H5.2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

5.2 Democratie in Nederland

Tijd van burgers en stoommachines, 1800-1900

In deze paragraaf leer je:

• Hoe Nederland vanaf 1815 werd bestuurd.
• Welke invloed de liberalen hadden.
• Wat veranderde door de grondwet van 1848.
• Hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Sleep de kenmerken naar de juiste samenleving

Industriële samenleving

Landbouw samenleving

In steden zijn handel en nijverheid belangrijk

In steden zijn industrie en diensten belangrijk

Meer dan de helft van de bevolking woont in de stad

Meer dan de helft van de bevolking woont op het platteland

Steden

De meeste mensen woonden

Reizen gebeurde

In straten van steden

waren

[..............................]

werden

[..............................]

op het

[..............................]

in een

[..............................]

meestal

[..............................]

meer met de

[..............................]

was het 's nachts

[..............................]

was

[..............................]

In 1800

In 1900

Plaats de woorden op de juiste plek in de tabel.

Gebruik 'Grote veranderingen' (p. 88)

klein

groot

platteland

stad

te voet

trein

pikdonker

verlichting

Deze vraag gaat over 'industrie en samenleving'.

Zet de volgende gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde:
1. Boeren gaan steeds meer voedsel produceren
2. Boeren investeren de winst in verdere vernieuwingen.
3. Door de hogere opbrengsten verdienen de boeren meer.
4. Tussen 1500 en 1750 verdubbelt in Groot-Brittannië de bevolking.

1. 4 --> 1 --> 3 --> 2
2. 4 --> 1 --> 2 --> 3
3. 1 --> 4 --> 3 --> 2
4. 4 --> 3 --> 1 --> 2

Hoe waren de arbeidsomstandigheden van de arbeiders in de 19e eeuw?

1. dramatisch
2. redelijk
3. luxe
4. goed

Welke zin over het tijdperk van de industriële revolutie is juist?

1. De bevolking groeide snel en steeds meer mensen woonden in de stad.
2. De industriële revolutie begon in de VS; daarna volgden Groot-Brittannië en Nederland.
3. De landbouwproductie nam toe en veel mensen trokken naar het platteland.
4. Geen van de genoemde zinnen is juist.

Het bestuur van Nederland

• Na de nederlaag van Napoleon kwamen bijna overal in Europa weer koningen, edelen en regenten aan de macht.
• Prins Willem Frederik van Oranje werd Koning Willem I van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden, bestaande uit het huidige Nederland en België.
• Maar niet alles werd weer zoals vóór de Franse Revolutie. De standensamenleving kwam niet terug.
• Nederland werd een constitutionele monarchie met een parlement (eerste en tweede kamer) en een grondwet.

Na de val van Napoleon worden de Europese grenzen tijdens het Congres van Wenen opnieuw getekend.

Constitutionele monarchie

• De grondwet gaf de koning nog steeds heel veel macht.
• De burgers hadden weinig te zeggen.

• 
  

• Alleen de koning besliste over het leger, de buitenlandse politiek en de kolonies.
• De koning had dus bijna alles voor het zeggen!

Koning

Staatshoofd

De hoogste persoon in de staat

Regeringsleider

Regering = koning + alle ministers

Kiest politici

Kiest ministers en parlement

Ministers

Dienaren

Moeten doen wat de koning zegt

Dagelijks bestuur

Zorgen voor het dagelijks bestuur

Parlement

Staten-Generaal

Eerste en Tweede Kamer

Goedkeuring

Keurt de plannen(wetten) van de koning goed

Machteloos

Heeft amper wat te zeggen

Filmpje: Willem I beslist

Kijk het filmpje op de volgende slide!

Liberalisme

• Er kwamen mensen die vonden dat de koning te veel macht had.
• Deze groep mensen noemen we liberalen.
• Zij wilden drie dingen:

• In 1830 kwam het onder leiding van liberalen tot een opstand. Hiermee verkreeg België haar onafhankelijkheid.
  

Vrijheid

Burgers moesten vrij zijn

1

Stemrecht

Niet de koning, maar de burgers moesten het parlement kiezen

2

Macht

Het parlement moest echt wat te zeggen krijgen

3

Een politieke stroming die streeft naar meer vrijheid.

Liber is Latijn voor vrijheid.

Filmpje: Verlies van België

Kijk het filmpje op de volgende slide van minuut 05:12 tot 12:13

www.bookwidgets.com

Voeg een foto toe van de gemaakte puzzelopdracht.

Kijk de opdr. na.

Aan de slag!

Maak opdr. 1,2 en 3 par 5.2

5.2 Democratie in Nederland

Tijd van burgers en stoommachines, 1800-1900

In deze paragraaf leer je:

• Hoe Nederland vanaf 1815 werd bestuurd.
• Welke invloed de liberalen hadden.
• Wat veranderde door de grondwet van 1848.
• Hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Koning Willem I was...

1. de zoon van stadhouder Willem V
2. de kleinzoon van Napoleon
3. een door het volk gekozen koning
4. geen familie van Willem van Oranje

Willem I had als bijnaam 'Koopman Koning'. Waarom?

1. -Hij was voor zijn koningschap koopman geweest. - Hij had vele aandelen op de beurs om snel rijk te worden
2. -Hij wilde de Nederlandse economie en handel verbeteren. -Hij richtte de Nederlandse Handelsmaatschappij op
3. -Hij richtte de Nederlandse Handelsmaatschappij op. -Hij was voor zijn koningschap koopman geweest.
4. -Hij had vele aandelen op de beurs om snel rijk te worden. -Hij wilde de Nederlandse economie en handel verbeteren.

Wie is wie uit uit par. 4?

Koning Willem II

Koning Willem I

Johan Thorbecke

Napoleon

Wie had in 1815 in Nederland de meeste macht?

1. de koning
2. het parlement
3. het volk
4. regenten

Wat is 'censuskiesrecht'?

1. Alleen rijke mannen en vrouwen hadden kiesrecht
2. Alleen de koning bepaalde wie mocht stemmen
3. Alleen de adel en kooplieden mochten stemmen
4. Alleen een groep rijke mannen had kiesrecht

Vanaf welk jaar hoorde België niet meer bij Nederland?

1. 1815
2. 1830
3. 1831
4. 1848

1840-1848: 

Koning Willem II

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen
  
• Moet niets weten van democratie
  

• Door misoogsten in 1845 leden veel mensen in Europa honger. Door onvrede leidde dit in 1848 tot opstanden in Europese hoofdsteden. Willem II vreest voor revolutie. Hij geeft Thorbecke opdracht een nieuwe grondwet te schrijven.

Gevolgen 

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (dus ook voor de daden van de koning)
  

De grondwet van 1848

• In de grondwet van 1848 werden brugerlijke vrijheden als grondrechten vastgelegd.
• Ook werd er vastgelegd dat Nederland een parlementair stelsel kreeg.
• De koning bleef staatshoofd, maar geen regeringsleider meer.
• Dat werd de voorzitter van de vergadering van de minsiters, de minister-president. 
• De gezamenlijke ministers vormen het Kabinet.

• In de eerste jaren mochten alleen mannen met veel bezit stemmen, ongeveer 11% van de bevolking.
• Het kiesrecht werd langzaam uitgebreid.
• In 1917 kregen alle mannen kiesrecht.
• In 1919 kregen ook vrouwen kiesrecht.
• Hierdoor werd Nederland een parlementaire democratie. 

• Het parlement heeft de hoogste macht.
• Nieuwe wetten moeten door het parlement goedgekeurd worden.
• De regering moet toestemming vragen aan het parlement om geld uit te geven.
• De tweede kamer word gekozen door de Nederlandse burgers.

Het had voortaan een bestuurssysteem waarin de regering afhankelijk is van het parlement dat met algemeen kiesrecht is verkozen.

Wie wilde er in het midden van de 19e eeuw een sterk parlement?

1. Arbeiders
2. Liberalen
3. Koning
4. Regering

Zet de letters 1 t/m 6 in de juiste tijdsvolgorde:

1. Alleen rijke Nederlanders mogen stemmen.
2. Het algemeen kiesrecht wordt ingevoerd in Nederland.
3. Het Nederlandse parlement krijgt de hoogste macht.
4 In Europa zijn er verschillende opstanden.
5. Nederland wordt een constitutionele monarchie.
6. Thorbecke schrijft een nieuwe grondwet.

1. 5 --> 4 --> 6 --> 3 --> 2 --> 1
2. 5 --> 4 --> 6 --> 3 --> 1 --> 2
3. 5 --> 4 --> 6 --> 1 --> 3--> 2
4. 5 --> 4 --> 3 --> 6 --> 1 --> 2

Bekijk de bron.

Op de munt ontbreekt een deel van de naam van een koning.
Welke naam hoort op deze munt te staan?

1. Willem I, Koning der Nederlanden
2. Willem II, Koning der Nederlanden
3. Willem III, Koning der Nederlanden
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Deze vraag gaat over de democratie in Nederland.

Welke zin is juist?

1. Tussen 1813 en 1848 had koning Willem I (zie plaatje) alle macht.
2. In 1813 werd Nederland een parlementaire democratie.
3. Vanaf 1848 moest koning Willem II veel meer rekening houden met het parlement.
4. Geen van de genoemde zinnen is juist.