Wat is DNA?

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1

DNA

Je uiterlijk

Je uiterlijk bestaat uit duizenden eigenschappen. Veel van die eigenschappen zijn erfelijk. Je hebt ze gekregen van je ouders.

Je noemt dit erfelijke eigenschappen.

Alle zichtbare eigenschappen van een organisme, zoals je haarkleur, de vorm van je neus of een tatoeage, noemen we het fenotype. Het fenotype is dus niet alleen erfelijk bepaald.

Noem 3 erfelijke eigenschappen en noem 3 niet erfelijke eigenschappen.

DNA

De eigenschappen die je hebt geërfd van je ouders zitten in al jouw cellen.

In de kern van iedere cel van jouw lichaam liggen chromosomen. Dit zijn lange dunne draden.

De chromosomen bestaan uit DNA. DNA is een stof waarin de informatie voor je erfelijke eigenschappen ligt. Iedere persoon heeft zijn of haar unieke DNA.

De informatie in het DNA noem je het genotype.

Voorbeeld:

Je bent geboren met zwart haar (= genotype) en je hebt je haar later blond geverfd (= fenotype).

    
      
    
   

   
   
   
     
       
         
       
     
   
 

   
   

   
   

   
   

   
  
 

  
  
  
    
    
      
        
        
        
  
    
  
  
        
        
      
    
  
    
    
    
    
    
    
  
 

Jouw DNA is uniek. Toch bestaan er mensen die hetzelfde DNA hebben als een ander persoon: eeneiige tweelingen.
Eeneiige tweelingen lijken veel op elkaar, maar toch verschillen ze wel. Hoe kan dit?

Chromosomen

Chromosomen liggen altijd in paren. Deze twee chromosomen zijn aan elkaar gelijk.

Een mens 23 paren chromosomen liggen in iedere celkern.

Een gen is een stukje van een chromosoom. Elk chromosoom bevat veel genen.

Voorbeeld:

Een cel heeft 2 genen voor oogkleur. De oogkleur is één erfelijke eigenschap. De 2 genen samen bepalen de oogkleur.

Geslachtscellen (eicellen en zaadcellen) bevatten maar de helft van de chromosomen. De chromosomen komen hier niet in paren, maar enkelvoudig voor. Dit zijn de X en Y chromosomen in de afbeelding.

Ieder persoon heeft 2 geslachtschromosomen. Deze heb je gekregen van je vader en van je moeder. Je moeder heeft twee X chromosomen (meisje) en je vader heeft een X en een Y chromosoom (jongen).
Leg uit waarom de vader dus eigenlijk bepaald of jij een jongen of een meisje bent geworden?

Voortplanting

Bij de bevruchting komen er een eicel (van de vrouw) en een zaadcel (van de man) bij elkaar. Deze cellen bevatten ieder 23 enkele chromosomen.

Deze 23 enkele chromosomen vormen samen een cel met 23 chromosomenparen.

Het genotype van een organisme ontstaat bij de bevruchting en veranderd daarna ook niet meer.

Nieuwe genotypen

Jouw moeder heeft blond haar en je vader donkerbruin haar.

Bij de bevruchting heeft jouw moeder één gen voor haarkleur doorgegeven en heeft jouw vader één gen voor haarkleur doorgegeven.

In de celkern van jouw cellen zit dus een gen voor blond haar en een gen voor donkerbruin haar.

Waarschijnlijk betekent dit dat jij bruin haar hebt.

Erfelijke eigenschappen heb je van je ouders gekregen

1. Juist
2. Onjuist

Wat zijn voorbeelden van het fenotype?

1. Bruine ogen
2. Oorbellen
3. Humor hebben
4. Tatoeage

Het genotype krijg je van één van beide ouders

1. Juist
2. Onjuist

Welke volgorde klopt?
Van groot naar klein..

1. Celkern - cel - chromosoom - DNA
2. Cel - celkern - DNA - chromosoom
3. Cel - celkern - chromosoom - DNA
4. DNA - celkern - chromosoom

Van ieder chromosoom heb je er twee.

1. Juist
2. Onjuist

Jouw fenotype blijft je hele leven door veranderen

1. Juist
2. Onjuist