BERH: TH14 BS6 Gaswisseling bij dieren

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

TH14 Gaswisseling en uitscheiding

BS 6 Gaswisseling bij dieren

Lesverloop

1. Terugblik Rijk van de Dieren
2. Leerdoelen BS6
3. Leer met deze LessonUp en je boek.
4. Kennis testen
5. Aan de slag: maak alle opdrachten in het boek.

• Longen
• Kieuwen
• Tracheeën

14.6.1 Je kunt beschrijven hoe de gaswisseling plaatsvindt bij verschillende diergroepen.

Leerdoelen

Waar gaat BS6 over?

Terugblik Rijk van de Dieren

Rijk van de dieren

Weet je nog? Op basis van soort symmetrie en soort skelet worden dieren verdeeld in groepen:

1. sponsdieren
   
2. neteldieren / holtedieren
   
3. weekdieren
   
4. stekelhuidigen
   
5. geleedpotigen
   
6. gewervelden
   
7. wormen

Hoewel de GASWISSELINGSORGANEN kunnen variëren van longen tot huid, kieuwen, tracheeën, of het celmembraan, is de essentie hetzelfde: zuurstof verkrijgen voor verbranding en het verwijderen van koolstofdioxide.

LONGEN

Zoogdieren, vogels, reptielen en volwassen amfibieën 

koudbloedige dieren hebben minder zuurstof nodig dan warmbloedige dieren omdat

• Er hoeft minder verbranding plaats te vinden doordat ze minder verbranden (lichaamstemperatuur hoeft niet constant te blijven).

• De longen zijn dan relatief klein.

Reptielen en zoogdieren die in het water leven, moeten regelmatig naar het wateroppervlak om adem te halen.

Opname:

Stoffen uitwendig milieu toevoegen aan inwendig milieu.

Voorkomt tekort aan stoffen

Opslag:

Overtollige stoffen uit inwendig milieu onttrekken en opslaan in lichaam.

Voorkomt schade aan lichaam

Behoud nuttige stoffen voor later gebruik

Uitscheiding:

Overtollige stoffen uit inwendig milieu onttrekken en verwijderen uit lichaam.

Voorkomt schade aan lichaam

De stoffen zijn doorgaans niet herbruikbaar

Overzicht longen in het dierenrijk

Wat zijn koudbloedige dieren en warmbloedige dieren?

Amfibieën

De huid van amfibieën is bedekt met een slijmlaag waaronder vele dunne bloedvaten, oftewel haarvaten, lopen. 

Jonge amfibieën

• Gaswisseling in kieuwen en de huid.
  

Volwassen amfibieën

• Gaswisseling in longen en de huid.

Een volwassen amfibie heeft eenvoudiger longen dan een reptiel. Hij ademt dan ook niet alleen met zijn longen maar ook met zijn huid. 

Gaswisseling via de huid.

Kan een reptiel door zijn huid ademen?

KIEUWEN

Bij vissen en jonge amfibieën.

Om zuurstof uit het water te halen.

Kieuwen bestaan uit kieuwbogen met kieuwplaatjes.

- Vissen laten vanuit de bek water langs de kieuwen stromen. 

- Zo wordt het water in de kieuwholten ververst.

- Langs de kieuwplaatjes lopen haarvaten - GASWISSELING. 

   In de kieuwen wordt O2 opgenomen en koolstofdioxide 

   afgegeven  aan het water.

kieuwen

• Vis opent zijn bek >> water stroomt de mondholte in.
  
• Vis sluit zijn bek >> het water wordt tussen de kieuwplaatjes door geperst. In de kieuwplaatjes liggen veel haarvaten. De kieuwplaatjes samen hebben een groot oppervlak.

• Gaswisseling vindt plaats: zuurstof uit het water wordt opgenomen in het bloed en koolstofdioxide uit het bloed wordt afgegeven aan het water. 
• Het water verlaat de vis doordat de kieuwdeksels opengaan. 
• Hierna gaan de kieuwdeksels weer dicht en de bek weer open. 
• Er stroomt opnieuw water in de mondholte.

bestudeer dit plaatje!

Wat geven de kieuwen af aan het water?

 Kieuwen

Mis het volgende filmpje niet!! 

0

Tracheeën

Bij insecten. 

TRACHEEËN

• Sterk vertakte luchtbuizen die overal in het lichaam (tot aan spieren en organen) van een insect eindigen. 
• Wanneer ze een cel dik zijn kan gaswisseling plaatsvinden.
  

Zuurstof komt binnen via openingen in het lichaam (niet via de mond):

STIGMA'S

• Openingen aan zijkant achterlijf waardoor de lucht in de tracheeën stroomt.
  
• Door pompende beweging van achterlijf wordt lucht door de  tracheeën vervoerd.

 Tracheeën

Mis het volgende filmpje niet!! 

Kennisvragen

Kennisvragen

Haaien halen adem met kieuwen. Water stroomt de bek in en langs de kieuwen er weer uit (zie de afbeelding).
De letters P en Q geven twee plaatsen aan waar het water langs stroomt.

Op welke plaats bevat het water meer koolstofdioxide, bij P of bij Q?

1. Bij P
2. Bij Q

De axolotl is een amfibie die zijn hele leven eigenschappen van een larve (jonge amfibie) houdt. Hij heeft uitwendige kieuwen en een staartvin, waardoor hij goed aangepast is aan het leven in water.
De axolotl eet kleine diertjes, zoals watervlooien. Hij kan prooidieren alleen goed waarnemen als ze bewegen. Het dier heeft geen natuurlijke vijanden, behalve zijn soortgenoten.

Hoe ademt de axolotl?

1. door hun kieuwen
2. door hun huid.
3. door hun kieuwen, door hun huid en met hun longen.
4. met hun longen

Bij dit dier vindt gaswisseling via de kieuwen.

1. Juist
2. Onjuist

Bij dit dier vindt gaswisseling via de longen en de huid.

1. Juist
2. Onjuist

Bij dit dier vindt gaswisseling via de kieuwen plaats.

1. Juist
2. Onjuist

Welke dieren gebruiken tracheeën voor gaswisseling?

1. vogels
2. insecten
3. reptielen
4. amfibieën

Wie is er warmbloedig?

1. Krokodil en muis
2. Slang en muis
3. Kraai en Slang
4. Muis en Kraai

Waar vindt bij eencellige organismen gaswisseling plaats?

1. op het huid
2. in de vacuole
3. op het celmembraan
4. in de kieuwen

Ik ben koudbloedig.
Ik heb schubben zonder slijm.
Wie ben ik?

1. reptiel
2. amfibie
3. vis
4. zoogdier

1. Lees de §14.6 in je boek.  
   
2. Maak alle opdrachten + extra opdrachten + samenhang
   
3. Maak aantekeningen van wat je geleerd hebt. 
   
4. KIJK NA!
5. Doe de Test Jezelf online.
   
6. Vragen? Noteer deze.

Klaar? De komende les ga je de volgende doen - je kunt hier alvast mee beginnen:

• §14.7
• Ga naar Biologiepagina.nl om te oefenen.
• Ga naar Examenkracht.nl om te oefenen.

Verdieping: bekijk beschikbare videos zoals Biologie met Joost

Aan de slag! 

Practicum Kieuwen

Leuk om te zien!