Grammatica woordsoorten - les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Grammatica: Woordsoorten

Je kunt elk woord in een zin benoemen.

Hoeveel lidwoorden tel je in de volgende zin?

De vader en het kind zitten in een vliegtuig.

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Lidwoord (LW)

1. De (bepaald lidwoord)
2. Het (bepaald lidwoord)
3. Een (onbepaald lidwoord)

De vader en het kind zitten in een vliegtuig.

Het is alleen een lidwoord als het voor een zelfstandig naamwoord staat.

Hoeveel zelfstandige naamwoorden tel je in de volgende zin?

Een zelfstandig naamwoord verwijst naar een mens, dier, plant, begrip of eigennaam.

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

Zelfstandig naamwoord (ZNW)

Kenmerken:

Meestal staat er een lidwoord voor. 

Meestal kun je er een meervoud van maken. 

Meestal kun je er een verkleinwoord van maken. 

Een zelfstandig naamwoord verwijst naar een mens, dier, plant, begrip of eigennaam. 

Wat is een bijvoeglijk naamwoord?

1. Dit woord zegt iets over een werkwoord.
2. Dit woord zegt iets over een voorzetsel.
3. Dit woord zegt iets over een zelfstandig naamwoord.
4. Dit woord zegt iets over een lidwoord.

Hoeveel bijvoeglijke naamwoorden tel je in de volgende zin?

Op een zonnige dag speelde Jan in de grote, mooie tuin met zijn leren bal.

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

Bijvoeglijk naamwoord (BNW)

Op een zonnige dag speelde Jan in de grote, mooie tuin met zijn leren bal. 

Het bijvoeglijk naamwoord noemt een kenmerk of eigenschap van het zelfstandig naamwoord.

Wat is geen voorzetsel?

1. tijdens
2. voor
3. omdat
4. tussen

Voorzetsel (VZ) > plaats:

in, onder, voor, aan, van, boven...

Voorzetsel (VZ) > tijd:

tijdens, gedurende, naar, na, bij...

het feest

Werkwoorden

Wat is een zelfstandig werkwoord?

1. Het werkwoord dat de actie in de zin aangeeft.
2. Het werkwoord dat een ander werkwoord helpt.

Het zelfstandig werkwoord is:
Ik heb tegen de bal geschopt.

1. geschopt
2. tegen
3. ik
4. heb

Het zelfstandig werkwoord is:
Wat zullen wij vanavond eens gaan eten?

1. zullen
2. gaan
3. eten
4. zullen gaan eten

Zelfstandig werkwoord (ZWW)

• Het belangrijkste werkwoord in de zin is het zelfstandig werkwoord; je kunt dit werkwoord        niet weglaten.
• Het zelfstandig werkwoord geeft aan wat het onderwerp uit de zin doet.

• In een (enkelvoudige) zin kan maar één zelfstandig werkwoord voorkomen.

Voorbeeld: 

Joris zwemt (zww) een belangrijke wedstrijd.  

Hulpwerkwoord (HWW)

• Hulpwerkwoorden  komen alleen voor in zinnen met meerdere werkwoorden.  
• Hulpwerkwoorden ‘helpen’ een zin kloppend te maken: ze helpen het gezegde te vormen. 

Voorbeeld:

Joris heeft (hww) een belangrijke wedstrijd gezwommen (zww).   

Voorbeelden

zelfstandige werkwoorden

• slapen, zingen, voetballen, blaffen, struikelen enz. 
  

hulpwerkwoorden

• hebben, zijn, worden, zullen, gaan, komen, mogen enz.

Hoe vind je het zelfstandig werkwoord? 

1. Zoek alle werkwoorden in de zin. 

2. Maak steeds een nieuwe zin door de persoonsvorm weg te strepen.

3. Aan het eind houd je het zelfstandig werkwoord over.

Sandra moet haar Franse woordjes gaan leren. 

Sandra moet haar Franse woordjes gaan leren.

Sandra gaat haar Franse woordjes leren.

Sandra leert haar Franse woordjes.

Het zelfstandig werkwoord staat meestal achteraan in de zin. 

Meerdere werkwoorden?

Twee werkwoorden in de zin? De persoonsvorm is altijd het hulpwerkwoord!

Voorbeelden:

Peter is (hww) naar huis gefietst (zww).

Joe heeft (hww) nog steeds niet gebeld (zww).

Koppelwerkwoord (KWW)

Een koppelwerkwoord koppelt het onderwerp van de zin aan een 

bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord.

Het onderwerp doet niet iets, maar is iets.

Voorbeeld:

De jongen is (kww) ziek (bvn). 

Die vrouw is (kww) een kunstenares (znw).

Ezelsbruggetje koppelwerkwoorden

Overzicht werkwoordsoorten

Er zijn drie soorten werkwoorden:

- zelfstandig werkwoord = het belangrijkste werkwoord in de zin

- hulpwerkwoord = helpend en staat nooit alleen in de zin

- koppelwerkwoord = het belangrijkste werkwoord in de zin

Zin met een werkwoord	Zin met twee of meer werkwoorden
zelfstandig werkwoord	zelfstandig werkwoord + hulpwerkwoord(en)
koppelwerkwoord	koppelwerkwoord + hulpwerkwoord(en)

Maak twee groepen van deze zinnetjes.

Het onderwerp IS iets.

Het onderwerp DOET iets.

mama lachen

papa lief

trein tsjoektsjoek

zus stout

broer huilen

oma oud

opa lang

baby slapen

Benoem de gekleurde woorden.

Melk schijnt lang niet voor iedereen gezond te zijn.

schijnt

zijn

hulpwerkwoord

zelfstandig werkwoord

koppelwerkwoord

Alles begrepen? 

Die film zou wel eens een succes kunnen zijn!

zou

kunnen

zijn

hulpwerkwoord 1

hulpwerkwoord 2

koppelwerkwoord

Tijdens de vakantie is hij een maand in Frankrijk geweest.
'is' is een...

1. zelfstandig werkwoord
2. hulpwerkwoord
3. koppelwerkwoord

Is het verschil tussen de drie werkwoordsoorten duidelijk?

1. JA!
2. Nee, nog steeds niet
3. Ik snap het een beetje

Tijdens de vakantie is hij een maand in Frankrijk geweest.
'geweest' is een...

1. zelfstandig werkwoord
2. hulpwerkwoord
3. koppelwerkwoord

Persoonlijk voornaamwoord

Persoonlijk voornaamwoord (PERS. VNW)

Persoonlijke voornaamwoorden verwijzen naar een persoon, een groep personen, voorwerpen of onzichtbare zaken zonder dat deze bij naam genoemd worden. 

Voorbeeld: 

Bart is mijn beste vriend. Gisteren was hij jarig en daarom gaf ik hem een cadeau.

Persoonlijk voornaamwoord 

als onderwerp in de zin

• ik
• jij / je / u
• hij
• zij / ze
• het 
• wij / we
• jullie / u

Persoonlijk voornaamwoord 

als een ander zinsdeel in de zin

• mij / me
• jou / je / u
• hem 
• haar / ze
• het
• ons
• jullie / u
• hen / hun / ze

Bezittelijk voornaamwoord (BEZ. VNW)

• Het bezittelijk voornaamwoord geeft een bezit aan.
• Het bezittelijk voornaamwoord staat vóór een zelfstandig naamwoord of voor een bijvoeglijk naamwoord.

Voorbeelden:

mijn fiets, zijn beste vriend

Bezittelijk voornaamwoord (BEZ. VNW)

• Je kunt het bezittelijk voornaamwoord ook zelfstandig gebruiken. 
• Bij zelfstandig gebruik komt er wel een lidwoord voor te staan. 

voorbeeld:
Heb je haar samenvatting gebruikt?
Je kunt beter de zijne gebruiken. 

Bezittelijk voornaamwoord (BEZ. VNW)

Let op!

Ben je jouw kluissleutel vergeten? 

(jouw = bez. vnw). 

Deze kluissleutel is van jou. 

(jou = pers. vnw).