H6.1 Alkanen en alkenen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H6.1 Alkanen en alkenen

Leerdoelen

Na afloop van deze les kun je:

• uitleggen wat koolwaterstoffen zijn;
• duidelijk maken wat isomeren zijn;
• uit de structuurformule de systematische naam van een onvertakt alkaan en een onvertakt alkeen met maximaal zes C‑atomen afleiden;
• uit de systematische naam de structuurformule van een onvertakt alkaan en een onvertakt alkeen met maximaal zes C‑atomen afleiden.

Koolwaterstoffen

Koolwaterstoffen bestaan uit koolstof en waterstof, bijvoorbeeld de alkanen 

• Methaan CH₄
  
• Ethaan C₂H₆
  
• Propaan C₃H₈
  
• Butaan C₄H₁₀
  
• Pentaan C₅H₁₂
  
• Hexaan C₆H_{14 etc.}

 

Zie Binas tabel 66

(CnH2n+2) Homologe reeks

Alkanen zijn verzadigd, alleen enkele bindingen

Alkanen : homologe reeks

In een homologe reeks is de 

verhouding tussen het 

aantal C en H-atomen 

van de koolwaterstoffen gelijk

Ze voldoen allemaal aan

CnH2n+2

Vertakt-Onvertakt en Verzadigd-Onverzadigd

Systematisch naamgeving alkanen

Kijk eens naar onderstaand plaatje en neem dit plaatje over in je schrift. Van dit molecuul gaan we de naam stap voor stap van vaststellen met behulp van het stappenplan op de volgende pagina.

1. Zoek de langste onvertakte keten => Hoofdketen
2. Stamnaam = naam onvertakte alkaan =>
   
3. Nummer de C-atomen van de langste keten om te kijken waar de zijgroepen zitten. 
4. Elke zijgroep wordt vóór de stamnaam vermeld, voorafgegaand door het nummer van het C-atoom waaraan deze vastzit
5. Komt eenzelfde groep vaker voor, dan gebruik je een voorvoegsel.

1.

3.

Zijgroepen

4.

5.

Hier komt methyl maar één keer voor, het voorvoegsel mag je hier dan ook weglaten.

6. Bij meerdere zijgroepen wordt er een alfabetische volgorde aangehouden. Zo gaat ethyl- voor methyl-.

7. Getallen worden gescheiden door een ,

Een getal en een letter worden gescheiden door een - 

6. HAVO

De naam van het molecuul is dus:

2-methylbutaan

Isomeren

zelfde molecuulformule, andere structuur

dus: andere stof, andere eigenschappen

bijvoorbeeld C₄H₁₀ kan voorkomen in meerdere structuren:

Probeer zoveel mogelijk isomeren te tekenen van C₆H₁₄

met naam als dit lukt!

Hexaan
 

2-methylpentaan

3-methylpentaan

2,2-dimethylbutaan

2,3-dimethylbutaan

Alkenen

Kenmerken alkenen

Wat zijn isomeren ook alweer ?

Systematisch naamgeving alkenen

Kijk eens naar onderstaande molecuulformule en neem deze over in je schrift. Van dit molecuul gaan we de naam stap voor stap van vaststellen.

Alkenen (Onverzadigd)

1. Zoek de langste onvertakte keten => Hoofdketen
2. Stamnaam = naam onvertakte alkaan =>
   De uitgang van de naam is nu niet
   -aan, maar -een
3. Nummer de C-atomen van de langste keten om te kijken waar de zijgroepen zitten. 
4. Elke zijgroep wordt vóór de stamnaam vermeld, voorafgegaand door het nummer van het C-atoom
   waaraan deze vastzit
5. Komt eenzelfde groep vaker voor, dan gebruik je een voorvoegsel

1.

3.

Zijgroepen

4.

5.

Hier komt methyl twee keer voor namelijk op het tweede en derde C-atoom => 2,3-dimethyl 

2.

4 C-atomen, dus butaan,maar er zit ook een dubbele binding op het eerste C-atoom => but-1-een

6. Bij meerdere zijgroepen wordt er een alfabetische volgorde aangehouden. Zo gaat ethyl- voor methyl- 

7. Getallen worden gescheiden door een ,

Een getal en een letter worden gescheiden door een - 

6. HAVO

De naam van het molecuul is dus:

2,3-dimethylbut-1-een

Nu zelf proberen: Wat is de naam van onderstaand molecuul?

Stappenplan:

LET OP!
Voor het bepalen van de alfabetische volgorde tellen voorvoegsels niet mee!

!

Tekenen van structuren

Het omgekeerde van naamgeving is het tekenen vanuit een naam. Vaak is dit makkelijker dan andersom.

• Begin met de stam te tekenen
  
• Kies daarna een koolstof atoom nummer één en houd je aan deze telling
  
• Zet de zijgroepen op de juiste plek
  
• Opdracht: Teken 3,4-dimethylhexaan

Zelf oefenen

Benodigdheden wisbordjes

Koolwaterstof flash kaartjes

Huiswerk

Maak de volgende opdrachten:

Leer HS6.1 (blz. 158-162)

Maak de vragen 1 t/m 16 (blz. 163-164)

Kijk de opdrachten goed na, wanneer je ze gemaakt hebt.

Maak een notitie van de vragen die je niet snapte of waarvan je meer uitleg wil hebben.

Stel deze vragen de volgende les.