Ontleden - Zinsdelen, persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde en onderwerp
Welkom
Zinnen ontleden
Zinsdeel, persoonsvorm, onderwerp en werkwoordelijk gezegde
Nederlands
1 / 43
volgende
Slide 1: Tekstslide
NederlandsMiddelbare schoolhavo, vwoLeerjaar 1
In deze les zitten 43 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 1 video.
Lesduur is: 45 min
Onderdelen in deze les
Welkom
Zinnen ontleden
Zinsdeel, persoonsvorm, onderwerp en werkwoordelijk gezegde
Nederlands
Slide 1 - Tekstslide
Leerdoelen
Aan het eind van deze les...
weet je wat een zinsdeel, een onderwerp, een persoonsvormen en het werkwoordelijk gezegde in een zin zijn.
kun je herkennen en uitleggen uit welke zinsdelen een zin bestaat en welke zinsdelen de PV, het WWG en het OW zijn.
kun je zelfstandig een zin in zinsdelen verdelen en de zinsdelen OW + PV + WWG benoemen.
kun je zelf goede zinnen maken met een PV, WWG en een OW.
Slide 2 - Tekstslide
Verdeel de volgende zin in zinsdelen (zet een slash / tussen de zinsdelen):
Door meneer De Vries wordt de saaie lesstof vandaag heel uitgebreid uitgelegd.
Slide 3 - Open vraag
Verdeel de volgende zin in zinsdelen (zet een slash / tussen de zinsdelen):
De luie leerlingen zouden het liefst elke week wat minder huiswerk willen hebben.
Slide 4 - Open vraag
Leg uit waarom je de vorm van het werkwoord gebeuren in de onderstaande zinnen anders spelt.
Zin 1: Het gebeurt elke dag weer. Zin 2: Het is gisteren ook gebeurd
Slide 5 - Open vraag
1. Redekundig ontleden
Hierbij verdeel je de zin in zinsdelen: Zinsdelen zijn groepjes woorden in de zin die bij elkaar horen.
Vervolgens geef je die zinsdelen een naam. Namen van zinsdelen zijn bijvoorbeeld persoonsvorm, onderwerp en gezegde.
Slide 6 - Tekstslide
2. Taalkundig ontleden
Hierbij bepaal je voorelk woord tot welke woordsoort het behoort.
Namen van woordsoorten zijn bijvoorbeeld lidwoord, werkwoord en zelfstandig naamwoord.
Slide 7 - Tekstslide
Waarom leren ontleden?
Als je weet hoe eenzin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen.
Ook is de spelling van sommige woorden afhankelijk van hun plaats in de zin.
Als je eenandere taaldan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kan dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.
Slide 8 - Tekstslide
Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm, het werkwoordelijk gezegde en het onderwerp. pv = ow = wg =
Voor de les hebben wij een toetsvraag gekregen.
Slide 9 - Open vraag
Zinsdelen
Wat zijn zinsdelen?
Een zin bestaat uit zinsdelen.
Een zinsdeel kan bestaan uit één woord of uit een paar woorden die bij elkaar horen.
De woorden in een zinsdeel kunnen niet uit elkaar gehaald worden.
Zinsdelen hebben een betekenis (een functie) binnen een zin. Bijvoorbeeld: onderwerp, persoonsvorm, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, etc.
Slide 10 - Tekstslide
Zinsdelen (2)
Hoe weet je welke woorden bij elkaar horen?
Gebruik de verplaatsingsproef:
Kijk of een stuk zin in zijn geheel voor de persoonsvorm geplaatst kan worden, zonder dat de betekenis van de zin te veel verandert.
Bijvoorbeeld:
Hij / bakte / snel / een paar pannenkoeken.
Snel / bakte / hij / een paar pannenkoeken.
Een paar pannenkoeken / bakte / hij / snel.
Een paar / bakte / hij / snel / pannenkoeken.
Slide 11 - Tekstslide
Nu jij!
Verander de volgorde van de zinnen door steeds een ander zinsdeel voor de persoonsvorm te plaatsen:
Het meisje loopt graag iedere avond door het donkere bos.
De jongen met de pukkel op zijn neus eet het liefst brood met jam.
Slide 12 - Tekstslide
Welke zinnen heb je allemaal kunnen maken?
Dus wat zijn dan de zinsdelen (de delen van de zin die bij elkaar horen)?
Het meisje loopt iedere avond door het donkere bos.
De jongen met de pukkel op zijn neus eet het liefst brood met jam.
Slide 13 - Tekstslide
Zin ontleden
In het Nederlands vormt de persoonsvormde spil van de opbouw van de zin en daarvan kan je gebruik maken bij het vinden van de zinsdelen.
Daarom begin je bij het ontleden van een zin altijd met het vinden van de persoonsvorm! Hoe dan?!
Slide 14 - Tekstslide
Persoonsvorm vinden
De persoonsvorm vind je dus door:
De zin vragendte maken.
De zin in een andere tijdte zetten.
Meervoud of enkelvoudmaken van de zin.
Het vinden van de persoonsvorm is belangrijk bij het ontleden van zinnen, het is de eerste stap die je moet uitvoeren.
Slide 15 - Tekstslide
1. Getalproef
De persoonsvorm is een werkwoord dat zich aanpastaan het onderwerp.
Verandert het onderwerp, dan verandertde persoonsvorm mee.
Ik loop
Jij loopt
Wij lopen
Slide 16 - Tekstslide
2. Tijdproef
De persoonsvorm geeft aan of een zin in de tegenwoordige of verleden tijd staat.
Zet de zin in een andere tijd: het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.
Ik loop - ik liep
Jij bakt - jij bakte
Wij zien - wij zagen
Slide 17 - Tekstslide
Ik heb een groene fiets
Hij moest zijn fietsband gaan plakken
Janneke praat heel zachtjes
Ik had een groene fiets
Hij moet zijn
fietsband gaan plakken
Janneke praatte heel zachtjes
Slide 18 - Tekstslide
3. Vraagproef
Maak van de zin een vraag met precies dezelfde woorden.
Het werkwoord dat dan vooraan komt te staan, is de persoonsvorm.
LET OP: Dit trucje werkt niet als de zin al een vraagzin is.
Slide 19 - Tekstslide
Ik krijg nieuwe schoenen
Hij eet alle snoep op
Mijn vriend wil graag naar het zwembad
Krijg ik nieuwe schoenen?
Eet hij alle snoep op?
Wil mijn vriend graag naar het zwembad?
Slide 20 - Tekstslide
Vraagzin?
Let op:
Soms begint een vraagzin met een vraagwoord (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe, …).
Een vraagwoord kan NOOIT persoonsvorm zijn.
Gebruik dan de tijdproefom de persoonsvorm te vinden.
Slide 21 - Tekstslide
Waar loop ik?
Wie eet alle snoep op?
Wanneer hebben jullie de les bekeken?
Waar liep ik?
Wie at alle snoep op?
Wanneer hadden jullie de les bekeken?
Slide 22 - Tekstslide
Werkwoordelijk gezegde
Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in een zin.
Een persoonsvorm behoort dus ook altijd tot het werkwoordelijk gezegde.
Let goed op scheidbare werkwoorden en werkwoorden met te / aan het.
De toeristen kwamen terug.
Wij bellen je morgen nog op.
De goochelaar weigerde zijn trucs te verklaren.
Wij zijn aan het koken.
Slide 23 - Tekstslide
Onderwerp
Het onderwerp van een zin is wieof watiets doet.
Het onderwerp van een zin kan één woord ofmeerdere woorden zijn.
Het kan op verschillende plekken in een zin staan, maar het staat meestal naast de persoonsvorm.
Je kunt het onderwerp van een zin vinden door de vraag te stellen: Wie/wat doet iets? Wie/wat + pv?
Slide 24 - Tekstslide
Onderwerp
Bijvoorbeeld:
Marieke schuift de deuren open.
Vraag: Wie schuift?
Antwoord: Marieke
In het bos staan veel grote bomen.
Vraag: Wat staan?
Antwoord: veel grote bomen
Slide 25 - Tekstslide
Slide 26 - Video
Wat is het onderwerp in de volgende zin:
De feestcommissie heeft een talentenjacht georganiseerd. Wie heeft georganiseerd?
Slide 27 - Open vraag
Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...), werkwoordelijk gezgede (wg) en het onderwerp (ow = ...) van de volgende zin:
De brugklassen hebben een uitstekend resultaat behaald op het proefwerk.
Slide 28 - Open vraag
Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...), werkwoordelijk gezgede (wwg = ...) en het onderwerp (ow = ...) van de volgende zin:
Vooraan zitten David en Anne veel beter op te letten.
Slide 29 - Open vraag
Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm (pv = ...), werkwoordelijk gezgede (wwg = ...) en het onderwerp (ow = ...) van de volgende zin:
De luie leerlingen zouden het liefst elke week wat minder huiswerk willen hebben.
Slide 30 - Open vraag
Samengestelde zinnen
Wanneer je van twee korte zinnen één lang zinmaakt, dan noem je die zin een samengestelde zin.
Bijvoorbeeld
Ik loop naar de bakker. Ik koop een brood.
Ik loop naar de bakker enik koop een brood.
Het woordje 'en' verbind hier de twee zinnen aan elkaar.
Slide 31 - Tekstslide
Samengestelde zinnen
In iedere zin staat een persoonsvorm.
Zinnen met twee persoonsvormen noem je samengestelde zinnen.
Bij elke persoonsvorm hoort een onderwerp.
In samengestelde zinnen staan dus ook twee onderwerpen.
Slide 32 - Tekstslide
Samengestelde zinnen
Met een verbindingswoord (zoals: en, maar, omdat of want) kun je van twee korte zinnen een samengestelde zin maken.
Bijvoorbeeld:
Kim leest een boek. Rick leest een stripverhaal.
Kim leest een boek, maar Rick leest een stripverhaal.
Je kunt een een komma gebruiken om twee zinnen met elkaar te verbinden. De komma komt dan tussen de twee persoonsvormen of voor het verbindingswoord.
Bijvoorbeeld:
Toen de dijk doorbrak, stortte het water de polder in.
Slide 33 - Tekstslide
Samengestelde zinnen
Soms verandert de volgorde van de woorden in het tweede deel van de zin.
Bijvoorbeeld:
Giel zit op basketbal. Hij houdt van sporten.
Gielt zit op basketbal, omdat hij van sporten houdt.
Normaal is de persoonsvorm altijd het tweede zinsdeel, maar in het tweede deel van de zin kan de pv ook achteraan staan.
Slide 34 - Tekstslide
Samengestelde zinnen
In een samengestelde zin kunnen naast de persoonsvormen nog meer werkwoorden staan. Voer de proeven goed uit om te bepalen welke werkwoorden geen PV zijn.
Bijvoorbeeld: De fietser wil graag doorrijden,
maar de weg is geblokkeerd.
pv
geen pv
geen pv
pv
De fietser wilde graag doorrijden, maar de weg was geblokkeerd.
De fietserswilden graag doorrijden, maar de wegenwaren geblokkeerd.
Je ziet dat de werkwoorden wil en is zowel bij de tijdproef als de getalproef veranderen, terwijl de werkwoorden doorrijden en geblokkeerd hetzelfde blijven.
Slide 35 - Tekstslide
Verbind de losse zinnen met een passend verbindingswoord, zodat je één goede zin krijgt. Je mag de woordvolgorde veranderen. Kies uit: daarom - maar - want - zodat.
Timothy vindt sportvissen erg leuk. Hij krijgt er een kick van.
Slide 36 - Open vraag
Verbind de losse zinnen met een passend verbindingswoord, zodat je één goede zin krijgt. Je mag de woordvolgorde veranderen. Kies uit: daarom - maar - want - zodat.
Annebel is verliefd op Peter. Hij is niet verliefd op haar.
Slide 37 - Open vraag
PV vinden in samengestelde zinnen
Zet de zin in een andere tijd:
Je maakt van de tegenwoordige tijd verleden tijd, of andersom.
De werkwoorden dieveranderen, zijn de persoonsvormen
Bijvoorbeeld:
Ariane vertelt dat ze een prijs heeft gewonnen.
Ariane vertelde dat ze een prijs had gewonnen.
Slide 38 - Tekstslide
OW vinden in samengestelde zinnen
Stel met iedere persoonsvorm de onderwerpsvraag (Wie of wat + pv?). De antwoorden op deze vragen zijn de onderwerpen.
Bijvoorbeeld:
Ariane vertelt dat ze een prijs heeft gewonnen.
Wie (of wat) vertelt? Onderwerp = Ariane
Wie (of wat) heeft? Onderwerp = ze
Slide 39 - Tekstslide
Verdeel de volgende zin in zinsdelen [zet een slash / tussen de zinsdelen] en benoem de persoonsvorm(en) en het (de) onderwerp(en).
Gisteren heb ik hardgelopen en mijn vrouw heeft ondertijd het avondeten gemaakt.
Slide 40 - Open vraag
Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd
Slide 41 - Open vraag
Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen
Slide 42 - Open vraag
Aan de slag!
H.2 Grammatica Onderwerp
H.3 Grammatica Werkwoordelijk gezegde
Maak altijd eerst opdracht 1 en 2. Vervolgens werk je verder volgens je eigen leerroute.