Portugal: sinds ontdekkingsreizen: via Afrika naar Azie. Brachten: specerijen, zijde, porselein en thee mee naar EU markt.
Antwerpen was de stapelmarkt van EU.
Antwerpen 1585 verovert door SP\panje.
Gevolg: Amsterdam Stapelmarkt.
Rechtstreekse handel met Aziatische producten leverden meer op:
- NL op zoek naar eigen route.