Ontwikkelingspsychologie herhalingsles

• maatschappelijke zorg
• MBO
• Studiejaar 1

Uitvoeren van activiteiten,
waar moet je allemaal aan denken?

Programma

Ontwikkelingsfasen

Aspecten van de ontwikkeling

Uitleg per ontwikkelingsgebied

Baby

Peuter

Wat zijn de ontwikkelingsfases?

Ontwikkelingsaspecten

Aspecten van de ontwikkeling

• Lichamelijke ontwikkeling 
• Motorische ontwikkeling
• Cognitieve ontwikkeling
• Sociale ontwikkeling
• Emotionele ontwikkeling
• Seksuele ontwikkeling
• Creatief- expressieve ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

De lichamelijke groei of achteruitgang, motorische ontwikkeling, zintuigelijke ontwikkeling.

Motorische ontwikkeling

Fijne, grove motoriek vooruitgang/achteruitgang

Cognitieve ontwikkeling

Ontwikkeling van het denken, het geheugen en de taal. Ook wel: verstandelijke ontwikkeling.

Sociale ontwikkeling

Ontwikkeling van de omgang met andere, ontwikkeling van acceptatie van andere en ontwikkeling van sociaal gedrag. 

Emotionele ontwikkeling

Ontwikkeling van gevoelens van (basis)vertrouwen en veiligheid.

Seksuele ontwikkeling

Ontwikkeling van seksueel gedrag, ontwikkeling van lichaams- en lustbeleving, ontwikkeling van waardering voor eigen lichaam. 

Factoren die de ontwikkeling bepalen

• Interne factoren: Eigenschappen van het individu zijn bepaald door aanleg. Uiterlijke kernmerken, talent, vb wiskunde/muziek (aangeboren)
• Externe factoren: Eigenschappen van het individu zijn bepaald door de omgeving. Cultuur/gezin (aangeleerd).
• Zelfbepaling: De mogelijkheid om zelf een richting te geven aan je eigen ontwikkeling

Voorwaarden voor ontwikkeling

• Een kind moet zich veilig en vertrouwd voelen bij de opvoeder
• Er moet zowel verbaal als non-verbaal contact zijn tussen opvoeders en kind
• Er moet een stimulerende omgeving zijn
• Een kind moet de gelegenheid krijgen om zelf te onderzoeken
• Een kind moet de mogelijkheid hebben om te spelen
• Een kind moet voldoende bewegingsvrijheid krijgen
• Een kind moet veiligheid en grenzen worden geboden

1. Een kind moet zich veilig en vertrouwd voelen bij de opvoeder; bij een pasgeboren zuigeling gaat het dan met name om de reactie van de opvoeder op zijn huilen. Zich veilig voelen is enorm belangrijk voor de ontwikkeling van het kind. Een kind dat zich niet veilig voelt, heeft minder grote ontdekkingsdrang en zal ook minder zelfvertrouwen ontwikkelen.
2. Er moet zowel verbaal als non-verbaal contact zijn tussen opvoeders en kind; Huidcontact is van wezenlijk belang. Daarnaast is het belangrijk dat opvoeders al vanaf de geboorte met het kind praten. Als zij dit niet doen, dan zal het kind niet zelf gaan praten. (denk aan het filmpje waarbij het meisje een hond nadoet omdat zij is opgevoed door honden). Een kind leert praten door zijn ouders te imiteren. 
3. Er moet een stimulerende omgeving zijn: hierdoor voorkom je niet alleen een ontwikkelingsachterstand, maar kan er ook voor zorgen dat beginnende ontwikkelingsachterstanden kunnen worden ingehaald. Dit noemen we Ontwikkelingsstimulering.
4. Een kind moet de gelegenheid krijgen om zelf te onderzoeken: je leert door zelf te onderzoeken. 
5. Een kind moet de mogelijkheid hebben om te spelen
6. Een kind moet voldoende bewegingsvrijheid krijgen: bewegen is belangrijk. Beweegt het kind te weinig dat zal het kind zijn lichaam niet goed leren te gebruiken. Het kind loopt dan een achterstand op in zijn motorische ontwikkeling. 
7. Een kind moet veiligheid en grenzen worden geboden: 

Baby

Wat zijn de eerste bewegingen van een baby?

1. Deze bewegingen maken ze bewust
2. Deze bewegingen maken ze onbewust

Lichamelijke ontwikkeling baby

• De eerste bewegingen die een pasgeboren maken, zijn reflexbewegingen/ ofwel een reflex. 
• Een reflex is een reactie of beweging die zich automatisch voltrekt (of iemand dat nu wel of niet wil. 
• De baby wordt geboren met twee opvallende reflexen; Zuigreflex en Grijpreflex
• De meeste reflexen verdwijnen na enige maanden

Zuigreflex: is een automatische reactie van de baby om krachtig te zuigen aan dat wat in zijn mond komt. De zuigreflex is belangrijk voor het overleven: een baby hoeft niet meer te leren hoe hij moet drinken, hij kan het al.

Grijpreflex: is de automatische reactie van de baby om dingen vast te grijpen, zowel met de voetjes als met de handjes. 

Zintuigelijke ontwikkeling

Zien, horen en ruiken:

• Vlak na de geboorte ziet een baby de dingen nog vaag en onscherp.
• Het gehoor ontwikkeld al voor de geboorte, als direct na de geboorte draait een baby zich in de richting van geluid. Een baby kan nog geen betekenis aan geluid geven. Wat een baby wel herkent is de stem van zijn moeder vanaf zijn geboorte. 
• De tastzin is voor een baby het meest belangrijkste zintuig. De mond is voor de baby een belangrijk tastzintuig. Met zijn mond maakt hij kennis met de wereld. 

Cognitieve ontwikkeling Baby

Vanaf het moment dat een baby kan kruipen, wil hij de wereld leren kennen. Dit heeft exploratiedrang! De intense behoefte om de wereld te ontdekken. Voor het durven exploreren is een veilige hechting nodig.

Taalontwikkeling Baby

Een kind leert praten door zijn omgeving na te bootsen. Al meteen na de geboorte imiteert een baby de mondbewegingen van zijn moeder. Enkele weken na de geboorte komen de eerste geluidjes, eerst nog onbewust, maar vanaf de derde maand meer bewust, totdat er echt sprake is van brabbelen.

Brabbelen is de fase in de taalverwerking waarin de baby spraakklanken oefent zonder dat ze tot betekenisvolle eenheden (woorden) kan samenvoegen. 

Vanaf welke leeftijd lacht een baby 'echt'?

Sociale ontwikkeling Baby

• Een baby maakt gebruik van lichaamstaal, hij praat met zijn lijf. 
• Een baby communiceert ook door te lachen en te huilen. Huilen kan een baby gelijk vanaf zijn geboorte, 'echt' lachen vanaf ongeveer 6 weken. Het lachen naar iedereen verandert opvallen zo rond de zevende maand, wanneer het kind 'eenkennig' wordt.

Emotionele ontwikkeling Baby / Hechting

Veilige hechting: dat gebeurt bij een vaste liefdevolle relatie met de opvoeders. Het kinds voelt zich veilig en geborgen en zal met zelfvertrouwen de wereld durven ontdekken. 

Onveilige hechting: dat gebeurt als de relatie tussen opvoeders en de baby niet vast is en/of liefdevol. Het kind voelt zich dan niet veilig en geborgen. Het kind treedt anderen en de wereld met wantrouwen tegemoet.

Peuter

Welke leeftijd is de peuter?

1. 0-4 jaar
2. 1-4 jaar
3. 2-3 jaar
4. 2-4 jaar

Lichamelijke ontwikkeling Peuter

Grove motoriek: de peuter ontwikkeld meer spieren waarmee grotere bewegingen worden gemaakt. 

Fijne motoriek: fijne motorische vaardigheden. 

Kun je een voorbeeld geven van de fijne motoriek en de grove motoriek?

Cognitieve ontwikkeling Peuter

Dat wat de peuter meemaakt, bepaalt waar hij over denkt. 

Het denken van de peuter heeft de volgende kenmerken:

Concreet denken; het denken van de peuter richt zich alleen op wat aanwezig en tastbaar is. Niet weten wat er boven is.

Magische denken; een peuter kan nog geen onderscheid maken tussen wat leeft en niet leeft, tussen werkelijkheid en fantasie. Voorbeeld klok.

Animistisch denken; aan levenloze dingen menselijke eigenschappen toekent. 'Pop moet mee, want anders wordt pop verdrietig'. Heeft geen inzicht in oorzaak en gevolg. Als de beker valt door hem dan is de beker stout

Sociale ontwikkeling Peuter

Een peuter kan nog niet goed samenspelen: hij is niet in staat om zich in andere te verplaatsten. Bij peuters is er sprake van Parallel spel. Dit is een manier van spelen bij een peuter waarbij hij niet met, maar naast de ander speelt. 

Bij een peuter zijn 3 spelsoorten favoriet:

1) Bewegingsspel; is een spelsoort waarbij de motorische activiteit op de voorgrond staat.

2) Imitatiespel; is de spelvorm waarin het nabootsen van gedrag centraal staat. 

3) Constructiespel; is een spelsoort waarbij het bouwen of maken van iets centraal staat. Dit zie je vooral bij oudere peuters, 

Emotionele ontwikkeling Peuter

Een peuter bekijkt de wereld (de anderen) vanuit zijn eigen gezichtspunt. Hij kan dus nog niet bedenken dat een ander in of over een bepaalde situatie andere gevoelens kan hebben. Bij de peuter is er sprake van egocentrisme. Dat is het onvermogen zich in anderen te verplaatsten en in andere in te leven.

Egocentrisme moet je niet verwarren met egoïsme. 

Verlatingsangst:​

Dreumes is verdrietig als de ouders weg gaan> Hij kan nog niet bedenken dat zijn ouders terugkomen. Hij heeft het gevoel dat hij aan zijn lot wordt overgelaten.

Seksuele ontwikkeling Peuter

Zindelijk worden​

​

Anale fase: beleeft plezier aan alles wat met ontlasting te maken heeft.

Kleuter

Lichamelijke ontwikkeling Kleuter

Leert lichaam onder controle te krijgen​

Veel beweegactiviteiten ​

Speels, spelletjes ​

​Grove motoriek:​ Klimmen, klauteren, tikspelen, ​

​Fijne motoriek:​ Puzzelen, tekenen, knutselen ​(knippen, plakken)

Wat betekend jokken?

Cognitieve ontwikkeling Kleuter

• Kleuter is een kind van 4 tot 6 jaar
• Gaat naar de basisschool
• Fantasie denken​: Geen onderscheid tussen ​ fantasie en werkelijkheid​ vb; geloof in Sinterklaas(magisch denken en animistisch denken) ​
• Jokken: zonder opzet onwaarheden  vertellen

Kan een kleuter zich inleven in anderen?

1. Ja
2. Nee

Sociale ontwikkeling Kleuter

Een kleuter is in staat tot sociaal gedrag: het kind kan met anderen meeleven, anderen helpen en iets met andere delen.

Het egocentrisme dat de peuter kenmerkt, verdwijnt. Maken van vriendjes

Emotionele ontwikkeling Kleuter

Een kind leert wie hij is door wat anderen tegen hem zeggen en door hoe anderen zich tegenover hem gedragen. Vooral wat de ouders tegen het kind zeggen of doen is van groot belang. Het beeld dat een kind van zichzelf heeft, is van grote invloed op de persoonlijkheid van het kind. Een kleuter vergelijkt zichzelf met anderen en denkt na over de vraag wie hij is. Een kind moet bovendien gevoel krijgen voor oorzaak en gevolg en leren om te gaan met teleurstellingen.

Seksuele ontwikkeling Kleuter

Castratieangst: de angst bij jongetjes dat hun piemel weg zal gaan ( ze denken dat meisjes ook een piemeltje gehad hebben)​

​

Penisnijd: meisjes zijn jaloers op de piemel van jongetjes​

​

Eigen geslachtsdelen als lustobject ontdekken (masterberen)

Schoolkind

Lichamelijke ontwikkeling

Lichaamsverhoudingen.

Flinke groei in lengte.

Het melkgebit wisselt. ​

Bewegingsdrang.

Schoolkinderen denken nog meer in.....

1. Fantasie
2. Realiteit

Cognitieve ontwikkeling

Fantasiedenken            -->              Realiteitsdenken

Gevolg (angst)

Hoofd bedenken

gevolgen

Vanaf welke leeftijd gaan kinderen gemiddeld lezen?

1. 4 jaar
2. 6 jaar
3. 8 jaar
4. 9 jaar

Cognitieve ontwikkeling

Taalontwikkeling groeit

Taal effectief gebruiken

Vergroot de zelfbeheersing

Vanaf 6 jaar lezen

7 jaar sneller nadenken dan praten

Sociale ontwikkeling

 Belangrijke sociale milieus, die invloed hebben op de sociale en persoonlijkheidsontwikkeling:

School

Vrienden

Familie ( gezin) ( ouders blijven de belangrijkste basis)

Richt meer op vrienden en minder gezin

CONFORMISME

 Je aanpassen aan de groep waar je mee omgaat

Vanaf welke leeftijd krijgen kinderen in de gaten dat hun gedrag ook invloed heeft op anderen om hen heen?

Emotionele ontwikkeling

6-9 jaar:

Relatie tussen ervaring en emotie

Gevoelens die bij anderen niet zichtbaar zijn, “bestaan” voor hen niet.

9-12 jaar:

Begrijpen dat anderen emoties kunnen verbergen.

Groeiend inlevingsvermogen; kunnen beter meeleven, stemmen gedrag op anderen af.

Werken graag samen, leider wordt geaccepteerd.

Buitensluiten en pesten.

Seksuele ontwikkeling

Introverter 

Vanaf 8 jaar: idee van seksualiteit = vies

Jongens -> Wild en stoer​ 

Meisjes -> Stom en kinderachtig​

6-9 jaar:

Bewust van seksuele verschillen. 

Spelen zowel met jongens als meisjes.

Vieze moppen; poep en plas.

9-12 jaar:

Scheldwoorden seksueel getint. Dubbelzinnigheid.

Voorkeur spelen met jongens of meisjes. Andere geslacht is “not done”.

vanaf 11 jaar wel weer opnieuw samen spelen (bijv. zoentikkertje).

Experimenteren met volwassener genderspecifiek gedrag.