Les 2: De oermens

• Wereldoriëntatie
• Gallo-Romeins Museum
• Lager onderwijs

Introductie

Deze les dient als verwerkingsles nadat de klas het programma "Oermens" volgde in het Gallo-Romeins Museum van Tongeren.

Instructies

Deze les dient als verwerkingsles nadat de klas het programma "Oermens" volgde in het Gallo-Romeins Museum van Tongeren.

Via een smartboard of tablet is het mogelijk om de verschillende vragen in groep of klasikaal op te lossen. Dit gebeurt aan de hand van slepen, het juiste antwoord aanklikken...

Enkele tips:

• Je start met lesgeven door op de rode knop rechtsboven te drukken ('Geef les').
• Tijdens het afspelen van het filmpje kan je best onderaan de knop 'toon bij leerling' uitvinken. Zo wordt de les enkel afgespeeld op je smartboard of beamer (en niet op alle afzonderlijke devices van de leerlingen).
• Om de quiz klassikaal te spelen, vink je best onderaan de knop 'devices in de klas' uit.
• Onderaan kan je ook de knop 'geluid' aan- of uitvinken.

De oermens

De eerste mensen kwamen zo'n 300.000 jaar geleden aan in onze streken. Leefden hier toen nog dino's?

1. Ja
2. Nee

Achtergrondinformatie:

Bekijk samen met je leerlingen de tijdband in de klas en zoek volgende data op:

• uitsterven van de dino's: 65 miljoen jaar geleden (dino's leefden van 230 tot 65 miljoen jaar geleden)
• eerste mensen in onze streken: 300.000 jaar geleden
• onze tijd: 21ste eeuw na Christus

Welke voorwerpen kenden oermensen? Sleep ze naar de oerman!

Achtergrondinformatie:

• Breng in herinnering dat de leefwereld van oermensen er helemaal anders uitzag dan vandaag. Er was niets behalve de fauna en flora. Bovendien waren er veel minder mensen.

Oermensen waren goede jagers. Jij ook? Van welk dier is deze pootafdruk? 

1. 
2. 
3. 
4. 

Achtergrondinformatie:

• Het paard was een van de meest bejaagde dieren.
• Andere prooidieren waren het rendier, de wolharige neushoorn, de bizon, de poolvos, de haas...
• Echt grote of gevaarlijke dieren zoals de mammoet, holenleeuw of holenhyena vermeden oermensen liever.

Vul de zin correct aan!
Oermensen doodden...

1. zoveel mogelijk dieren.
2. enkel de dieren die zij nodig hadden om te overleven.

Achtergrondinformatie:

• Bij gebrek aan mogelijkheden om vlees lang te bewaren (bv. in een diepvries) was het niet zinvol om veel dieren in één keer te doden.
• Oermensen trokken rond. Ze konden slechts beperkte bagage meedragen. Dus ook niet veel vlees.
• Na de jacht moesten oermensen ervoor zorgen dat ze het vlees opaten vooraleer het begon te rotten.
• Oermensen letten er ook op om een diersoort in een bepaalde regio niet uit te roeien.
• Daarnaast waren oermensen ook aaseters, net als de hyena.

Stelling: Oermensen waren nomaden. Dat zijn mensen die in groep rondtrekken.

1. Juist
2. Fout

Achtergrondinformatie:

• Een groep bestond uit enkele families met enkele tenten (3-5 personen per tent).
• Oermensen waren steeds op zoek naar vuursteen en voedsel. Ze letten er steeds op verder te trekken alvorens een kamplocatie uitgeput was.
• Ze bleven nooit lang op één locatie (enkele weken, maximaal enkele maanden).

Vul de zin correct aan!
Oermensen...

1. volgden een vaste trekroute.
2. trokken kriskras door het landschap.

Achtergrondinformatie:

• De route werd bepaald door de seizoenen, de aanwezigheid van voedsel (paddenstoelen, vruchten, wild...) op een bepaald moment op een bepaalde plaats, de aanwezigheid van vuursteen, enz.

Welk materiaal gebruikten
oermensen NIET?

1. hout
2. metaal
3. steen
4. dierenhuid

Achtergrondinformatie:

• Het belangrijkste materiaal om werktuigen mee te vervaardigen was steen. Vandaar dat er vaak gesproken wordt van het stenen tijdperk.
• Metaal smelten en bewerken leerden mensen pas later.

Achtergrondinformatie:

• Om van een ruwe vuursteenknol een afgewerkt werktuig te maken was er veel planning, precisie en inzicht nodig.  
• Je kan de vergelijking maken met een beeldhouwer. Ook hij moet zijn slagen plannen. Een foute slag kan het volledige beeld onbruikbaar maken.
  

00:17-00:22

Een vuursteenknol bewerken vraagt VEEL tijd!

00:25-00:30

Je moet handig zijn en heel precies kloppen.

00:33-00:40

Eén keertje te hard kloppen kan er al voor zorgen dat je helemaal opnieuw moet beginnen!

00:43-00:48

Het is dus echt specialistenwerk!

Enkele minuten later...

03:18-03:23

De afwerking van de vuistbijl gebeurt met een stuk gewei.

Huiden bewerken: zet de acties in de juiste volgorde.

Sleep het juiste cijfer naar elke actie.

De huid insmeren met oker

De huid laten drogen

Huiden aan elkaar naaien tot een tentzeil

Vet en vlees verwijderen van de huid

4

2

1

3

Achtergrondinformatie:

• Wanneer de huid hing te drogen (in de wind), werd zij broos en breekbaar. Daarom werd de gedroogde huid gerookt boven een vuur. Zo werd ze weer soepel.
• Oker zorgde ervoor dat de huid beter bewaard bleef.

Waarvoor gebruikten oermensen vuur?

Achtergrondinformatie:

• Vuur om zich te verwarmen
• Vuur om te koken
• Vuur als verlichting
• Vuur om wilde dieren af te schrikken

Stelling: Oermensen maakten vuur door twee vuurstenen tegen elkaar te kloppen.

1. Juist
2. Fout

Achtergrondinformatie:

• Velen denken dat je vuur maakt door twee vuurstenen tegen elkaar te slaan. Dit klopt niet. Eén van de stenen moet ijzerhoudend zijn (bijvoorbeeld marcasiet), de andere een vuursteen. 

00:12-00:17

Verzamel tondel

(fijn & droog materiaal)

00:43-00:48

Sla met een vuursteen op een ijzerhoudend gesteente tot je vonken krijgt.

01:00-01:05

Wakker de vonkjes aan & voeg extra tondel toe.

01:50-01:55

Leg de rokende tondel in wat droog gras en blaas voorzichtig.

02:28-02:33

Leg het brandende materiaal onder kleine takjes.

02:40-02:45

Blijf blazen tot je een echt vuur hebt.

Welke stenen zie je op de foto?

1. vuurstenen
2. kookstenen

Achtergrondinformatie:

• Deze kwartskeien werden opgewarmd in het vuur. Vervolgens werden de hete keien in een lederen zak met water gelegd. 
• Wanneer de keien hun warmte hadden afgegeven aan het water, werden ze eruit gehaald en opnieuw opgewarmd in het vuur.
• Dit proces werd herhaald totdat het water kookte.
• Door het herhaaldelijke opwarmen en afkoelen barstten de stenen vaak. Hierdoor werden ze onbruikbaar (net zoals de stenen op de foto).

03:00-03:05

Leg de kookstenen 

in het vuur.

03:25-03:30

Vul een lederen zak met water.

03:50-03:55

Leg de gloeiende stenen voorzichtig in het water.

04:10-04:15

Herhaal tot het water kookt.

Wat verzamelden oermensen 

in hun mand?

Achtergrondinformatie:

• Chocolade, brood en kaas zijn fout. Het zijn producten die niet in deze vorm in de natuur worden aangetroffen. Het zijn afgeleiden van de cacaoboon, graan en melk.

Zou jij graag in de oertijd geleefd hebben?

😒🙁😐🙂😃