7.1 De Verlichting

7. Tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800)
  • Kenmerkende aspecten:
  • Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
  • Voortbestaan van 'ancien régime' met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm geven (verlicht absolutisme)
  • De democratische revoluties in westerse landen als gevolg van discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
  • Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
1 / 19
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 4-6

In deze les zitten 19 slides, met tekstslides en 3 videos.

time-iconLesduur is: 60 min

Onderdelen in deze les

7. Tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800)
  • Kenmerkende aspecten:
  • Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
  • Voortbestaan van 'ancien régime' met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm geven (verlicht absolutisme)
  • De democratische revoluties in westerse landen als gevolg van discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
  • Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Slide 1 - Tekstslide

Van Absolutisme naar de Verlichting

1650-1789

Slide 2 - Tekstslide

17e en 18e eeuw:
  •  Ancien Régime
  • Standensamenleving
  • Door toename ecnomische macht 3e stand > sociale verhoudingen onder druk
  • Ook: politieke emancipatie geëeist door 3e stand
  • Gilden onder druk
  • Boeren en arbeiders zeer arm
  • Na de wetenschappelijke revolutie ook:
  • wetenschappelijk nadenken over maatschappelijke verhoudingen >
  • rationalisme > Verlichting o.a

Slide 3 - Tekstslide

1. Voltaire
  • 1694 - 1778
  • tegen godsdienstige dogma's
  • godsdienstvrijheid
  • droit divin afgewezen
  • tegen onwetendheid
  • verjaagd uit Frankrijk
  • gewerkt aan het hof van Frederik de Grote:
  • prestige +
  • Verlicht Despoot:
  • 'Alles voor het voll, niets door het volk'

Slide 4 - Tekstslide

2. Rousseau
  • 1712 - 1778
  • 'Du contrat social' :
  • - alle macht is van het volk afkomstig:
  • - 'volkssoevereiniteit'
  • - algemene wil is leidend
  • - volksvertegenwoordiging
  • Alle mensen zijn gelijk en
  • moeten geheel vrij zijn in ontwikkeling >
  • 'onderwijs verpest de jeugd'
  • liefde voor de (ongerepte) natuur ipv
  • het (verpeste) stadsleven

Slide 5 - Tekstslide

3. John Locke (1632-1704)  

  • Iedereen is gelijk voor de wet
  • constitutionele monarchie ideaal
  • bij schenden van het contract >
  • volk mag de vorst afzetten

  • 4. Montesquieu (1689-1755)
  • 'trias politica' = 3 staatsmachten:
  • - uitvoerende 
  • - wetgevende
  • - rechterlijke

Slide 6 - Tekstslide

0

Slide 7 - Video

 Wat is Verlichting?  >   "Durf te denken" (Kant, 1724-1804)
  • Komt voort uit de wetenschappelijke revolutie >  2 richtingen: 
  • 1. empirisme =
  • kennis op grond van zintuiglijke waarneming
  • 2. rationalisme
  • kennis op grond van logisch en verstandelijk redeneren
  • Gevolg: het ontstaan van het 'Verlichte denken':
  • allerlei zaken in de samenleving worden ter discussie gesteld o.a:


Slide 8 - Tekstslide

1. Geloof:
  • mechanistisch wereldbeeld populair
  • Baruch d'Espinoza (1632 - 1677):
  • zoon gevluchte Joodse ouders (Portugal)
  • 'God is in alles in de natuur'
  • 'bijbel is een uitvinding van de fantasie'
  • nadruk op vrijheid van meningsuiting en
  • democratie (Ethica)

Slide 9 - Tekstslide

0

Slide 10 - Video

Voltaire (Francois-Marie Arouet)
1694 - 1778

  • 'Ik zeg wat ik denk'
  • Bewondering voor:
  • consitutionele monarchie 
  • (de staat garandeert vrijheid en welvaart) en
  • religieuze tolerantie
  • tegen vooroordelen, orthodoxie en:
  • onwetendheid > anti-democratisch
  • voorstander van mensenrechten en de rede

  • deïst ('God is een horlogemaker')
  • inspirator van Franse Revolutionairen


Slide 11 - Tekstslide

2. Kritiek op de ordening in de samenleving
  • Verlichte denkers tegen de standenmaatschappij:
  • ipv erfelijke rechten en religieuze ideeën: natuurrechten o.a
  • recht op vrijheid, leven en bezit
  • pas eind 18e eeuw idee van universele vrijheid / volledige gelijkheid
  • 'Droit Divin' werd verworpen:
  • John Locke (1632-1704): sprake van een 'sociaal contract' en volk het 'recht op verzet'
  • Rousseau(1712-1778): idee van 'permanente volkssoevereiniteit':
  • 'de regering is de uitvoerder van de gezamenlijke wil van de burgers'

Slide 12 - Tekstslide

Slide 13 - Video

Kunnen we wel vertrouwen op onze waarneming?
Wat zien we eigenlijk ?

Slide 14 - Tekstslide

Slide 15 - Tekstslide

Slide 16 - Tekstslide

Slide 17 - Tekstslide

Slide 18 - Tekstslide

Slide 19 - Tekstslide