5.6 Nevenschikkende en onderschikkende voegwoorden.

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Lesdoelen 

Aan het eind van deze les..

    - ... weet je wat een enkelvoudige en samengestelde zin is.

    - ... weet je wat een voegwoord is.

    - ... kun je enkele onderschikkende voegwoorden benoemen.

    - ... kun je enkele nevenschikkende voegwoorden benoemen.

   

Leerdoelen

Je kunt 

nevenschikkende 

en 

onderschikkende 

voegwoorden herkennen.

Ik ga naar de winkel en koop brood.

1. Geen van beide
2. Allebei
3. Samengestelde zin
4. Enkelvoudige zin

De kat ligt op de vensterbank.

1. Allebei
2. Samengestelde zin
3. Enkelvoudige zin
4. Geen van beide

Ik ben moe omdat ik vannacht niet goed heb geslapen.

1. Geen van beide
2. Samengestelde zin
3. Enkelvoudige zin
4. Allebei

De zon schijnt en de lucht is blauw.

1. Enkelvoudige zin
2. Allebei
3. Geen van beide
4. Samengestelde zin

Welke zin is een samengestelde zin?

1. Hij loopt naar de supermarkt, maar hij is vergeten zijn portemonnee mee te nemen.
2. De auto staat geparkeerd op de hoek van de straat.
3. Omdat het zo hard regent, blijven we vandaag binnen.
4. Ik drink graag koffie met melk.

Welke zin is een samengestelde zin?

1. Ik ga naar de winkel en koop brood.
2. Wanneer het regent, blijf ik binnen.
3. De kat ligt op de vensterbank.
4. Mijn zusje houdt van ijs.

Welke zin is GEEN samengestelde zin?

1. Zij fietsen naar school.
2. Als ik tijd heb, ga ik sporten.
3. De hond heeft honger.
4. Ik kook pasta en mijn vriend bakt een pizza.

Voegwoorden:

Voegwoorden zijn woorden die twee zinnen aan elkaar koppelen. Er zijn twee soorten voegwoorden:

1. nevenschikkende voegwoorden: en, maar of en want. 

2. onderschikkende voegwoorden: dit zijn er veel meer. Voorbeelden zijn: omdat, voordag, dan, hoewel, indien, tenzij, toen, enz. Let op: of kan ook onderschikkend zijn!

Voegwoorden

1.  Nevenschikkende voegwoorden: en, want, maar en of.

   --> VERBINDEN TWEE HOOFDZINNEN MET ELKAAR.

2. Onderschikkende voegwoorden: dat, daarom, als, hoewel, indien, mits, tenzij, toen enzovoort.

  --> VERBINDEN HOOFDZIN + BIJZIN MET ELKAAR.

Let op: het woordje of kan ook als onderschikkend voegwoord voorkomen!

Wat is een voegwoord?

Een voegwoord is een woord dat twee deelzinnen met elkaar verbindt. 

Voegwoorden zijn in twee soorten te verdelen:

- nevenschikkende voegwoorden; hoofdzin en hoofdzin

- onderschikkende voegwoorden: hoofdzin en bijzin 

Voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden                                         Onderschikkende voegwoorden 

- Verbinden hoofdzinnen met elkaar (H+H)                           - Verbinden hoofdzijn en bijzin (H+B)       

                             

- En                           Hij voetbalt en zij leest.                                - omdat, nadat, zodat, als, dan, toen, 

- Maar                      Hij voetbalt, maar zij leest.                             voordat, hoewel, terwijl enz...

- Want                     Hij voetbalt, want zij leest.                          Hij voetbalt terwijl zij leest.

-Of (bij keuze)      Ga je voetballen of lezen?                           Mijn zusje bakt taart, omdat ik jarig ben.

Let op: Of kan soms ook een onderschikkend voegwoord zijn. Bv Ik weet niet zeker of het morgen gaat regenen

Het woordje NIET NIET NIET NIET

Onderschikkende voegwoorden:

Alle voegwoorden, behalve de nevenschikkende voegwoorden:

bijvoorbeeld:
alsof, noch, daardoor, daarom, doordat, door, terwijl, omdat, aangezien, want, daar, indien, zodat, opdat, sinds, nadat, dat, voor, voordat, totdat, toen, zodra, als, zoals, als ... dan, zonder, dat, behalve, al, alhoewel, hoewel, ofschoon, schoon, mits,  tenzij, naar, naarmate, wanneer, dan en of

Een samengestelde zin kan bestaan uit: 

-Hoofdzin+ hoofdzin (en, of, maar, want= nevenschikkende voegwoorden)

-Hoofdzin+ bijzin ( onderschikkende voegwoorden) 

Theorie

Hoe herken je een hoofdzin en hoe een bijzin in een zin?

Antwoord: aan onderschikkende en nevenschikkende voegwoorden + de plaats van de persoonsvorm en het onderwerp ten opzichte van elkaar.

Hoofdzinnen: ow + pv naast elkaar.

Bijzinnen: ow + pv ver uit elkaar.

De jongen mag niet meer op de tractor rijden, omdat hij deze gisteren in de sloot parkeerde.

Nevenschikking:

1. Tussen onderwerp en persoonsvorm kunnen in een hoofdzin GEEN andere woorden staan.

2. In de hoofdzin staat de persoonsvorm op de tweede plaats.

3. Nevenschikkende voegwoorden: 

en, maar, want, of (WOEM)

Onderschikking:

1. In een bijzin kunnen tussen onderwerp en persoonsvorm WEL andere woorden staan.

2. In de bijzin staat de persoonsvorm achteraan.

3. Onderschikkende voegwoorden:  wanneer, als, terwijl, zodra, voordat, voor, nadat, sinds, doordat, zodat, waardoor, omdat, opdat, indien, mits, tenzij, hoewel, ofschoon, ondanks dat, zoals, alsof, dat...

Zijn 'en', 'want', 'maar', 'of' en 'dus' nevenschikkende of onderschikkende voegwoorden?

1. Nevenschikkende
2. Onderschikkend

Voegwoorden die een hoofdzin en een bijzin aan elkaar voegen zijn

1. nevenschikkende voegwoorden
2. onderschikkende voegwoorden

Zijn 'zodat', 'nadat' en 'toen' nevenschikkende of onderschikkende voegwoorden?

1. Nevenschikkende
2. Onderschikkende

Is 'Ik houd van voetbal, omdat het een leuke en spannende sport is' een nevenschikkende of onderschikkende zin?

1. Geen van beiden
2. Beide
3. Nevenschikkende
4. Onderschikkende

Is 'Ik ga vanavond naar de film, maar ik moet eerst nog mijn huiswerk afmaken' een nevenschikkende of onderschikkende zin?

1. Geen van beiden
2. Onderschikkende
3. Nevenschikkende
4. Beide

Is 'Zij heeft een nieuwe baan, omdat haar oude niet meer uitdagend genoeg was' een nevenschikkende of onderschikkende zin?

1. Nevenschikkende
2. Beide
3. Geen van beiden
4. Onderschikkende

Is 'Hoewel ik moe was, ben ik toch gaan sporten' een nevenschikkende of onderschikkende zin?

1. Nevenschikkende
2. Beide
3. Geen van beiden
4. Onderschikkende

Is 'Ik heb gisteren een film gekeken en daarna lekker geslapen' een nevenschikkende of onderschikkende zin?

1. Onderschikkende
2. Nevenschikkende
3. Geen van beiden
4. Beide

Ik kan nevenschikkende en onderschikkende voegwoorden herkennen en gebruiken.

1. zeker weten
2. nee, nog niet
3. bijna, nog even oefenen

Maakwerk:

Maken 5.6 op blz. 220
Opdracht 10 en 11