2 vmbo-kgt thema 5.1 Erfelijkheid en evolutie: Genotype en fenotype

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

Thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.1 Genotype en fenotype

wat gaan we vandaag doen?

introductie nieuw thema: thema 5 Erfelijkheid en evolutie

uitleg s.o. en praktische opdracht

leerdoelen vandaag

nieuw theorie: 5.1 Genotype en fenotype

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

basisstof 1 t/m 3 = SO (kleine toets)

basisstof 4 en 5 = praktische opdracht (?)

basisstof 4 t/m 6 = praktische opdracht

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je benoemen dat alle cellen van  je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

- kan je omschrijven wat het genotype en het fenotype zijn.

Inleiding

Je lichaam is opgebouwd uit cellen.

Alle cellen hebben een celkern met daarin de informatie voor je erfelijke eigenschappen.

Die informatie heb je gekregen van je ouders.

5.1 Genotype en fenotype

De cellen waaruit je lichaam is opgebouwd, heten lichaamscellen.

Elke celkern van elke lichaamscel bevat 46 chromosomen.

Chromosomen zijn lange, dunne draden in de celkern.

Ze bestaan uit de stof DNA.

In het DNA is informatie opgeslagen voor je erfelijke eigenschappen.

Je lichaam bestaat uit lichaamscellen.

Elke lichaamscel heeft een celkern.

In elke celkern liggen chromosomen.

Chromosomen zijn lange dunne draden.

In deze draden zit de stof DNA.

Dit DNA bevat informatie voor erfelijke eigenschappen.

5.1 Genotype en fenotype

Al je lichaamscellen zijn ontstaan uit 1 enkele, bevruchte eicel.

Door celdeling ontstaan nieuwe cellen uit de bevruchte eicel.

Bij elke celdeling worden de chromosomen gekopieerd.

Elke dochtercel krijgt een complete set chromosomen.

Daardoor bevat elke celkern van elke lichaamscel dezelfde erfelijke informatie. Deze informatie erf je van je ouders (de helft van je moeder, de helft van je vader).

5.1 Genotype en fenotype

Je chromosomen bevatten informatie over duizenden eigenschappen.

Voor elke eigenschap zijn een paar stukjes DNA nodig.

Een gen bestaat uit de stukjes DNA die samen de informatie voor 1 eigenschap bevatten.

In de afbeelding links is een gen getekend als een gekleurde kraal.

De blauwe lijntjes zijn de chromosomen.

5.1 Genotype en fenotype

De 46 chromosomen in één celkern bevatten samen alle genen, dus de informatie van al je erfelijke eigenschappen.

Deze complete informatie noem je het genotype.

Dus: het genotype van een organisme is de informatie voor de erfelijke eigenschappen van dat organisme.

5.1 Genotype en fenotype

Het genotype ontstaat op het moment van bevruchting.

De chromosomen van de vader en van de moeder komen bij elkaar in 1 cel.

Uit die ene cel ontstaan alle andere cellen van een organisme.

5.1 Genotype en fenotype

Je kunt vaak aan een kind zien dat het eigenschappen heeft geërfd van de moeder en de vader.

Alle eigenschappen van een organisme noem je het fenotype.

Bij het fenotype horen de zichtbare eigenschappen, zoals oogkleur. Maar ook de onzichtbare eigenschappen horen erbij, zoals je bloeddruk of de bouw van je organen.

5.1 Genotype en fenotype

Het fenotype wordt bepaald door je genotype, maar ook je leefstijl en je omgeving.

Bijvoorbeeld: als je van jezelf bruin haar hebt, komt dat door je genotype. Maar als je het paars verft, ziet je haar er anders uit. Je fenotype verandert dan door je leefstijl. Maar je genotype verandert niet. Het genotype bevat nog steeds de informatie voor bruin haar.

5.1 Genotype en fenotype

Je genotype blijft je hele leven hetzelfde.

Je fenotype kan steeds veranderen.

samengevat:

- genotype: de informatie voor de erfelijke eigenschappen van dat organisme. (in de genen/chromosomen)

- fenotype: alle zichtbare (uiterlijk) en onzichtbare (innerlijk) eigenschappen van een organisme

(genotype + invloeden uit het milieu)

VRAGEN??

Zelf aan de slag

5.1 Genotype en fenotype: lees de tekst en maak de opdrachten:

opdracht 1 t/m 5 maken

(vanaf blz. 106)

herhalen leerdoelen

Aan het einde van de les:

- kan je benoemen dat alle cellen van  je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

- kan je omschrijven wat het genotype en het fenotype zijn.