H1.4 Nederland als parlementaire democratie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

§1.4 Nederland als parlementaire democratie

H1 Staatsinrichting van Nederland

Schrift op tafel

Pen op tafel

Tas op de grond

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen

(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen

(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

	Persoon	Politieke organisatie
Confessionelen	Schaepman	RKSP
Feministen	Drucker	VVV
Socialisten	Troelstra	SDAP

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

Het vormen van een bestuur

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe na verkiezingen in Nederland een regering wordt gevormd.

Begrippen:

referendum

coalitie

oppositie

B

Rechten en taken van het parlement

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke rechten en taken de Tweede Kamer en de Eerste Kamer hebben.

Begrippen:

recht van budget

recht van interpellatie

recht van enquete

C

Rechten in de democratie

Leerdoel:

Je kan drie manieren noemen waarop de Nederlandse burger wordt beschermd tegen machtsmisbruik door de overheid.

Begrippen:

klassieke grondrechten

sociale grondrechten

rechtsstaat

 

recht van initiatief

recht van amendement

 

wetgevende macht

uitvoerende macht

rechterlijke macht

§1.4 Nederland als parlementaire democratie

A: het vormen van een bestuur 

Invloed uitoefenen op bestuur:

• Directe verkiezingen
  - Gemeenteraad
  - Provinciale Staten
  - Tweede Kamer
• Indirecte verkiezingen
  - Eerste Kamer
• Referendum
  - stemmen over een wet of maatregel
  - uitslag is een advies voor de minister

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

De Tweede Kamer:

• 150 zetels. De verkiezingen bepalen hoeveel zetels (stoelen) een partij krijgt
• Om beslissingen te nemen moet er een meerderheid voor een wetsvoorstel stemmen (de helft + 1)
• Daarom moeten partijen samenwerken: de coalitiepartijen
• Zij leveren ministers voor de regering.
• De partijen die niet in de regering zitten zijn oppositiepartijen

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

• Regering:

• De ministers en de koning 

• De ministers zijn het dagelijks bestuur: 
• zij moeten problemen oplossen die tijdens hun bestuur ontstaan.

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Willem 1

Willem 2

Willem 3

Wilhelmina

Juliana

Beatrix

Willem-Alexander

Staatshoofden NL vanaf 1813

Nederland als parlementaire democratie

Boek/ schrift/ pen op tafel

Startopdracht lees paragraaf 4b

Tas op de grond

B: Rechten en taken van het parlement

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

Het vormen van een bestuur

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe na verkiezingen in Nederland een regering wordt gevormd.

Begrippen:

referendum

coalitie

oppositie

B

Rechten en taken van het parlement

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke rechten en taken de Tweede Kamer en de Eerste Kamer hebben.

Begrippen:

recht van budget

recht van interpellatie

recht van enquete

C

Rechten in de democratie

Leerdoel:

Je kan drie manieren noemen waarop de Nederlandse burger wordt beschermd tegen machtsmisbruik door de overheid.

Begrippen:

klassieke grondrechten

sociale grondrechten

rechtsstaat

 

recht van initiatief

recht van amendement

 

wetgevende macht

uitvoerende macht

rechterlijke macht

Eerste Kamer:

* recht van budget

* recht van interpellatie

* recht van enquête

budget

inkomsten en uitgaven van de staat controleren en deze als wet goed- of afkeuren

enquête

Uitgebreid onderzoek door het parlement. Getuigen staan onder ede!

Interpellatie

Minister ondervragen over een besluit of uitspraak. De minister moet komen in het parlement!

Tweede Kamer:

* Recht van initiatief

* Recht van amendement

+

* Recht van budget

* Recht van interpellatie

* Recht van enquête

Initiatief

recht om te komen met een nieuw wetsvoorstel; een minister heeft dit recht ook.

amendement

Recht om wetsvoorstellen te wijzigen

• Rechten van de ministers (regering) en de Eerste en Tweede Kamer 

• Rood = wetgevende bevoegdheden

• Blauw = controlerende bevoegdheden (= ze controleren de regering)
  

• Paars = een controlerende als een wetgevende bevoegdheid

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Rechten van het parlement:

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen
• Het recht van amendement: wetsvoorstellen wijzigen
   
• Het recht van budget: Het recht om de begroting te controleren en deze als wet goed- of af te keuren
   
• Het recht van interpellatie: Het recht een minister te ondervragen over een besluit of uitspraak
• Het recht van enquête: Het recht om een zaak tot op de bodem uit te zoeken (een onderzoek instellen)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Rechten van het parlement:

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen
• Het recht van amendement: wetsvoorstellen wijzigen
   
• Het recht van budget: Het recht om de begroting te controleren en deze als wet goed- of af te keuren
   
• Het recht van interpellatie: Het recht een minister te ondervragen over een besluit of uitspraak
• Het recht van enquête: Het recht om een zaak tot op de bodem uit te zoeken (een onderzoek instellen)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Alleen de
Tweede Kamer

Eerste - en
Tweede Kamer 

Rechten van het parlement:

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen
• Het recht van amendement: wetsvoorstellen wijzigen
   
• Het recht van budget: Het recht om de begroting te controleren en deze als wet goed- of af te keuren
   
• Het recht van interpellatie: Het recht een minister te ondervragen over een besluit of uitspraak
• Het recht van enquête: Het recht om een zaak tot op de bodem uit te zoeken (een onderzoek instellen)

Samenvatting 

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Wetgevende bevoegdheid

Wetgevende en controlerende

bevoegdheid

Controlerende bevoegdheid

Rechten van ministers

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Wetgevende bevoegdheid

Hoe komt een wet tot stand?

1. Een minister of Tweede Kamerlid komt met een wetsvoorstel (recht van initiatief) ->
2. De Tweede Kamer stemt over het voorstel en/of kan veranderingen aanbrengen (recht van amendement) ->
3. De Eerste Kamer stemt over het voorstel ->
4. De minister en het Staatshoofd ondertekenen het voorstel ->
5. Na publicatie in het Staatsblad is het een wet.

Hoe komt een wet tot stand? 

Wetgevende taken

Controlerende taken

Recht van motie

Recht van budget

Recht van amendement

Tweede Kamer

Eerste Kamer

Recht van amendement

Recht van initiatief

recht van interpellatie

recht van enquête

Budgetrecht

Veel succes!

AAN DE SLAG!

Wat?	Maken: vraag 6 t/m 10 van P1.4B, blz 31
Waarom?	Zo begrijp je de leerdoelen beter
Hoe?	Lees de teksten, maak de vragen
Hulp?	Rood= stilte, geen vragen Oranje= stilte, je mag vragen stellen aan mij Groen= zachtjes overleggen
Klaar?	Maak gemiste/niet gemaakte opdrachten van H1

§1.4 Nederland als parlementaire democratie

C: Rechten in de democratie 

Recht van Motie

Recht van Amendement

Recht van Initiatief

Recht van Interpellatie

Hieronder staan drie gebeurtenissen die te maken hebben met rechten van de Tweede Kamer:

Geef per gebeurtenis aan om welk recht van de Tweede Kamer het gaat. 

Let op! Er blijft één recht van de Tweede Kamer over.

Vier rechten van de Tweede Kamer:

In 1887 deed de Tweede Kamer een onderzoek naar de werking van

de wet op de kinderarbeid van 1874.

In 1903 werd door enkele leden van de Tweede Kamer een

wetsvoorstel ingediend voor de invoering van het algemeen kiesrecht

In 1919 werd de begroting van het ministerie van Marine door de

Tweede Kamer afgekeurd.

het recht van interpellatie

het recht van initiatief

het recht van enquête

het budgetrecht

De Tweede Kamer krijgt meer macht dankzij het recht van enquête.

Nederlanders die niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien,
hebben recht op een uitkering van de overheid

Hieronder staan drie omschrijvingen van wijzigingen in de grondwet

▻Geef per omschrijving aan welk jaar daarbij hoort. 

Let op! Elk jaar mag maar één keer gebruikt worden. Er blijven twee jaren over.

Als het bijzonder onderwijs voldoet aan de eisen van de wet, dan
wordt het net als het openbaar onderwijs betaald door de overheid.

Jaartal

Jaartal

Jaartal

1848

1887

1917

1919

1983

Controlerende instrumenten (rechten) van de Eerste- en Tweede Kamer

Wetgevende instrumenten (rechten) die alleen de Tweede kamer heeft

Recht van budget

Recht van enquête 

Vragenrecht

Recht van interpellatie

Motierecht

Recht van amendement 

Recht van initiatief 

• Ook NL'se burgers hebben rechten.
• De belangrijkste staan in grondwet: grondrechten.

• Twee soorten:

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

Klassieke grondrechten 
 grondwet van 1848.

-> NL democratisch en vrijheden:
 

Vrijheid van... 

• godsdienst
• onderwijs
• meningsuiting
• drukpers: je mag je mening laten horen via internet, kranten of andere media
• vereniging en vergadering (bijv. eigen partij oprichten)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

De sociale grondrechten.
In 1983 aan grondwet toegevoegd.  Beschermen burgers tegen slechte leefomstandigheden:

Recht op...

• bestaanszekerheid
• onderwijs
• woongelegenheid
• werk
• medische zorg
• bewoonbaarheid van het land
• rechtsbijstand

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

NL is een rechtsstaat. :

• alle burgers voorde wet gelijk
• bestuurders en rechters moeten zich ook aan de wet houden
• burgers en bestuurders krijgen dezelfde straffen
• rechters zijn onafhankelijk. Overheid kan ze niet zomaar ontslaan.
• Niemand mag zomaar opgepakt of veroordeeld worden.  

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

De verschillende machten in ons land zijn gescheiden:

• Wetgevende macht
• Uitvoerende macht
• Rechterlijke macht 

= trias politica / scheiding der machten
 

Hierdoor kan de macht niet bij één instantie liggen

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

• Wetgevende macht  
  - 1e en 2e kamer
  - Provinciale Staten
  - Gemeenteraad 
• Uitvoerende macht
  - Ministers (regering)
• Rechterlijke macht 
  - Rechters 

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

Wetgevende macht:

• Dit is het recht om wetten te maken, te wijzigen en goed- of af te keuren.
• In NL ligt deze macht voor het grootste deel bij het parlement.
• Ministers mogen ook wetsvoorstellen indienen (recht van initiatief), maar dit moet wel goedgekeurd worden door het parlement.

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

Uitvoerende macht:

• Dit is het recht om aangenomen wetten uit te voeren. Dit recht ligt bij de ministers. Zij vormen samen met de koning de regering

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

Rechterlijke macht:

• Dit is het recht om te beslissen of iemand schuldig is en welke straf er wordt gegeven.
• Alleen rechters hebben in Nederland dit recht

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

• Bij klachten over de overheid: nationale ombudsman.
• aangesteld door parlement voor 6 jaar. 
• Taak: burgers beschermen tegen fouten overheid.
• Brengt advies uit (kan geen straffen uitdelen/ de overheid dwingen iets te doen)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

Aan de slag!

Maken Memo

• §1.4C: opdracht 11 t/m 16

Klaar? Oefenen!

• eindexamensite.nl
• Test Jezelf (memo)

examenvraag 1

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

antwoord 1 

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken