lichte vorm van depressie. Een ernstige vorm komt voor bij 2-3 procent van de ouderen.
• 9 % van de jongeren heeft last van depressie

Verschillende oorzaken

• Kan worden veroorzaakt door situaties waarin ouderen terecht komen​. 
• Bezig zijn met de dood. 
• Verlies partner en/of weggaan van huis​. 
• Krijgen van een ziekte. 

Mogelijke oorzaken

• Bij een depressie is er een tekort aan neurotransmitterstof waardoor hersenen trager werken​
  
• Ouderen maken deze stof minder aan​
  
• Bijzondere levensgebeurtenissen kunnen aanleiding geven tot depressie​
  
• Een tekort aan “leuke” dingen beleven en doen

Wat houdt een bipolaire stoornis in?

Bipolaire stoornis. 

• Een bipolaire stoornis kan erfelijk zijn. Als een van de ouders deze stoornis heeft, is de kans 10% tot 15% hoger. 
• Er kunnen ook bepaalde dingen zijn die een manische of depressieve bui uitlokken. Bijvoorbeeld een gebrek aan slaap, het gebruik van drugs, of veel stress door een heftige gebeurtenis. Zoals problemen met relatie of werk. Of het overlijden van een dierbare. Maar een belangrijke positieve gebeurtenis kan ook een bui uitlokken. Zoals de geboorte van een  kindje.
  
• Je kunt de stoornis ook krijgen als je vaak langer dan 2 weken erg somber bent. Sommige vrouwen krijgen na de bevalling van hun kindje een psychose of worden erg somber. Dit kan een eerste teken zijn van een bipolaire stoornis.

Geriatrische zorgverlening

Geriatrische zorg omvat

• Lichamelijke gezondheidszorg​
• Psychische gezondheidszorg​
• Sociale omstandigheden​
• Maatschappelijk domein​
• Existentiële domein (spiritueel)

 Zorg omvat ook de begeleiding aan de familie

Kenmerken geriatrische zorgvrager

• Samenhang somatische, psychische en sociale factoren​
  
• Multi (co)morbiditeit​
  
• Afgenomen reservefuncties​
  
• Snellere achteruitgang​
  
• Langzaam herstel
• Nadruk op kwaliteit van leven

Psychische en sociale klachten

• Depressie​
  
• Dementie​
  
• Afhankelijkheid​
  
• Isolement​
  
• Rouwproces​
  
• Afstand nemen​
  
• Leefwereld wordt steeds kleiner​
  
• Gevoelsleven verandert

Transities; 

Transities: een ingrijpende verandering in het leven. Ouderen krijgen hier veel mee te maken

Bijv. 

• overgang naar andere levensfase
• Life-events als overlijden partner, scheiding, verhuizing
• verandering van rol
• verandering in het verloop van ziekte
• verandering in zorgbehoefte

Coping

Omgaan met ingrijpende verandering wordt coping genoemd

Het is de manier waarop mensen zich aanpassen aan stressvolle situaties zoals transities. ( coping is afgeleid van "to cope with" )

Coping-strategieën

Er zijn verschillende strategieën:

• Probleemgerichte coping: Je probeert het probleem op te lossen.
  
• Emotiegerichte coping: Je probeert de gevoelens die door het probleem worden veroorzaakt, te veranderen.
  
• Actieve coping: Je wil de situatie aanpakken.
  
• Passieve coping: Je bent afwachtend en laat de situatie over je heen komen.

Welke strategie past bij jou?