§2.2: De landbouwrevolutie (P.1)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

§2.2: De landbouwrevolutie (P.1)

Vorige leerdoel

Wat zijn de kenmerken van de manier van leven van jager-verzamelaars?

Ga staan of zitten

In de prehistorie was er al een schrift.

ZITTEN

Niet waar

STAAN

Waar

Prehistorie

Pre                      Historie
(voor)          (geschiedenis)

De prehistorie is de tijd voor de geschiedenis begint. 

In de prehistorie bestond er geen schrift

Prehistorie

Pre          Historie

(voor) (geschiedenis)

De prehistorie is de tijd VÓÓR de geschiedenis begint. 

Er bestond GEEN schrift. ❌📚

Chronologie (= tijdsvolgorde)

Ga staan of zitten

Evolutie is een snelle ontwikkeling.

ZITTEN

Niet waar

STAAN

Waar

Evolutie

250.000 jaar geleden ontstond de Homo sapiens (‘denkende mens’).

Hoe? Door evolutie!

= Langzame ontwikkeling.

Ga staan of zitten

De moderne mens (homo sapiens) kwam oorspronkelijk uit Afrika.

ZITTEN

Niet waar

STAAN

Waar

Verspreiding van de Homo sapiens vanuit Afrika.

Ga staan of zitten

Een grottekening van 11.000 jaar geleden, gemaakt door de eerste mensen, is een secundaire bron.

ZITTEN

Niet waar

STAAN

Waar

Primaire en secundaire bron

Primaire bron: 

= Uit de tijd zelf.

-> Een échte prehistorische muurschildering.

Secundaire bron: 

= Een bron over een bron. 

-> Een modern boek over de prehistorie.

Ga staan of zitten

Veel geschreven bronnen komen uit de prehistorie.

ZITTEN

Niet waar

STAAN

Waar

Geschreven bron

Ongeschreven bron

Ga staan of zitten

Een oorzaak is waardoor iets gebeurd.

ZITTEN

Niet waar

STAAN

Waar

Oorzaak en gevolg

Door het einde van de ijstijd 11.000 geleden, steeg de temperatuur... (oorzaak)

stierf de mammoet uit. (gevolg)

De geschiedenis zit dus vol met 

oorzaken en gevolgen!

Ga staan of zitten

Jager-verzamelaars bleven lang op 

één plek wonen.

ZITTEN

Niet waar

STAAN

Waar

Zwervend bestaan 

• Kleine groepen.🧑‍🤝‍🧑🧑‍🤝‍🧑
• Taakverdeling: jagen, vissen en verzamelen.🍖

• Nomaden: Rondtrekken⛺
• Stenen werktuigen -> in graven gevonden.🔨

Dit leerdoel

Hoe ontstond de landbouw en wat waren de gevolgen hiervan? 

Schrijf ALTIJD het leerdoel in je schrift op!

Akkerbouw en veeteelt

Jager-verzamelaars gingen overstappen naar:

1. Akkerbouw: zaaien en oogsten van planten.

2. Veeteelt: temmen van dieren (bijv. koeien).

Akkerbouw + veeteelt = landbouw🌾🐄

Akkerbouw: zaaien en oogsten van planten.

Veeteelt: temmen van dieren (bijv. koeien).

Jaartelling

10.000 v.C.

50.000 v.C.

100.000 v.C.

0

2024

Landbouw begon in het Midden-Oosten 

(vruchtbare halve maan) rond 10.000 voor Christus.

jager-verzamelaars

landbouwsamenleving

11.000 jaar geleden

sedentaire samenleving

Landbouwrevolutie

Revolutie?

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

Landbouwrevolutie

Gevolgen

-Boeren gingen op een vaste plek wonen. 📍
-Mensen wonen in stevige boerderijen. 💪🏠
-Ze bouwden tempels en grafmonumenten.
-Andere werktuigen (bijv. ploeg en potten).🏺
-Hadden veel meer spullen dan jager-verzamelaars.

Wat valt je op?

Jager-verzamelaars

Rondtrekkende nomaden

Landbouwsamenleving

Eerste dorpen en steden

Wat? Opdracht 3, 4, 5 + 6.

Hoe? Individueel of in tweetallen.

Duur? 6 minuten daarna bespreken.

Eerder klaar? Noteer de belangrijkste 

                            begrippen van §2.2.   

Ga aan de slag met §2.2! 

Boeren in Europa

• Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.

• Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

• Tóch landbouw in Europa: mensen verhuizen uit gebieden waar gebrek aan landbouwgrond is en komen hier terecht

Trechterbekercultuur

Veel resten van de boerderijen uit de Steentijd hebben archeologen niet kunnen terugvinden. Toch zijn er aanwijzingen dát er huizen waren.

Hoe kun je dat in de afbeelding zien?

1. Je ziet nog duidelijk de muren die van aarde zijn gemaakt. De eerste woningen hadden zulke muren.
2. De rode stippen komen door de verf die in de Steentijd gebruikt is.
3. De donkere rondjes zijn de plekken waar eens de palen van de woning hebben gestaan.
4. De vloer is helemaal glad, net zoals wij dat tegenwoordig in ons huis hebben.

Aan het einde van de les...

• Weet je hoe de landbouw ontstond.
  
• Welke kenmerken de landbouwsamenleving had.
  
• Hoe de landbouw werd verspreid en in Nederland kwam.