HFD 4 De Franken - 4.5 Op het kasteel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Sleep de zinnen naar het goede tijdvak.

Tijd van Grieken en Romeinen

Tijd van Monniken en Ridders

Gladiatorenspelen

Kloosters worden gesticht

Het hofstelsel

De islam ontstaat

Romanisering

Het Frankische rijk.

Ontstaan christendom

Op het kasteel

4.5 Op het kasteel

Een keizer met allure

Karel de Grote probeerde de vroegere Romeinse keizers te imiteren:

1. Ongeschreven recht van overwonnen volken opschrijven
2. Zelf nieuwe wetten opgesteld
3. Verbetering bestuur: 'zendgraven' controleren rechters en bestuurders
4. Handel bevorderen: nieuwe zilveren munt
5. Verzamelde geleerden aan zijn hof (o.a. Alquin)
6. Verbetering onderwijs: alle kerken en kloosters moesten een school hebben
7. Hij had een palts en verbleef daar vaak

Alquin

Alquin (735-804) was een engelse geleerde uit York. Hij was de geleerde en adviseur in onderwijszaken voor Karel de Grote. 

Alquin zette een aantal scholen op die verbonden waren aan kerken en kloosters. 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Alcuinus

Palts

Een palts was een koninklijk domein. Karel had een palts in Aken waar hij vaak verbleef. Door de warmwaterbronnen werd zijn pijn van zijn jicht verlicht. 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Akener_koningspalts

https://nl.wikipedia.org/wiki/Paltskapel_(Aken)

Akener koningspalts

Het rijk valt uiteen

• Rijk hield niet lang stand na hem. 
• 814: zoon Lodewijk de Vrome neemt het rijk over
• De zonen van Lodewijk krijgen ruzie over de erfenis (zelfs al toen Lodewijk nog leefde)
• 843: Lodewijk overleden

• Verdeling van het rijk in 3:

1. Het West-Frankische Rijk
2. Het Oost-Frankische rijk
3. Het Middenrijk (viel later nog verder uiteen en verdeeld onder de andere 2 rijken) > door andere niet -Karolingische koningen.

Nieuwe invallers

• Nieuwe invallers: o.a. de Noormannen:

• Heidens
• Goede zeelui: bereikten al Amerika (500 jaar voor Columbus)
• Velen waren handelaren, maar anderen plunderden. 
• De kust van Noordwest-Europa leed onder de invallen (bijv. Utrecht en Dorestad. Dorestad was een handelsplaats, maar werd toch uiteindelijk geplunderd).
• De opvolgers van Karel de Grote waren te zwak om iets te doen aan de Noormannen en andere invallers
• Gevolg: Edelen van West-Frankische en Oost-Frankische rijk kozen nieuwe koningen
• 1000: afname van de strooptochten > al veel gebied veroverd, de Noormannen vestigden en vermengden zich daar en werden toen ook christen.

Noormannen

https://historiek.net/invallen-van-de-vikingen-800-1000/65401/

https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_Vikingen

Dorestad

https://www.rtvutrecht.nl/gemist/uitzending/rtvutrecht/verleden-van-utrecht/20130209-0715/

https://www.entoen.nu/nl/utrecht/onderwijscanon/dorestad

Bekijk de filmpjes

https://schooltv.nl/video/vroeger-zo-de-vikingen-komen/

Groeiende chaos

• De nieuwe koningen hadden niet zoveel macht als de Karolingen
• Hertogen en graven regeerden hun gebieden als zelfstandige vorsten 

Oorzaak: leenstelsel :

1. Hun lenen gingen ze als eigendom zien 
2. Namen eigen leenmannen in dienst (hertogen en graven werden dus ook leenheer) >
3. Koningen hadden over deze achterleenmannen niet veel te zeggen 

Gevolg: Koningen minder grip op hun rijk, hun gezag raakte verbrokkeld

1000: Delen van Europa bestuurd door kleine heren die zich niets aantrokken van anderen.

Leenstelsel

https://www.youtube.com/watch?v=tOieORUWHD0

Het kasteel

• Niet alleen onrust door invallers, ook door kleine heren en ridders roof en geweld.
• Oorspronkelijke taak van de heren/ridders: verdediging land en handhaven orde
• Wat gebeurde: wapens gebruiken om zelf beter te worden:

1. Afpersing door roofridders + eisen deel van oogst van de boeren
2. Uitvalbasis: het kasteel

• Vroege Middeleeuwen: Versterkte hoeven = boerderijen met een houten toren en omheining van houten palen en een gracht.

• Late Middeleeuwen: Stenen kastelen met hoge torens

Het kasteel

• Bescherming in onveilige tijd: boeren konden er schuilen
• Afpakken van spullen van reizigers: Kooplui moesten tol betalen in ruil voor bescherming

• Gevolg: Kasteelheren werden heel rijk en stegen in rang (hoge adel) > Adellijke en koninklijke families in Europa 

Waarom schreven de Monniken negatief over de Noormannen?

1. Negatieve teksten verkochten beter
2. Op deze manier probeerden ze vrienden te worden met de Noormannen
3. De Monniken waren vaak doelwit van de plunderingen
4. Zo hoopten ze veel mensen kwaad te maken om zo tegen de Noormannen te kunnen vechten

Waarom zouden de Noormannen soms kiezen voor te roven en soms voor handel?

1. Het lag er maar net aan met hoeveel schepen ze waren
2. Soms hadden ze gewoon geen zin om te roven
3. Als de tegenstanders te sterk waren kozen ze liever voor handel
4. Ze kozen alleen in Engeland voor roven de rest was handel

Sleep naar de goede plek in de Middeleeuwse stad

kasteel

Stadspoort

Stadsmuur

Kerk

Koopmanshuis

Maak de juiste combinatie

Adel

Burcht

Middeleeuwen

Ridder

Tijd van 500 1500

Rijke en belangrijke mansen zoals graven en hertogen

Eerst een versterkt huis, later een stenen kasteel

Adelijke soldaat te paard

Steeds meer ...1... zochten bescherming bij een ...2... . De heer kreeg zo een groot stuk ...3... . Hij werd steeds ...4... . Houten huizen groeiden uit tot een ...5... . Veel heren voerden ...6... met elkaar. Als het ...7... dichtbij kwam, mochten de horigen ...8... in het kasteel van de heer. Heren hoorden bij de ...9... .

Zet de woorden op de juiste plek

adel

gevaar

grond

heer

horigen

kasteel

machtiger

oorlog

schuilen

Opdrachten 4.5

Maak 1 t/m 10

Heb je dit af, dan ga je verder met 4.6 Afsluiting om het hoofdstuk te herhalen.

Lever de antwoorden van de opdrachten in via Magister!

De macht van de Frankische vorsten werd niet alleen van binnenuit bedreigd. Wat was een bedreiging voor de Frankische vorsten van buitenaf.

1. De pest
2. De invallen van de noormannen
3. De invallen van de Turken

Beantwoorden leerdoelen

Deelvraag: Door welke oorzaken viel het Karolingische rijk uiteen?

1. Waarom was Karel de Grote een keizer met allure?
2. Waarom viel het rijk van Karel de Grote uiteen?
   
3. Van wie kreeg Europa/de Frankiscche rijken last en waarom konden de koningen niet tegen hen op?
4. Leg aan de hand van het leenstelsel uit waarom er meer chaos ontstond.
   
5. Wat was de functie van een kasteel?

Wat heeft een Middel-eeuwse stad?

Wat is 

een hofstelsel?

Hoe ontstond handel

?

Wat zijn ambachten

?

Hoe groeide een stad?

Een kasteel had veel koopmannen en een grote markt. Ruimte rondom kasteel werd volgebouwd tot het vol was. Overal waren houten huizen. Een stadmuur met stadspoorten gebouwd. Nu was er meer ruimte om te wonen. 

• kerk 
  
• koopmanshuis
  
• stadsmuur
  
• markt
  
• stadspoort
  

Een koning verdeelde zijn land. Leenmannen (vazallen) kregen een stuk grond. Horigen (boeren) bewerkten dit land in ruil voor bescherming.

Boeren wisten steeds beter land te bewerken. Ook kwamen ze erachter dat grond braak laten de grond verbeterde. (drieslagenstelsel) Er kwam meer oogst. Boeren werden koopmannen. Koopmannen verhandelden oogst of zichzelf, als ze iets goed konden maken of doen.

Een ambacht is een ander woord voor beroep of vak. 

Maak de juiste combinaties

Middeleeuwen

Adel

Heer

Hofstelsel

De tijd tussen 500 en 1500.

Systeem waarbij horigen leven op het land van een heer. Zij mogen schuilen bij gevaar in het kasteel. In ruil daarvoor betalen zij belasting.

Een machtige boer die veel grond bezat. Hij was de baas van een grote, sterke boerderij.

De groep van machtige boeren (heren). De adel had bepaalde voorrechten. Ze hadden vaak veel grond en bestuurden een bepaald gebied.

Bekijk de afbeelding (klik erop). Welke uiterlijke kenmerken had een kasteel?

Welke functies had een kasteel?

4.6 Afsluiting

Neem 4.6 door en maak opdrachten 1 t/m 10 van 4.6

Samenvatten HFD 4

Maak een samenvatting van HFD 4

Welk volk stichtte uiteindelijk het grootste rijk in het begin van de middeleeuwen

1. Vikingen
2. Noormannen
3. Franken
4. Hunnen

Waren de Noormannen christelijk?

1. Waar
2. Niet waar

De eerste Europeanen die in Noord-Amerika kwamen waren

1. Spanjaarden
2. Portugezen
3. Noormannen
4. Engelsen