5.5 Het rode spook waart door Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 5 - 

Fabrikanten en arbeiders

5.5 Het rode spook waart door Europa

even herhalen

Wat weet je nog over de industriële revolutie en de gevolgen daarvan? 

Wat was het nadeel van de schietspoel?

1. Je kon het niet gebruiken als er geen water was
2. Je kon er geen gebruik van maken bij huisnijverheid
3. Het weven ging veel sneller dan het spinnen
4. Er waren in het begin nog veel storingen

Wat vond James Hargreaves uit?

1. De schietspoel
2. Spinning jenny
3. Een spinmachine aangedreven door een waterrad
4. Een stoommachine

Wat deed James Watt?

1. Hij vond de stoommachine uit
2. Hij vond de spinning Jenny uit
3. Hij vond de schietspoel uit
4. Geen van bovenstaande antwoorden is goed

Omschrijf in je eigen woorden wat de Sociale Kwestie is.

Wat wilden de fabrieksbazen?

1. De arbeiders slecht behandelen
2. De loonkosten zo laag mogelijk houden
3. De arbeiders het naar hun zin maken
4. Het beste voor zowel zichzelf als de arbeiders

Waarom voerden de fabrieksbazen nachtarbeid in?

1. 's Nachts stroomden de rivieren harder
2. Om de arbeiders te straffen
3. Omdat het slecht voor de machines was als ze 's nachts stil stonden
4. Een fabriek die 24 uur per dag produceerde leverde meer op

Wat kun je zeggen over de huizen in een industriestad?

1. Ze waren klein, maar wel netjes
2. Er werd goed nagedacht over de uitbreiding van de stad
3. Het was vies en rommelig
4. Er waren geen huizen

Waarom kwamen weinig arbeiders in opstand?

Kolonialisme is precies hetzelfde als imperialisme

1. juist
2. onjuist

Welke economische motieven waren er voor het modern imperialisme?

1. grondstoffen en afzetmarkten
2. arbeidskrachten en grondstoffen
3. slaven en afzetmarkten
4. grondstoffen en eindprodukten

1. "Het modern imperialisme kwam door de industrialisatie in Europa"
2. "Modern imperialisme en beschavingsoffensief gingen hand in hand"

1. alleen uitspraak 1 klopt
2. alleen uitspraak 2 klopt
3. geen van de uitspraken kloppen
4. beide uitspraken kloppen

Paragraaf 5.5 Het rode spook waart door Europa

Vandaag en de volgende les kijken we naar een aantal vragen:

• Waarom deed de overheid in het begin niet veel aan de slechte situatie van de arbeiders
• Hoe konden (en kunnen) arbeiders voor zichzelf opkomen, ondanks hun achtergestelde situatie

Wat wordt er volgens jou in de titel van deze paragraaf bedoeld met 'het rode spook'?

Arbeiders staan buitenspel

• Vanaf de Verlichting: vrijheid, gelijkheid en broederschap.
• Maar in de industriesteden was daar niks van te merken. Iedereen was arm en probeerde te overleven.
• Sociale kwestie

Waarom doet de overheid in eerste instantie niet zoveel?

Dit is Adam Smith.  Hij was een liberale denker. Hij vond dat mensen zoveel mogelijk vrij gelaten moesten worden.

Volgens Adam Smith was de mens een beetje een egoïst, maar dat vond hij niet erg. Egoïsme zorgde er volgens hem juist voor dat mensen konden overleven.

Het liberalisme

• Adam Smith: de mens kan overleven, omdat hij aan zichzelf denkt. De overheid moet zich zo min mogelijk bezighouden met de individuele burger. Vrijheid staat centraal.
• Liberalen dachten dus vooral aan de fabriekseigenaren en andere ondernemers

De aanhangers van Marx waren enerzijds communisten zij wilden via een revolutie dat het kapitaal (het geld, de fabrieken) in handen zouden zijn van de staat.  Anderzijds waren er de sociaaldemocraten (socialisten)die  wilden dat de overheid met wetten zou komen tegen uitbuiting

Dit is Karl Marx. Hij kwam op voor de situatie van de arbeiders en wilde gelijkheid. Hij vond dat de fabrieken nooit in handen mochten zijn van één of een paar personen. Alles moest eerlijk gedeeld worden.

vanaf 5.35

Bourgeoisie tegenover proletariaat

• Karl Marx: in de geschiedenis vindt er een strijd plaats tussen twee klassen (de rijken en de armen). Er moest volgens hem een revolutie door arbeiders plaatsvinden om deze strijd op te lossen.
• In de praktijk ontstonden er twee groepen:
  1. communisten: zij geloofden dat een gewelddadige revolutie noodzakelijk was
  2. sociaaldemocraten: zij wilden de situatie van de arbeiders verbeteren d.m.v. de wetgeving

'Meet en greet'

met Piet

Piet is 22 jaar en werkt in een fabriek. Piet doet heel eentonig werk en krijgt daar weinig voor betaald. Hij werkt 10 uur per dag, 60 uur per week.

Piet wil wat aan zijn situatie veranderen, maar hoe?!

Waarom is het (in de 19e eeuw) niet verstandig om alleen in opstand te komen tegen je werkgever?

Pogingen om de situatie van arbeiders te verbeteren

1. Stakingen

2. Oprichten van 'vakbonden'

3. Oprichten van politieke partijen

Wat is een vakbond?

- Vereniging van mensen die werken voor een baas

- Komt op voor de belangen van de leden

De vakbondmedewerker wordt afgebeeld als sterk persoon. Hij neemt het op voor de werknemers. 

De fabrikant / werkgever lijkt boos op de vakbondmedewerker

Verklaar de afbeelding:
- Wat zie je?
- Wat is de bedoeling van de maker?

'Politieke stroming die zoveel mogelijk vrijheid voor de burgers wil'. Dit is het...

1. Liberalisme
2. Socialisme

De sociale kwestie gaat over...

1. Het verschil tussen arm en rijk
2. Hoe om te gaan met mensen die in de kolonies wonen

Proletariaat is een ander woord voor...

1. Rijke fabrieksbezitters
2. Arme arbeiders

Wat voorspelde Karl Marx?

1. De arme arbeiders zouden in opstand komen
2. De koning zou onthoofd worden
3. De burgers moesten aandelen kunnen kopen
4. De uitvinding van de computer

Wat wordt er in de titel van deze paragraaf bedoeld met 'het rode spook'?

Paragraaf 5.5 Het rode spook waart door Europa

Vandaag en de volgende les kijken we naar een aantal vragen:

• Waarom deed de overheid in het begin niet veel aan de slechte situatie van de arbeiders
• Hoe konden (en kunnen) arbeiders voor zichzelf opkomen, ondanks hun achtergestelde situatie