3.1 - Introductie en hofstelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Vroege Middeleeuwen

Wat zijn de eerste twee woorden/beelden/geuren/smaken die bij je opkomen als je denkt aan de middeleeuwen?

Welke tijdvakken horen bij de middeleeuwen?

1. Monniken en vorsten - Steden en staten
2. Steden en rechten - Monniken en vorsten
3. Monniken en ridders - steden en landen
4. Monniken en ridders - Steden en staten

Lesdoelen

aan het einde van de les kun je:

• aangeven waarom er nieuw economisch systeem ontstond in de vroege middeleeuwen
• uitleggen hoe dit systeem (hofstelsel) functioneerde

Autarkie

Als het Romeinse Rijk verdwijnt -->

• Veiligheid valt weg
• Steden lopen leeg
• Lokaal bescherming zoeken
• Handel weggevallen
• Wegen in verval
• Krimpende bevolking
• Autarkie = zelfvoorzienend

3.1 Hofstelsel en horigheid

Kenmerkend aspect: 

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarische-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

De meeste Romeinse steden in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. bleven in de middeleeuwen in oorspronkelijke staat functioneren
2. waren leeggelopen
3. werden vervangen door Middeleeuwse steden

Waardoor viel de landbouw-stedelijke samenleving weg na de val van het Romeinse rijk?

1. Er was geen bescherming meer
2. De steden werden vernield
3. Er was geen geld meer waar mee gehandeld kon worden
4. De wegen werden niet meer onderhouden

de veiligheid om te reizen in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. was niet te vertrouwen en viel grotendeels weg
2. was goed georganiseerd
3. was gegarandeerd

de handel in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. bloeit als nooit tevoren
2. loopt enigszins terug
3. speelde een kleine rol
4. bestaat in het geheel niet

de geldeconomie in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. werd gedomineerd door goud
2. was gebaseerd op waardepapieren
3. bloeide als nooit tevoren
4. was vrijwel verdwenen

Autarkische Landbouwsamenleving

• Alles wordt op het domein (landgoed(eren) van de heer) gemaakt
  
• Weinig specialisatie: de meeste mensen zijn boer
  
• Drie soorten boeren:

Soorten boeren

• 1 - Vrije boer – vaak eigen land, kunnen vertrekken, moeten meevechten met de heer
  
• 2 - Horige – kunnen niet vertrekken, geen eigen land, pacht betalen, herendiensten, wel eigen bezit
  
• 3 - Lijfeigene – kunnen niet vertrekken, geen eigen land, geen bezit, werken voor de heer, gebonden aan de heer
  

Schema hofstelsel

Het hofstelsel is in de eerste plaats een:

1. cultureel stelsel
2. economisch stelsel
3. politiek stelsel
4. sociaal stelsel

Wat is een voordeel van het hebben van veel lijfeigenen op het domein voor de heer?

Wat is het voordeel van het hebben van vrije boeren op het domein voor de heer?

0

Wat is het nadeel van het hebben van lijfeigenen voor de heer?

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Lesdoelen

aan het einde van de les kun je:

• aangeven waarom er nieuw economisch systeem ontstond in de vroege middeleeuwen
• uitleggen hoe dit systeem (hofstelsel) functioneerde

Huiswerk

 - Leren 77 - 78

- Maken 4 en 7