3.5 Geloof, tolerantie en onderzoek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

3.5 Geloof, tolerantie en onderzoek

Tijdvak 6: Regenten & Vorsten

Lesdoel

Waarom was de Republiek tolerant tegenover andere geloven?

Hoe leidden de vrijheid van denken en het rationalisme tot de opkomst van wetenschap in de Nederlanden?

Tolerantie en geloof

• Schuilkerk waar gelovigen anders dan calvinisten hun geloof konden uitoefenen (katholieken en joden). 
• Politieke en economische belangen.
• Door de vrijheid van denken waren natuurwetenschappelijke onderzoeken mogelijk en werden er veel uitvindingen gedaan.

Vluchtelingen

In de Republiek woonden 'mensen uit alle volken en met alle mogelijke geloofsovertuigingen eensgezind samen' volgens de filosoof Spinoza. 

Om verschillende redenen waren de migranten naar Nederland gekomen:

- Religieus
   -> geloofsvervolgingen
- Politiek
   -> oorlogsgeweld

- Economisch
   -> geld verdienen / werkzoekenden

Nederland stond open voor deze migranten, zij brachten immers geld en goede handelscontacten met het buitenland met zich mee.

Baruch Spinoza. De Joodse familie Spinoza was uit Portugal gevlucht voor de vervolgingen door de katholieke kerk en woonde in Amsterdam. Spinoza schreef onder meer boeken over tolerantie, redelijkheid en godsdienst.

Mogelijke toetsvraag

Noem twee groepen vluchtelingen die naar de Republiek kwamen. Noem bij elke groep het land of gebied waar zij vandaan kwamen en het motief voor hun komst.

Leerdoel

• Je kunt verklaren waarom vele Europese vluchtelingen vanwege religieuze, politieke en economische redenen naar de Republiek gingen.

Na 1685 (het jaar dat Lodewijk XIV het protestantisme verbied in Frankrijk) vluchtten uit Frankrijk 35.000 Hugenoten naar de Republiek.

migratie van hugenoten - Luycken, 1695

Tolerantie en politiek

Willem van Oranje: 1580 pleitte voor tolerantie.

Unie van Utrecht: godsdienstvrijheid

Kath en Prot: niet eens met godsdienstvrijheid ( hun geloof ware geloof)

Er waren ook Kath (om politieke redenen) de opstand steunden.

Angst voor politieke verdeeldheid. Tolerantie noodzaakelijk voor eenheid.

Tolerantie en Wetenschap 

• Vrijheid van denken en religieuze tolerantie geeft ruimte voor wetenschappelijk onderzoek
  
  
• Uitvindingen doen werd een rage --> wetenschappelijke revolutie

wetenschap stijgt in aanzien

• In de Republiek een gunstig klimaat voor wetenschap door:
• Relatieve tolerantie 
• Ambachtschap dus Waarnemingsinstrumenten
• In 2e helft 17e eeuw ook beter klimaat in Engeland (English Royal Society) en Frankrijk (Académie des sciences)

Van Leeuwenhoek: microscoop

Baruch Spinoza

'Durf te denken'

• Tolerantie
• Afwijzing joods/christelijke god  = niet rationeel. 
• Rationalisme: niet geloven, maar onderzoeken met je verstand. 
• Voorman van de wetenschappelijke revolutie

Spinoza

• Italië: door kerk nauwelijks wetenschappelijke ontwikkeling (Galileo)
• Republiek: tolerant --> aantrekkelijk voor wetenschappers
• Voorbeelden: 
• Leeuwenhoek: microscoop
• Huygens: slingeruurwerk
• Spinoza staat aan basis radicale verlichting: alles in teken van Verlichting

Wetenschap

• Bloei van de handel stimuleerde de wetenschap. 
  
  
• Antonie van Leeuwenhoek ontdekt bacteriën en cellen. 
  
  
• Christiaan Huygens: bouwde een telescoop: ontdekt de ringen van Saturnus en het slingeruurwerk: voor plaatsbepaling op zee. 

Kleine diertjes en anatomie

• Antoni van Leeuwenhoek: Microscoop: ontdekte in koeienogen: kleine diertjes.( bacteriën)  
• rode bloedlichaampjes en zaaddiertjes

Gewone Nederlander kregen belangstelling voor de wetenschap

Leidse universiteit : anatomische demonstraties

Christiaan Huygens

• Hij was een wiskundige: "wiskunde is de basis van alles."
• Met de telescoop ontdekte hij als eerste de ringen rond de planeet Saturnus, dit deed hij door de lenzen steeds scherper te slijpen.  
  
• Het slingeruurwerk bedacht hij om de juiste tijd te bepalen op zee. Deze was niet zo succesvol, alles slingert op een schip dus ook de klok.

Belangrijke uitvinders van de Gouden eeuw

Christiaan Huygens

Anthoni van Leeuwenhoek

Hugo de Groot

Het Rampjaar

1672

• In 1672 vielen de Engelsen, Fransen en Duitsers tegelijkertijd Nederland aan.
• Op zee wist De Ruijter de Engelsen tegen te houden, maar het landleger is te zwak. 
• Sommigen gaven De Witt de schuld: hij had ook het leger moeten versterken
• Samen met zijn broer Cornelis werd hij afgeslacht en opgehangen

Rampjaar 1672

Radeloos : de regenten wisten niet goed wat te doen.

Reddeloos : de Republiek leek verloren

Redeloos : het volk was (onterecht) woedend op Johan de Witt

1672 > De Republiek aangevallen door
Engeland, Frankrijk en Munster/Keulen

In 1672 vielen de Engelsen opnieuw aan. Maar nu ook met een Frans en Duits landleger. 

Het Nederlandse landleger werd verslagen en raadspensioanaris Johan de Witt werd hiervoor opgehangen. 

De Republiek werd uiteindelijk gered maar door oorlogen en moord op de raadspensionaris was de Gouden Eeuw voorbij.

Waarom was 1672 een rampjaar?

- Nederland wordt aangevallen aan alle kanten

- Dreigende burgeroorlog en Johan de Witt wordt vermoord

- Door oorlogen is het geld en de welvaart van de Gouden Eeuw voorbij

Huiswerk

Maken opdrachten 3.5