10.2 en 10.4 (klas 2)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom

Leesvaardigheid

Zins- en alineaverbanden

Nederlands

Lesprogramma

• Bespreken huiswerk
• Uitleg signaalwoorden / zelfstandig verwerken

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je welke tekstverbanden er zijn en welke signaalwoorden daarbij horen.

• kun je herkennen en uitleggen welke tekstverbanden er in een tekst zitten. 

• kun je herkennen en uitleggen op welke manieren alinea's met elkaar verbonden worden.

• kun je een tekst beter begrijpen door te letten op tekstverbanden.

Alineaverbanden

Schrijvers zorgen voor samenhang binnen alinea's en zinnen, maar ook tussen alinea's. Dat kunnen ze doen op de volgende manieren:

• Door het gebruik van signaalwoorden.
  
• Door herhaling.
  
• Door overgangszinnen met een verwijzing.
  
• Door aankondigende zinnen.

Verbindingsmanieren

1. Signaalwoorden

Een signaalwoord staat in het begin van de alinea een geeft de lezer een seintje over het soort verband.

Daarnaast, daarentegen, ook

2. Herhaling

Aan het begin van een nieuwe alinea worden woorden of groepen woorden uit de vorige alinea herhaald. Dat gebeurt soms in dezelfde, maar vaak in andere woorden.

Dit blijkt na een gesprek op het Nuborgh College in Elburg.
De middelbare school is echter niet van plan ...

Verbindingsmanieren

3. Overganszinnen met een verwijswoord

Overgangszinnen zijn samenvattende zinnen aan het begin of het eind van een alinea. Ze bevatten een verwijzing naar iets wat eerder is gezegd, vaak in de vorm van verwijswoorden. 

Deze, Hiermee, Die, Zo'n

4. Aankondigende zinnen

Een aankondigende zin staat meestal aan het eind van een alinea en vertelt wat je verderop in de tekst kunt verwachten.

Dit is niet de enige reden die wordt genoemd. Er zijn ook andere meningen.

Wat is het verschil tussen verwijswoorden en signaalwoorden?

Maak 5 zinnen met steeds een signaalwoord uit een andere categorie. Schrijf de categorie erbij.

Opsomming

Oorzaak en gevolg (reden)

Conclusie/samenvatting

Tegenstelling

Voorbeeld

Toelichting

Vergelijking

Voorwaarde

Middel-doel

Laat het checken. Alles goed? Je mag voor jezelf aan de slag.

Welke structuurelementen
kan een tekst hebben?

Hoofdstuk, paragraaf, alinea, witregels, plaatjes, signaalwoorden

Wat is in de onderstaande zin het signaalwoord?

Ik ga vanmiddag mijn huiswerk maken, hoewel ik er geen zin in heb.

Wat is in de onderstaande zinnen het signaalwoord?

Het gerecht is lekker. Bovendien is het erg gezond.

Wat is in de onderstaande zin het signaalwoord?

De gewone vrouw deed een noodoproep via haar telefoon, hierdoor kon ze snel geholpen worden.

Wat is in de onderstaande zin het signaalwoord?

Kortom, ik geloof niks van wat hij zegt.

Voorbeeld

Horrorfilm

Die film is heel eng. Hij heeft in Amerika zelfs een R-rating: dat wil zeggen dat iedereen jonger dan achttien jaar niet de bioscoopzaal binnen mag.

Tekstverbanden

Zorgen ervoor dat

• woorden,
• zinnen en 
• alinea's

met elkaar samenhangen.

Signaalwoorden

• Aan een signaalwoord zie je met welk tekstverband je te maken hebt.

• Daardoor kan je een tekst beter begrijpen. 

Signaalwoorden

Woorden die aangeven dat er iets komt, ze geven een signaal aan je.

• Opsomming

ten eerste, ook, bovendien, daarnaast

• Oorzaak en gevolg (reden)

zodat, doordat, waardoor, namelijk

• Conclusie/samenvatting

kortom, daarom, dus, al met al

Signaalwoorden

• Tegenstelling
  

maar, hoewel, toch, echter

• Voorbeeld
  

zo, zoals, bijvoorbeeld

• Toelichting
  

zo, dat wil zeggen, dat houdt in

• Vergelijking
  (net) zoals, hetzelfde, dezelfde, in vergelijking met.

Signaalwoorden

• Voorwaarde

mits, als, indien, tenzij

• Middel-doel
  

om, door middel van, waarmee

• Eigenlijk geven signaalwoorden altijd een waarschuwing:

Let op, nu komt er...

Wat voor soort signaalwoord lees je in het onderstaande stukje:
Verslaafd aan je smartphone?
Zet je data en wifi op je telefoon uit. Hierdoor krijg je geen berichten meer binnen.

1. Hierdoor - signaalwoord oorzaak-gevolg
2. Hierdoor - signaalwoord toelichting
3. Hierdoor - signaalwoord van tijd
4. Hierdoor - signaalwoord van plaats

Wat voor soort signaalwoord lees je in het onderstaande stukje:
Grote schoonmaak
Opruimen is niet mijn sterkste kant. Rotzooi maken kan ik daarentegen wel goed.

1. Daarentegen- signaalwoord opsomming
2. Daarentegen - signaalwoord toelichting
3. daarentegen - signaalwoord tegenstelling
4. Daarentegen - signaalwoord voorbeeld

Conclusie

• Let voor het herkennen van tekstverbanden op signaalwoorden.
   
• Met behulp van signaalwoorden is het een stuk makkelijker om de tekstverbanden te ontdekken!
  
  
• Leer de verschillende soorten signaalwoorden uit je hoofd!
  (Op de volgende slide vind je een link naar de overzichten.)

onzetaal.nl

maken.wikiwijs.nl

www.cambiumned.nl

Ik ga de rest van de les...

Opdrachten 17-20 (10.4) maken

Lezen in Test

Signaalwoorden leren

Woordenschat leren

Extra oefenen

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen