Bestuursrecht les 4 : Algemene beginselen van behoorlijk bestuur (deel I)

• Bestuursrecht
• MBO
• Studiejaar 1

Bestuursrecht les 4

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur (deel I)

Terugblik vorige les

• Bestuurshandelingen 
• Besluiten (algemene strekking of 
  beschikking) 
• Bestuursorgaan
• Belanghebbende 

Beschikkingen... weet jij het nog?

Maak nu opdracht 7 (hoofdstuk 13)

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur

Bestuursorganen moeten zich bij het uitvoeren van hun bestuurstaak houden aan de algemene regels van de Awb en aan de bijzondere regels uit de bijzondere wetten. 

Belangrijk onderdeel van deze algemene regels zijn de algemene beginselen van behoorlijk bestuur (abbb). Soort spelregels voor de overheid. 

• Komen voort uit de jurisprudentie 
• Tegenwoordig opgenomen in de wet (Awb)
• Bestuursorgaan bestuurstaak goed uitgevoerd?
• Voldoende rekening gehouden met de belangen van de burger?
• Besluit in strijd met beginsel(en)? Vernietigbaar 

De beginselen:

1. zorgvuldigheidsbeginsel 
2. motiveringsbeginsel                                                                 
3. geen misbruik van bevoegdheid 
4. evenredigheidsbeginsel
5. gelijkheidsbeginsel
6. vertrouwensbeginsel                                                                
7. rechtszekerheidsbeginsel
8. verbod van willekeur

De dikgedrukte beginselen behandelen we deze week. De andere vier komende de volgende les aan bod.

Waar denk je aan bij het
zorgvuldigheidsbeginsel?

1. Zorgvuldigheidsbeginsel

• Onderzoek alvorens besluit
• Bestuursorgaan moet op de hoogte zijn van alle feiten
• Welke belangen (en van wie) spelen een rol?
• Alle belangen moeten worden meegenomen bij het besluit

Artikel 3:2 Awb: Bij een voorbereiding van een besluit vergaart het bestuursorgaan de nodige kennis omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen. 

Als burger wil je erop vertrouwen dat de overheid niet partijdig is bij het nemen van beslissingen, maar grondig onderzoek doet en alle belangen tegen elkaar afweegt voordat een besluit wordt genomen. 

Gaat dit altijd goed in de praktijk? Nee... helaas niet!

Strijd met zorgvuldigheidsbeginsel

De gemeente Eindhoven weigert een aangevraagde parkeervergunning, omdat de straat te druk is. In werkelijkheid komen er slechts 4 auto's per uur door. 

Waarom is dit in strijd met het zorgvuldigheidsbeginsel?

O.g.v. artikel 3:2 Awb moet de overheid een besluit zorgvuldig voorbereiden en nemen: correcte behandeling van de burger, zorgvuldig onderzoek naar de feiten en belangen, procedure goed volgen en deugdelijke besluitvorming. In dit geval heeft de gemeente aldus geen zorgvuldig onderzoek gedaan naar de feiten en belangen. 

2. Motiveringsbeginsel

Wanneer een bestuursorgaan een beslissing neemt, moet het bestuursorgaan uitleggen waarom het een bepaald besluit heeft genomen. 

- feiten moeten kloppen

- motivering te allen tijde logisch en begrijpelijk dient te zijn. Een motivering moet daarom feitelijk juist zijn.

Artikel 3:46 Awb: Een besluit dient te berusten op een deugdelijke motivering. 

Noem een voorbeeld waarbij de overheid in strijd handelt met het motiveringsbeginsel.

De overheid waardeert de bouwgrond, maar houdt de taxaties achterwege waardoor 

3. Geen misbruik van bevoegdheid

Zoals we hebben geleerd, voert ieder bestuursorgaan een bestuurstaak uit. Om dat te doen, krijgt een bestuursorgaan bepaalde bevoegdheden. 

Bestuursorgaan mag deze bevoegdheden alleen gebruiken voor het doel waarvoor deze bevoegdheid is gegeven. Zie artikel 3:3 Awb. 

Voorbeeld 1 misbruik van bevoegdheid

De gemeente hanteert een eigen woonwagenbeleid dat in strijd is met de Grondwet, EVRM en de uitspraken van het EHRM. De gemeente wilde de woonwagenbewoners ontruimen, omdat volgens het beleid van de gemeente een woonwagen of standplaats niet aangemerkt kon worden als woning. O.a. op grond van artikel 8 EVRM is een woonwagen of standplaats wel aan te merken als woning en mag de gemeente dus niet ontruimen. 

Voorbeeld 2 misbruik van bevoegdheid

De gemeente weigert een nieuw café een drank- en horecavergunning te verlenen met als reden dat andere cafés in het dorp dan minder omzet maken. 

= misbruik van bevoegdheid, want de gemeente heeft de bevoegdheid om een dergelijke vergunning af te geven zodat zij het drankgebruik onder controle houden, maar NIET om andere ondernemers te beschermen tegen concurrentie.

4. Evenredigheidsbeginsel

De overheid moet ervoor zorgen dat de lasten of nadelige gevolgen van een overheidsbesluit voor een burger niet zwaarder zijn dan het algemeen belang van het besluit. 

Geen zwaarder middel als een ander middel voorhanden is.

Artikel 3:4 lid 2 Awb

Kan jij een voorbeeld bedenken waarbij in strijd wordt gehandeld met het evenredigheidsbeginsel?

Voorbeeld strijd met evenredigheidsbeginsel

Geluidsoverlast bij een café. Omwonenden hebben geklaagd. Café bestaat al jaren en er zijn nog nooit problemen geweest. De gemeente besluit het café definitief te sluiten. 

Dit is in strijd met het evenredigheidsbeginsel, omdat dit een veel te zwaar middel is (gevolgen veel te zwaar). Een milder middel is aanwezig, namelijk het geven van een waarschuwing. 

Het zorgvuldigheidsbeginsel houdt in:

1. Dat er niet meteen een (te) zwaar middel mag worden ingezet
2. Dat alle belangen moet worden afgewogen en op de hoogte moet zijn van de feiten en omstandigheden
3. Dat een bestuursorgaan zijn bevoegdheid niet mag gebruiken voor een ander doel dan waarvoor zij is verleend

De overheid neemt een beslissing, maar legt niet op een begrijpelijke wijze uit waarom en hoe deze beslissing tot stand is gekomen. Dit is in strijd met:

1. Zorgvuldigheidsbeginsel
2. Evenredigheidsbeginsel
3. Motiveringsbeginsel

5. Gelijkheidsbeginsel

Een bestuursorgaan moet burgers in gelijke gevallen gelijk/hetzelfde behandelen. 

Artikel 1 Grondwet

Pak artikel 1 van de Grondwet erbij. Lees wat er staat en noem een voorbeeld wanneer een bestuursorgaan handelt in strijd met het gelijkheidsbeginsel.

Bijv. ene student geen studiefinanciering toekennen terwijl deze student aan precies dezelfde voorwaarden voldoet als de andere en deze andere student wordt wel een studiefinanciering toegekend. 

Dit geldt ook voor uitkeringen, vergunningen etc. 

6. Vertrouwensbeginsel

Ook wel het 'beginsel van de opgewekte verwachting'. Het gaat erom welke verwachtingen een bestuursorgaan schept en dat je op die verwachtingen mag vertrouwen als burger. 

Let op: het vertrouwensbeginsel heeft geen wettelijke grondslag! Ondanks dat moet een bestuursorgaan zich toch aan dat beginsel houden. 

Voorbeeld vertrouwensbeginsel

Stel je hebt een vergunningsaanvraag ingediend en je wil weten wat de status is. Je belt vervolgens naar de wethouder en hij/zij zegt dat je gegarandeerd de vergunning krijgt, maar dat ze een achterstand hebben en je nog even moet wachten. 

Als dan vervolgens blijkt dat je de vergunning niet krijgt, heeft het gemeentebestuur in strijd gehandeld met het vertrouwensbeginsel. 

7. Rechtszekerheidsbeginsel

Een bestuursorgaan mag niet zo maar op zijn eerder genomen besluit terugkomen en deze bijvoorbeeld ongedaan maken. Burger moet kunnen bouwen op overheid.

- lijkt op het vertrouwensbeginsel

- verschil: vertrouwensbeginsel voor besluit, rechtszekerheidsbeginsel na besluit

Vervolg rechtszekerheidsbeginsel

Geen wettelijke grondslag

Overheid wel verplicht zich aan dit beginsel te houden

Voorbeeld: de gemeente verleent een subsidie voor de organisatie van Koningsdag. Een maand voor Koningsdag laat de gemeente weten toch niets te betalen. Dit is in strijd met het rechtszekerheidsbeginsel. 

8. Verbod van willekeur

In sommige gevallen heeft bestuursorgaan vrijheid bij uitoefenen bestuurstaken > eigen beleid maken.

Dit beleid wordt niet getoetst door de rechter. 

Betekent dit dan ook geen controle?

Vervolg verbod van willekeur

• De rechter toetst eigen beleid niet, controleert wel. 
• Controle of eigen beleid wordt toegepast. 
• Zo niet > strijd met verbod van willekeur! 

Voorbeeld verbod van willekeur:

De gemeente wijst een subsidieaanvraag van een sportvereniging af, terwijl deze aanvraag wel verleend had moeten worden op grond van het eigen gemaakt beleid.

Dat mag dus niet. 

Vrijheid voor eigen beleid, maar dan ook volgen eigen beleid. 

Vertrouwensbeginsel vs. rechtszekerheidsbeginsel

Het vertrouwensbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel lijken erg op elkaar. Bedenk zelf twee casussen:

- één waarin het bestuursorgaan het vertrouwensbeginsel schendt;

- één waarin een bestuursorgaan het rechtszekerheidsbeginsel schendt. 

De studenten gaan aan de slag met het bedenken van twee casussen (1 x schending vertrouwensbeginsel en 1x schending rechtszekerheidsbeginsel). Dit moeten uiteraard andere voorbeelden zijn dan genoemd in de les. 

Evt. per tweetallen maken en laten presenteren in de les?

Samenvattend:

De beginselen welke we vandaag behandeld hebben:

- zorgvuldigheidsbeginsel

- motiveringsbeginsel

- geen misbruik van bevoegdheid 

- evenredigheidsbeginsel

Volgende week de andere 4!

Opdrachten/huiswerk:

Maak opdracht 7 (Hoofdstuk 13)

Vragen?

Zijn er vragen over de stof van deze week?

Volgende week: de andere vier algemene beginselen van behoorlijk bestuur