9.6 DNA technieken

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

examenvraagje oefenen!

LEERDOELEN

2.6

* je kunt uitleggen hoe DNA analyse wordt uitgevoerd

* je kunt verschillende technieken beschrijven en toepassingen van biotechnologie beschrijven

               * je kunt klassieke biotechnologie beschrijven 

               * je kunt recombinant-DNA-techniek beschrijven  

               * je kunt genetische modificatie met virussen beschrijven  

www.bioplek.org

lesopbouw

1a) ik snap ALLES al

Maak de examentrainer.

2) aan het werk met herhalen / examentrainer

3) afsluiten met kennischeck 9.6

1b) ik wil graag uitleg

* 9.6 DNA technieken

andere vragen...

-techniek waarmee je DNA fragmenten op grootte kunt scheiden.

gelelektroforese

waarom zou je een organisme genetisch willen aanpassen?

klassieke biotechnologie 

gebruik van traditionele technieken

• gist voor brood, bier, wijn
• bacteriën voor kaas, yoghurt 

kunstmatige selectie: veredeling

* kruisen van organismen met gunstige eigenschappen

moderne biotechnologie

nieuwe technologiën ontstaan snel:

* klonen (vanaf 1980 'Dolly')

* genetische manipulatie

    > recombinant DNA-techniek

        zalm (groei), muis (oor)

    > organen kweken 

        aap met varkenshart, kweekvlees

    > gentherapie: knippen en plakken

        CRISPR-CAS9

genetische modificatie

* recombinant-DNA-techniek: nieuwe erfelijke informatie aanbrengen in het DNA van een ander organisme

* het maken van een transgeen organisme

Moderne biotechnologie

recombinant

DNA-techniek

Beschrijf wat hier gebeurt.

Moderne biotechnologie

recombinant

DNA-techniek

* het wijzigen van de nucleotidevolgorde van het DNA in een organisme door DNA in te brengen dat afkomstig is van een ander organisme

* de organismen hoeven niet tot dezelfde soort te behoren

- bacteriën die een recombinant-DNA-plasmide opnemen, gaan delen en specifieke eiwitten maken

https:

dit wordt bijvoorbeeld gebruikt om tumoren te bestrijden:

oncolytische virussen

Waar zou je recombinant-DNA-techniek voor kunnen gebruiken?

aanmaak van medicijnen: insuline, antibiotica

landbouw

• Houdbaarheid van de oogst kan worden verhoogd.
• Het gewas kan resistent worden gemaakt tegen specifieke bestrijdingsmiddelen.
• Het gewas kan zelf antibiotica of schimmelwerende eiwitten aanmaken zodat ze minder vatbaar zijn voor plantenziekten.

tTransgene gewassen)

milieu

• Genen modificeren zodat gewassen minder betrijdingsmiddelen nodig hebben = beter voor milieu.
• Maken van biobrandstof (energie)

geneeskunde

• Organen op/bij dieren kweken op te kunnen transplanteren bij mens.
• Bacterien hormonen laten maken voor mens (bijvoorbeeld insuline).
• Ziektebestrijding.

Geef een tegenargument voor het gebruik van genetische manipulatie.

Het toevoegen van gist in brood om het luchtig te maken is:

1. klassieke biotechnologie
2. geen biotechnologie
3. recombinant-DNA-techniek
4. moderne biotechnologie

wat is transgeen?

1. klassieke biotechnologie
2. er is geen trans aanwezig
3. een genetisch gemodificeerd dier
4. genetische modificatie

Is bij de toepassing van biotechnologie altijd sprake van genetische modificatie?

1. ja
2. nee

Wat wordt er gedaan bij recombinant-DNA-techniek?

1. Met behulp van bacteriën wordt van melk yoghurt gemaakt.
2. In het DNA van een organisme wordt nieuwe erfelijke informatie aangebracht.
3. Door het gebruik van gisten wordt brood, bier en wijn bereid.
4. Nieuwe klonen worden gemaakt van gunstige organismen.

Wat vind jij van biotechnologie bij mensen
(Recombinant-DNA-technieken)

DNA sequencen

PCR

verwantschap

DNA analyse soorten

DNA analyse misdaad

genetische modificatie

transgeen

veredeling

recombinant-DNA-techniek

genetische manipulatie met virus