Les 1: Bouw en functie skelet, VTH mobiliteit

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Botten

Anatomie en fysiologie voor het mbo

Hoofdstuk 3

3.1 Inleiding

3.2 Bouw van het bot

3.3 Botvorming en groei

Hoeveel botten kent een volwassen lichaam?

3.1 Inleiding

Het volwassen lichaam kent 206 botten. Dit noemen we ons skelet. Het skelet heeft verschillende functies:

• Beweging: Botten maken samen met spieren beweging mogelijk.
  
• Steun en vorm: botten geven steun aan weefsels en het lichaam vorm.
• Bescherming: Het skelet beschermt weefsels en organen.
• Opslag van mineralen en energie: In de botten liggen oa calcium en vet opgeslagen. 
• Bloedcelproductie: Het rode beenmerg (in de botten) worden bloedcellen aangemaakt.

3.2 Bouw van het bot

3.2 Bouw van het bot

Botmatrix: collageenvezels en calciumfosfaat

• collageenvezels: sterk en flexibel
• calciumfosfaat: sterk, maar niet flexibel

Combinatie is belangrijk, zodat het bot niet makkelijk breekt.

Calciumfosfaat is bron van calcium en fosfaat.

• bot --> bloed --> lichaam.

1 laag botmatrix = een lamel

Afb. 3.1  uit boek Anatomie en Fysiologie voor het mbo

(blz. 47)

Sterk en flexibel

Stevig maar niet flexibel

Lamel

Collageenvezels

Calcium fosfaat

Een laag botmatrix

Botstructuur

Harde/compacte botweefsel:

substantia compacta 

= buitenkant bot

Sponsachtige botweefsel:

substantia spongiosa 

= binnenkant bot

Botvlies: 

periost

= vlies van collageen om de botten heen.

Substantia spongiosa

Lijkt op een spons. 

Het botweefsel bestaat uit netwerken van botbalkjes (trabeculae).

Tussen de trabeculae bevinden zich open ruimtes, hier ligt rood of geel beenmerg.

• Rood beenmerg: verantwoordelijk voor aanmaak bloedcellen.
• Geel beenmerg: dient als energiereserve.

Door het sponsachtige botweefsel lopen (slag)aders.

Substantia compacta

Ligt om het sponsachtige botweefsel heen, direct onder het botvlies. 

Heeft een buitenste laag van lamellen en een binnenste laag van osteonen (systeem van Havers). 

Osteon: een kokervormige structuur, meerdere concentrische lamellen (concentrisch = in ronden rond hetzelfde middelpunt).

Kanaal van Havers

De centrale opening van de osteon.

Door dit kanaal lopen: 

• bloedvaten
• zenuwen
• lymfevaten

De verschillende kanalen van Havers worden met elkaar verbonden door dwarsverbindingen: de kanalen van Volkmann.

Via de kanalen van Havers en Volkmann kunnen bloedvaten en zenuwen het bot bereiken.

Botvlies (periost)

Is de buitenste laag van het bot. 

• Ligt over het hele bot, met uitzondering van het gewrichtsoppervlak. 

Het botvlies biedt een beschermlaag en is een aanhechtingsplaats voor pezen en bindweefselbanden (ligamenten). 

Het botvlies bevat kleine openingen waardoor zenuwen en bloedvaten lopen.

Het binnenste deel van het botvlies bevat botvormige cellen (osteoblasten).

Binnenste deel van het bot

1. Lamellen
2. Substantia spongiosa
3. Substantia compacta
4. Botvlies

Door deze kanalen lopen de bloedvaten, zenuwen en lymfevaten

De binnenste laag van het botvlies bevat

1. Lamellen
2. Ligamenten
3. Osteoblasten
4. Trabeculae

3.3 Botcellen

Botten worden ons hele leven afgebroken en weer opnieuw opgebouwd. 

Dit proces noemen we remodellering

Remodellering

1. Vernieuwen van botweefsel
2. Zorgen voor extra stevigheid in het bot
3. Herstellen van botbreuken 

Botcellen

• Osteoclasten: zorgen voor de afbraak van het bot. Dit kunnen ze doordat ze zure en eiwit oplossende enzymen uitscheiden.  Deze enzymen lossen de botmatrix op (botresorptie).
• Osteoblasten: bouwen het bot weer op. Zorgen voor een verhoogde calciumspiegel. Hierdoor ontstaat botweefsel. Dit wordt ook wel ossificatie genoemd.
• Osteocyten: Onderhouden het botweefsel. Zijn in principe rijpe osteoblasten. 

Zorgen voor afbraak van het bot

Bouwen het bot op

Onderhouden de botmatrix

Osteoblasten

Osteoclasten

Osteocyten

Het afbreken en opnieuw opbouwen van botten noemen we

1. Remodellering
2. Ligamenten
3. Trabeculae
4. Botmatrix

Een ander woord voor bindweefselbanden is

1. Osteoblasten
2. Ligamenten
3. Lamellen
4. Kanalen van Havers

Trabeculae is/zijn

1. netwerken van botbalkjes
2. een ander woord voor botvlies
3. de werking van calciumfosfaat
4. de verbinding tussen de kanalen van Havers en Volkmann

Ik weet nu hoe het bot is opgebouwd en welke cellen deze bevat

0100

Afronding

Nog eens alles nalezen?

Anatomie en fysiologie voor het mbo

Hoofdstuk 3

3.1 Inleiding

3.2 Bouw van het bot

3.3 Botvorming en groei

Voorbereiding volgende les

Lezen: 

Anatomie en fysiologie voor het MBO

Hoofdstuk 3.3: Botvorming en groei

Hoofdstuk 3.4: Soorten Botten

&

ZORGPAD: Persoonlijke zorg

Leerpad: Mobiliteit

Kennis:

Hoofdstuk 1: Wat is mobiliteit?

Hoofdstuk 6: veranderingen observeren en andere disciplines inschakelen

Hoofdstuk 7: Hulp bieden bij lopen, staan en zitten

Hoofdstuk 8: Hulp bieden bij lichaamshouding in bed