Samenvatting

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Paragraaf 1

Romeinen in Nederland

• Kelten onderworpen door Julius Caesar.
• Germanen zijn te sterk voor de Romeinen. 
• Einde van de Romeinse expansie (uitbreiding). 

• De Rijn wordt de grens van het Romeinse Rijk. De Romeinen sluiten een bondgenootschap met de Bataven.
• Er vindt romanisering plaats.

Kelten/Galliërs

Germanen/Bataven

Binnenlandse oorzaken:

1. Epidemieën
2.  Achteruitgang nijverheid                 en handel
3. Dalende inkomsten regering
   
4. Minder soldaten aan de grens
   
5. Burgeroorlogen

Oorzaken van buitenaf:

Druk op grenzen door VOLKSVERHUIZINGEN

OORZAKEN CRISIS 3e-4e EEUW:

Ontstaan nieuwe koninkrijken.

OORZAAK <-> GEVOLG

Ontstaan nieuwe koninkrijken.

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Akker

Ook buiten de muren werd op het land gewerkt. Dit werd gedaan door de horigen.

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Domein

Leven op een domein.

Woeste gronden.

Hier kon je:

- vissen

- verzamelen

- jagen

Hofstelsel

Boeren

Leven op een domein.

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Boeren

Leven op een domein.

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

Boeren

Leven op een domein.

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

Boeren

Leven op een domein.

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer

(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Boeren

Leven op een domein.

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

Edelman

(de heer)

Leven op een domein.

Paragraaf 2

Het Hofstelsel (Domeinstelsel) en het Leenstelsel (Feodalisme)

HOFSTELSEL

Doel: opbrengst

= Economisch systeem

Ontstaan standensamenleving.

Het Hofstelsel (Domeinstelsel) en het Leenstelsel (Feodalisme)

LEENSTELSEL

HOFSTELSEL

Doel: goed bestuur

= Politiek systeem

Doel: opbrengst

= Economisch systeem

Ontstaan standensamenleving.

Hofstelsel, Leenstelsel en de STANDENMAATSCHAPPIJ

ADEL

BOEREN

GEESTELIJKHEID

TAAK?

TAAK?

TAAK?

Beschrijven standensamenleving.

Paragraaf 3

VRAAG 1

Wat zijn de 3 grote

monotheïstische

godsdiensten?

VRAAG 2

Waarom staan de godsdiensten op volgorde van L->R

Wat zijn de vijf zuilen van de Islam?

Geloofsbelijdenis

Bidden

Armen steunen

Bedevaart

Vasten

Kenmerken van de islam.

Ka'aba in Mekka

Allah en Mohammed

Ramadan

5x per dag

Aalmoezen

Paragraaf 4

1. ONTGINNINGEN

• = woeste gronden omzetten in landbouwgronden. 

• Het bos wordt omgezet in akkers en weidegrond.

• -> er is dus MEER landbouwgrond.
• -> er wordt MEER voedsel verbouwd.

Groei handel en steden.

2. DRIESLAGSTELS.

• = akkergrond verdeeld in 3 stukken/slagen. 

• Er groeit niet ieder jaar hetzelfde product op de akkers.
• Om de 2 jaar krijgt de akker even rust. 

• -> de grond kan VAKER gebruikt worden.
• -> er wordt MEER voedsel verbouwd.

Groei handel en steden.

3. UITVINDINGEN

• = nieuwe ontwikkelingen die het leven makkelijker maken.

• 1. Het halsjuk: dieren kunnen meer kracht zetten en zwaarder werk verrichten.
• 2. De keerploeg: zwaar ijzer ploegt dieper waardoor planten dieper in de grond staan.

• -> de grond kan BETER bewerkt worden.
• -> er wordt MEER voedsel verbouwd.

Groei handel en steden.

Gilden

• Er kwamen erg veel ambachtslieden in sommige steden.
• Zij besloten te gaan samenwerken in verenigingen.
• Zo'n vereniging noemden ze een gilde.
• Ieder ambacht had zijn eigen gilde.

Leven in de stad.

Paragraaf 5

LEENSTELSEL

Feodalisme.

LEENSTELSEL

Feodalisme.

LEENSTELSEL

Feodalisme.

Succes met leren enzo he