Hoe kan creativiteit de wereld een betere plek maken?
1 / 22
Lesduur is: 50 minIntroductie
Deze module gaat over creativiteit. Wat is het? Waarom is het belangrijk? En wat zijn divergent en convergent denken?
Leerlingen worden aan de hand van een casus zelf uitgedaagd een creatieve oplossing te bedenken.
Instructies
Voorkennis van leerlingen
De les vraagt geen specifieke voorkennis van leerlingen.
Voorbereiding van de docent
- Neem de les een keer door.
- Zorg voor pennen, kleurpotloden, A4- of A3-papier en een laptop voor elke leerling.
Leerdoelen/vaardigheden
- De leerling kan definiëren wat creativiteit is.
- De leerling kan uitleggen waarom creativiteit belangrijk is.
- De leerling kan het verschil uitleggen tussen divergent en convergent denken.
Aansluiting curriculum
De les kan gebruikt worden bij een breed scala aan vakken, waaronder techniek en Onderzoek & Ontwerpen (O&O), omdat het leerlingen de vaardigheden bijbrengt om innovatieve oplossingen te bedenken (divergent denken) en deze om te zetten in praktische toepassingen (convergent denken).
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Tekst
'Hoe kan creativiteit de wereld een betere plek maken?' is de titel van deze LessonUp. Het is de eerste les van een serie lessen die ingaat op vragen als 'Wat is creativiteit?', 'Waarom is creativiteit belangrijk?' en 'Hoe stimuleer je creativiteit?'.
In deel 1, deze LessonUp, komen de eerste twee vragen aan bod. We verkennen het begrip 'creativiteit' en bekijken waarom creativiteit belangrijk is. Na deze les kun je als het goed is een antwoord op de vraag geven: 'Hoe kan creativiteit de wereld een betere plek maken?'
Verdere informatie
Deel 2 van de lessenreeks bestaat uit een aantal deellessen waarin leerlingen technieken aangeleerd krijgen om creativiteit te stimuleren.
In deel 3 van de lessenreeks worden een aantal creatieve warming up werkvormen behandeld.
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Tekst
In deze les gaan we het hebben over wat creativiteit is, wat het verschil is tussen divergent en convergent denken en waarom creativiteit belangrijk is.
In de rest van de lessenserie gaan we aan de slag met een aantal creativiteitstechnieken die je kunnen helpen bij het divergent denken. We gaan het hebben over brainstorming, brain drawing, het morfologisch schema, ...
Wat vind jij creatief?
Sleep de afbeeldingen naar de plek waar jij deze het beste vindt passen.
Niet creatief
Weinig creatief
Beetje creatief
Zeer creatief
Slide 4 - Sleepvraag
Opdracht
Laat de leerlingen de afbeeldingen naar de plek slepen die ze het meest passend vinden.
Bespreking
Bespreek met leerlingen hun antwoorden na. Wat vinden zij creatief? Wat vinden ze niet zo creatief? Denken ze bij creativiteit vooral aan de kunsten, zoals schilderen, beeldhouwen of muziek maken? Kan een voetballer ook creatief zijn? Kan een wiskundige creatief zijn?
Achtergrond
Deze opdracht is bedoeld om de misconceptie, dat creativiteit enkel bij de kunsten, zoals schilderen, beeldhouwen, muziek maken, etc. hoort, weg te nemen. Creativiteit is breder dan enkel de kunsten!
Slide 5 - Tekstslide
Tekst
Wat is creativiteit? Het maakt uit wie je deze vraag stelt, wat voor een antwoord je krijgt. De een denkt bij creativiteit aan schilderijen, de ander knutselen en weer een ander vind dat je als accountant ook creatief kunt zijn.
Ook wetenschappers hebben nagedacht over een definitie van creativiteit. En zoals wetenschappers gewoon bestaan er verschillende definities en zijn ze het niet altijd met elkaar eens. Maar veel definities hebben wel wat weg van de definitie van Sawyer (2012).
[Lees de quote voor]
Best een lastige quote! Kan dat niet makkelijker?
Bron
Sawyer (2012)
Extra informatie
Er wordt hier uitgegaan van de socioculturele definitie van creativiteit zoals die gedefinieerd is door Sawyer (2012). Deze wordt ook wel 'Big C' genoemd.
Sawyer (2012) geeft ook een individualistische definitie: 'Creativity is a new mental combination that is expressed in the world'. Deze wordt ook wel 'little c' genoemd.
Slide 6 - Tekstslide
Tekst
De Nederlandse wetenschappers Carsten de Dreu en Daniel Sligte verwoorden het heel eenvoudig:
[Lees de quote voor]
We noemen iets dus creatief als het zowel nieuw is als ergens op slaat of zinvol is.
Voorbeelden
Een hamer waarmee je ook kunt bellen is wel een nieuw idee, maar wellicht niet zo handig om te gebruiken. Het is niet echt creatief omdat het nergens op slaat.
Zelf een stoel van een voorbeeld namaken levert een nuttig product op, maar niet een vernieuwend product. Ook dit wordt dan ook niet creatief genoemd.
Achtergrondinformatie
De nieuwheid van een product of idee is meestal nog best goed objectief te bepalen, maar of het ergens op slaat lijkt subjectiever te zijn.
Slide 7 - Tekstslide
Vraag
Wie weet wie dit schilderij geschilderd heeft?
Antwoord
Vincent van Gogh (1889)
Tekst
Stel je voor dat je dit schilderij van Van Gogh naschildert. Dan is dat niet echt origineel en zullen mensen over het algemeen niet zeggen dat jouw schilderij creatief is. Iets dat niet zo origineel is, wordt dan ook door de meeste mensen als niet creatief gezien.
Wel origineel, niet betekenisvol
Aan de andere kant kan je iets nieuws bedenken, wat helemaal niet functioneel is of wat nergens op slaat. Vincent van Gogh is tegenwoordig een wereldberoemde schilder. Maar in zijn eigen tijd zagen mensen zijn schilderijen niet als creatief. In zijn hele leven heeft Van Gogh slechts één schilderij verkocht. Zijn tijdgenoten zagen vast dat zijn schilderijen origineel waren, maar vonden zijn werken wellicht ook raar en hem een gek. Tegenwoordig zien wij dat heel anders, we vinden zijn werken mooi en dus slaan ze ergens op.
Demo
Als docent kun je ter illustratie van de opmerking dat iets origineel kan zijn, maar niet perse creatief is de volgende demonstratie geven.
Laat een leerling een pakje kaarten schudden. De precieze volgorde van kaarten die dan ontstaat is waarschijnlijk nog nooit zo voorgekomen in de geschiedenis van onze wereld. Er zijn immers 52! = 8,07 x 10^67 volgordes binnen een pakje kaarten mogelijk. Als je elke seconde van de 13,8 miljard jaar die het universum oud is een pakje zou schudden dan heb je bij lange nog niet genoeg tijd gehad. Je kunt daarom met een aan 100%-grenzende zekerheid zeggen dat als je een pakje kaarten schudt, de volgorde die ontstaat origineel is. Maar het is niet echt creatief te noemen, omdat een willekeurige volgorde van kaarten geen betekenis heeft.
De Dreu & Sligte (2016)
Slide 8 - Tekstslide
Tekst
Creativiteit definiëren als 'iets is creatief als het nieuw is en ergens op slaat' betekent ook dat creativiteit breder is dan alleen maar schilderen, tekenen of beeldhouwen. Ook onderzoekers, wiskundigen, natuurkundigen, boeren, autoverkopers, etc. kunnen creatief zijn. Creativiteit komt voor in allerlei gebieden ook wel domeinen genoemd.
Voorbeelden
Een boer kan een nieuwe manier onkruidbestrijding gebruiken, waardoor zijn oogst toeneemt. De boer heeft iets creatiefs gedaan!
Een natuurkundige Isaac Newton beschreef drie natuurwetten die de grondslag van de klassieke mechanica vormen. De beschrijvingen zijn ook nu nog van belang in ons dagelijks leven. We gebruiken ze bijvoorbeeld bij de constructie van gebouwen, de ontwikkeling van apparaten en binnen de sport om prestaties te verbeteren. Het beschrijven van de natuurwetten door Newton is een creatieve prestatie.
Het is overigens niet zo dat een creatieve schilder ook een creatieve onderzoeker is, of andersom. Creativiteit blijkt vaak grotendeels domeinspecifiek te zijn.
Bronnen
Sawyer (2012), Carson, Peterson & Higgins (2005), Peterson (2017), Csikszentmihalyi (1997)
Slide 9 - Tekstslide
Tekst
Maar waarom is het belangrijk dat we het over creativiteit hebben? We gaan even terug naar de titel van deze LessonUp: 'Hoe kan creativiteit de wereld een betere plek maken?'.
Eigenlijk geeft de titel al aan waarom creativiteit belangrijk is: het kan ons helpen de wereld een betere plek te maken! Als mensheid hebben we creatieve en innovatieve ideeën nodig om de problemen van deze tijd aan te pakken.
Ontwerper Victor Panenek (1971) zei het als volgt:
[lees de quote voor].
Het pleit er in zijn boek 'Design for the real world' voor om als ontwerper, ingenieur, architect, etc. je bezig te houden met de werkelijke problemen van de mensheid. Creativiteit speelt daarin een belangrijke rol.
Achtergrondinformatie
Papenek had het niet zo op met industrieel design, maar al helemaal niet met advertising design.
"There are professions more harmful than industrial design, but only a very few of them. And possibly only one profession is phonier.
Advertising design, in persuading people to buy things they don't need, with money they don't have, in order to impress others who don't care,
is probably the phoniest field in existence today."
Bron
Papenek (1971)
Slide 10 - Tekstslide
Tekst
We gaan een video bekijken waarin creativiteit en het oplossen van problemen in de wereld centraal staan.
[bekijk de video]
In de video zie je Massoud en Mahmud Hassani. Het zijn twee broers die Afghanistan zijn ontvlucht en nu in Nederland wonen. Massoud studeerde aan de Design Academy in Eindhoven waar hij voor zijn afstuderen een de Mine Kafon ontwierp. De Mine Kafon is een object dat gebruikt kan worden om mijnen onschadelijk te maken. En dat is hard nodig, want verspreid over 60 landen, zouden er zo'n 100 miljoen landmijnen liggen die nog steeds voor (onschuldige) slachtoffers zorgen. De Mine Kafon is gebaseerd op speelgoed uit de jeugd van de broers; speelgoed dat werd voortbewogen door de wind.
Ze hebben hun creativiteit gebruikt om een echt probleem uit onze wereld op te lossen. Ze maken de wereld dus een betere plek!
Slide 11 - Tekstslide
Tekst
We weten nu wat creativiteit is en waarom creativiteit belangrijk is. Maar hoe kom je nu tot iets creatiefs? Hoe gaat dat proces?Het meest eenvoudige model van het creatieve proces is het twee-fasenmodel ook wel 'de ballon' genoemd (Sawyer, 2012). In dit model wordt een divergente fase gevolgd door een convergente fase.
Voorbeeld
Stel je hebt een probleem: elke keer als je naar school fietst en het regent gebruik je een paraplu om droog te blijven. Fietsen met een paraplu terwijl het regent en waait blijkt toch niet zo handig te zijn. De paraplu waait bijna uit je hand, je wordt toch nat, ...
Als je oplossingen wilt bedenken voor dit probleem probeer je eerst zo veel mogelijk ideeën te bedenken, dit noemen we divergent denken. Voor de paraplu op de fiets bedenk je bijvoorbeeld een houder op je fiets die de paraplu vasthoudt, of een gek idee zoals een paraplu met rotoren die je net als een drone kan volgen, zodat je de paraplu niet zelf hoeft vast te houden.
Na de divergente fase waarin je zoveel mogelijk ideeën hebt bedacht, zul je keuzes moeten maken. Sommige ideeën zijn misschien niet zo praktisch of veel te duur. Soms kun je meerdere ideeën samenvoegen tot één idee. Je bent in deze convergente fase van het creatieve proces aan het analyseren en filteren. Dit levert misschien een aantal bruikbare ideeën op, die je verder uitwerkt en test door een prototype te maken.
Uiteindelijk kom je misschien wel met dé oplossing voor je 'fiets en paraplu'-probleem.
Bron
Sawyer (2012)
Illustratie
gebaseerd op How to Think and Work Divergently - 4 Ideation Methods (2020)
Slide 12 - Tekstslide
Tekst
Vaak kom je trouwens niet in één keer van een probleem bij een oplossing. In plaats van te proberen in één keer tot een perfecte oplossing te komen, kun je in kleine stappen werken waarbij elke herhaling (iteratie) het resultaat verfijnt en verbetert. Dit noem je een iteratief proces. Achtergrond
Een iteratief proces is dus een manier van werken waarbij een reeks stappen meerdere keren wordt herhaald met als doel het voortdurend verbeteren van het resultaat.
Illustratie
gebaseerd op IDEO (2012)
Slide 13 - Tekstslide
[Deel papier en pen/potloden uit]
We gaan eens even oefenen met het divergent en convergent denken. En daarmee proberen we tot een oplossing te komen waarmee we de wereld een klein beetje een betere plek maken.
Neem het probleem waar we het net over hadden: fietsen met een paraplu in de regen blijkt niet handig te zijn.
Stap 1 - Divergent denken
Je krijgt (elke leerling individueel) nu 3 minuten de tijd om zo veel mogelijk oplossingen te bedenken om het probleem op te lossen. Gekke ideeën zijn van harte welkom! Schrijf elk idee dat je hebt, ook als het al bestaat, op het vel papier dat je gekregen hebt.
Slide 14 - Tekstslide
Tekst
Stap 2 - Convergent denken
Nu ga je convergent denken. Omcirkel ideeën die op elkaar lijken met dezelfde kleur. Verbind oplossingen die te combineren zijn met een lijn. En zet tot slot maximaal drie kruisjes bij ideeën of combinaties van ideeën die realistisch zijn. Je krijgt hier weer 3 minuten de tijd voor.
Slide 15 - Tekstslide
Tekst
Stap 3 - Uitwerken
Kies een van je ideeën (of combinaties van ideeën) uit. Werk deze op de achterkant van je vel papier uit in een tekening. Gebruik eventueel woorden om je idee toe te lichten. Je krijgt hier 3 minuten de tijd voor.
Slide 16 - Tekstslide
Tekst
Stap 4 - Pitch
Vorm een groepje van 4/5 leerlingen. Pitch je idee in 1 minuut aan je groepje.
Toelichting
Je kunt er voor kiezen om enkele leerlingen klassikaal te laten pitchen. Het is dan leuk om een klein prijsje te geven aan degene met het beste idee.
Je kunt de groep die winnaar laten beslissen. Gebruik bijvoorbeeld een applausmeter of laat leerlingen stemmen.
Slide 17 - Tekstslide
Tekst
In deze les hebben we het gehad over wat creativiteit is, wat het verschil is tussen divergent en convergent denken en waarom creativiteit belangrijk is.
In de rest van de lessenserie gaan we aan de slag met een aantal creativiteitstechnieken die je kunnen helpen bij het divergent denken. We gaan het hebben over brainstorming, brain drawing, het morfologisch schema, ...
Slide 18 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 19 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 20 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 21 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
