7.4 Atomen als bouwstenen Deel 1

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 7

Paragraaf 4: Atomen als bouwstenen

Lesdoelen

Aan het einde van deze les kun je...

• Uitleggen wat atomen zijn.
• Uitleggen wat het verschil is tussen scheiden en ontleden.
• Uitleggen wat een element is.
  

Uitleg

Aan het einde van deze les controleer je of je deze doelen behaald hebt. 

Atomen: De bouwstenen van moleculen

Er bestaan heel veel zuivere stoffen. Er bestaan dus ook heel veel verschillende moleculen.

Al die moleculen zijn opgebouwd uit verschillende bouwstenen, ook wel atomen genoemd. 

Watermolecuul (H2O)

Ammoniak (NH3)

- wordt gebruikt om mee schoon te maken

Ethanol (C2H6O)

- scheikundige naam voor de alcohol in bier en wijn

Extra

Je kan de moleculen ook zien als legohuisjes. Om die legohuisjes te maken heb je bouwstenen nodig, de atomen. Elke kleur van een legoblokje is een atoom. 

Zo zijn er in de voorbeelden ook verschillende kleuren gebruikt. 

Wit = waterstof atoom

Rood = zuurstof atoom

Blauw = stikstof atoom

Zwart = koolstof atoom

Wat is een atoom?

1. Een molecuul
2. Een bouwsteen van een molecuul
3. Onderdeel van een ion
4. Een stof

Stoffen ontleden

Je gaat zo een filmpje zien over het ontleden van suiker (iets waar eerder het brandalarm van af ging.

Na het filmpje moet je de volgende vraag beantwoorden:

- Wat zie je gebeuren? Noem daarbij minimaal 3 waarnemingen.

Wat zag je gebeuren?
Noem minimaal 3 waarnemingen

Stoffen ontleden

Een molecuul kun je kapot maken. Bij het ontleden van water, worden watermoleculen kapot gemaakt.

Het ontleden van een stof is een chemische reactie (zie paragraaf 1).

Afbeelding 16 

Extra

Bij het ontleden van een stof ontstaan er nieuw stoffen. De losse bouwstenen vormen nieuwe combinaties. Voor de pijl heb je namelijk 6 watermoleculen en na de pijl heb je 3 zuurstofmoleculen en 6 waterstofmoleculen. 

ontledingsreacties

Je kan water ontleden met het toestel van Hofmann.  Als stroom door het water loopt, gaat het water zich ontleden. Er ontstaan dan 2 nieuwe stoffen: de gassen waterstof en zuurstof

reactieschema van de ontleding:

water (l) --> waterstof (g) + zuurstof (g)

Extra uitdaging

De reactievergelijking wordt dan:

2 H2O (l) --> 2H2 (g) + O2 (g)

Wat is ontleden?

1. Kapot maken van atomen
2. Scheiden van moleculen
3. Opsplitsen van moleculen
4. Verbranden van atomen

Een element

Waterstof en zuurstof worden elementen genoemd. Een element is een stof die niet verder kan worden ontleed door een chemische reactie.

Een element bestaat helemaal uit 1 soort atomen. 

Aluminium folie

Extra

Er zijn iets meer dan 100 verschillende atomen, dus ook iets meer dan 100 elementen.

Houtskool

Bestaat ui 1 soort atomen: aluminiumatomen

Bestaat uit 1 soort atomen: 

koolstofatomen

Plus: Het periodiek systeem

Uitleg

Het periodiek systeem is een schema met rijen (perioden) en kolommen (groepen). Alle elementen staan hierin overzichtelijk geordend. 

De elemten staan in de rijen op volgorde van atoomnummer (aantal protonen in de kern, komt in deel 2 aan bod). 

Elementen met dezelfde eigenschappen staan onder elkaar. 

Extra

Het periodiek systeem kan je in je BiNaS vinden. In elk vakje staat een element met zijn eigenschappen. Zo staat in de afbeeldingen hierboven het atoomgetal rechts bovenaan en het massagetal links bovenaan. Verder worden de elementen aangegeven met hun symbool/afkorting. 

Leg uit wat het verschil is tussen scheiden en ontleden.
Gebruik daarbij de woorden: 'sorteren' en 'kapot maken'

Leg uit wat een atoom is.

Leg uit wat een element is.

Met het toestel van Hofmann kun je water ontleden. In de ene buis krijg je waterstofgas, in de andere buis zuurstofgas.

Leg uit hoe het komt dat bij de ontleding van water wel waterstof en zuurstof ontstaan, maar niet bijvoorbeeld stikstof en koolstof.

Leg uit hoe het komt dat er bij de ontleding van water 2 keer zo veel waterstofmoleculen ontstaan als zuurstofmoleculen.

Lesdoelen

Controleer voor jezelf of je deze doelen behaald hebt:

Aan het einde van deze les kan ik...

• Uitleggen wat atomen zijn.
• Uitleggen wat het verschil is tussen scheiden en ontleden.
• Uitleggen wat een element is.