7/1 4.8 spelling: trema, apostrof, accent (herhaling)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

tTrema, apostrof en accenten

Planning

• Lesdoel
• Korte activiteit
• Terugblik
  
• Instructie - test jezelf -werken in stilte
• Verlengde instructie - iedereen werken


• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel

Aan het einde van deze les 

- kun je de regels benoemen wat trema, apostrof en accent zijn;

- kun je de benoemen wanneer je trema, apostrof en accent moet gebruiken;

- heb je geoefend met de trema, apostrof en accent.

Blauw = kennis = leren

Oranje =  kunnen = oefenen 

Spotify (Engelengezang)

https://open.spotify.com/track/0DL5ZiYdN0I4xpJ1yJfvC4?si=65110dcbb00540ed

Noteer 2 zinnen. Benoem de PV en het NG

nNoteer 2 zinnen. Wat is de PV en het NG (WWD en NWD)?

sSongtekst van Engelengezang - Snollebollekes

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Ik was laatst in de stad

In 't zuiden van het land

Ik hoorde in een kroeg

Engelengezang

En oh het was zo mooi

Oh het was zo spang

Dit hoorde ik nog nooit

Dit engelengezang

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de oeh ja

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Papa ziet meer pups dan een hondenkennel

Giet batra in cups jonko krommer dan een

Hengel

Sap

Vers van de tap ey je snapt wat ik bedoel

Stond buit n in het zuiden zachte G net Gers Pardoel

Trappin' like a full secured backend controlly

Ik wil m'n wijn rood net een colbert van Snollie

Designer op m'n leier avec de chanson

Stone Island heupflacon ja vanavond gaan we dom ey

sSongtekst van Engelengezang - Snollebollekes

Ik was laatst in de stad

In 't zuiden van het land

Ik hoorde in een kroeg

Engelengezang

En oh het was zo mooi

Oh het was zo spang

Dit hoorde ik nog nooit

Dit engelengezang

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Zo mooi zo mooi zo mooi zo mooi

Mijn god wat drink ik nu nog een

Vodka jus

Zo mooi zo mooi zo mooi zo mooi

Lekker lekker lekker yi haa

Ga dom all day met m'n partycomité

Na een fles Bombay zing ik net als Ron D

Kom niet voor een kop thee maar een shot Grey

Fissa abonnee op een sudder net hachee

Roll de dice heet Yahtzee keek net

Neem een shotje artistiek noem het atelier

Gooi die benen los never skip legday

sSongtekst van Engelengezang - Snollebollekes

Oh man dit engelengezang verdient Airplay

Ik was laatst in de stad

In 't zuiden van het land

Ik hoorde in een kroeg

Engelengezang

En oh het was zo mooi

Oh het was zo spang

Dit hoorde ik nog nooit

Dit engelengezang

Oh zo mooi

Het is zo veel gekke zooi

Volkomen van de leg

Ge denkt dit is een droom

Maar dit is echt

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Zo mooi zo mooi zo mooi zo mooi

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Zo mooi zo mooi zo mooi zo mooi

Hoem pa pa di da di dum pa di de

Wat is een spellingstekens?
Noteer een voorbeeld en een naar van een spellingsteken.

Waarom hebben sommige woorden spellingstekens nodig en andere woorden niet?

Daarom!

Spellingtekens moeten ervoor zorgen dat we woorden beter kunnen lezen en uitspreken. Ze worden dan ook gebuikt om lees- en uitspraakproblemen te voorkomen. 

Ieder spellingteken wordt op net een andere manier ingezet, dus let goed op!

Om uitspraakproblemen te voorkomen gebruik je trema’s, apostrofs en accenttekens.

Trema

• Je weet dat een trema nodig is voor de uitspraak bij een klinkerbotsing.
• Je weet wanneer er geen trema nodig is --> geen uitspraakprobleem.

Trema

Als je door een klinkerbotsing het woord verkeerd kunt uitspreken, dan gebruik je een trema.

geëist, beïnvloed, poëzie, zeeën, coördinatie, financiën

In cijfers en getallen gebruik je een trema.

tweeënvijftig, drieëntachtig

Latijnse en Franse woorden die eindigen op -ei, -eus, -eum, en -ien krijgen geen trema.

museum, opticien, petroleum

Trema

Uitspraak: 

     Wel: kopiëren, beëindigen, Azië, ideeën

     Niet: gekopieerd, video, buiig

Leenwoorden: fröbelen, conciërge

Let op: in samenstellingen gebruik je geen trema, maar een koppelteken: radio-interview, mee-eten, opera-achtig, cd-speler.

Trema

Wanneer gebruik je een trema?

1. Als binnen een woord klinkers botsen
2. Gewoon omdat het leuk staat.
3. als het een samenstelling is
4. als je denkt dat het moet, er is geen regel voor

Trema of geen trema?
(voorkomt uitspraakproblemen)

1. verfraaiïng
2. verfraaiing

Trema of geen trema?

1. gekopïeerd
2. gekopieerd

Trema of geen trema?

1. geinstalleerd
2. geïnstalleerd
3. gëinstalleerd

Apostrof 

• Je weet wanneer dat je in sommige meervoudsvormen een apostrof nodig hebt.
  
• Je kunt uitleggen waarom bij woorden als cowboy en etui een vaste -s in het meervoud moet en géén apostrof.
  
• Je weet dat de S nodig is bij bezitsvormen: Mariannes tas.
• Je weet dat er géén S maar een apostrof wordt geschreven in bezitsvormen bij woorden die eindigen op een -s of een s-klank => Frits' huis / Beatrix' kasteel.
• Je weet dat woorden die eindigen op a, i, o, u, é de klinkers verdubbelen als je er een verkleinwoord van maakt.
• Je weet wanneer je wel/ geen apostrof gebruikt als je een verkleinwoord maakt van woorden die eindigen op een -y => baby / display.
• Je weet dat je een apostrof gebruikt bij het meervoud van afkortingen.
• Je weet dat je een apostrof gebruikt bij een afleiding van afkortingen.
• Je kunt uitleggen waarom bv. hbo-studie géén apostrof krijgt.

Apostrof

Als weglatingsteken: ’s avonds, Lars’ scooter, ’s-Hertogenbosch;

Uitspraakproblemen: kiwi’s, baby’s, Hanna’s fiets

      Niet bij: cadeaus, cowboys, Annes fiets

Afleidingen en meervouden van afkortingen: cc’en, dvd’tje, pc’s;

Verkleinwoorden op -y voorafgegaan door een medeklinker: baby’tje (maar: displaytje).

Accentteken

• Je kent de drie accenttekens.
• Je weet welk accentteken je moet gebruiken om de klemtoon aan te geven.
• Je weet op welke letter je dit accentteken moet plaatsen om de klemtoon aan te geven. 

Accenten

1. Accent aigu: logé, decolleté, soirée (geeft klemtoon aan)

      – Dat is volgens mij dé manier om de zaak aan te pakken. 

      – Jort heeft twéé auto’s en geen drie. 

2. Accent grave: barrière, crèche, fin de siècle

3. Accent circonflexe: crêpe, moment suprême

Let op: Bij een opeenvolging van drie beklemtoonde letters in dezelfde lettergreep krijgen alleen de eerste twee letters een klemtoonteken, bijvoorbeeld: móói, frááie, ééuw.

accent aigu

1. café
2. crèche
3. enquête

Wat is het verschil tussen een accent aigu en een accent grave?

1. Ze zien er anders uit, maar hebben dezelfde functie.
2. Een accent aigu wijst naar rechts een accent grave naar links.
3. De accenten worden door elkaar gebruikt.
4. Een van de accenten gebruik je als bezitsvorm.

accent aigu

1. décolleté
2. crèche
3. enquête

accent grave

1. decolleté
2. crèche
3. enquête

In Nederland kennen we drie accenttekens: accent aigu (´), accent grave (`) en accent circonflexe (^).

Met welk accent kun je nadruk op een woord leggen?

1. Accent aigu
2. Accent grave
3. Accent circonflexe

Wat is juist gespeld?

1. Mirjam's broer
2. wc-bril
3. wcbril
4. Mirjams broer

Wat is juist gespeld?

1. De cadeau's voor Lucas' verjaardag liggen op tafel.
2. De cadeaus voor Lucas's verjaardag liggen op tafel.
3. De cadeaus voor Lucas' verjaardag liggen op tafel.
4. De kado's voor Lucas' verjaardag liggen op tafel.

Wat is juist gespeld?

1. cafes
2. cafe's
3. cafés
4. café's

Werk voor deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

Online hoofdstuk 4, 4.8Spelling, opdracht 11 (12c is samenwerken) t/m 14 

Wat niet af is = huiswerk

Trema

Het trema gebruik je bij uitspraakproblemen door een klonkerbotsing in woorden die NIET samengesteld zijn: patiënt, cliënt, melodieën, geniën, egoïsme. 

Let op: je gebruikt alleen een trema als je ook daadwerkelijk problemen hebt met het op de juiste manier uitspreken van het woord. Heel veel klinkers kunnen namelijk gewoon zonder trema naast elkaar staan: geometrie, deodorant, beargumenteren, linoleum, verfraaien, ontplooiing (bij te i's naast elkaar nooit een trema). 

Als je een woord aan het einde van de zin afbreekt, vervalt het trema: ego-

isme. 

Met trema 

Zonder trema

efficient

coordinatie

elektricien

geijsbeerd

genitalien

geinfiltreerd

petroleum

gelinieerd

heroine

uitzaaiingen

naief

industrieel

Italie

industriele

reunie

financien

Apostrof

De apostrof gebruik je:

1. Op de plaats van weggelaten letters - 's morgens, d'r broer, 't Is al gebeurd, Beatrix' horloge

2. Om uitspraakproblemen in meervouden en bezitsaanduidingen te voorkomen - lama's, bikini's, dixi's - Tara's schooltas, Joeri's fiets, Timo's zus.

Let op: als de 's' er gewoon aan vastgeschreven kan worden zonder uitspraakprobleem dan doe je dat ook: groentes, bureaus, toffees - Simons boterham, Simones broer, Sebastiaans laptop

3. Bij verkleinwoorden van woorden met een 'y' aan het einde waar een medeklinker voor staat: baby'tje, jury'tje, hobby'tje (dus niet bij deejaytje, trolleytje, jockeytje, want daar staat een klinker voor de 'y').

Verder: in meervouds- en verkleinvormen en afleidingen van letter- en initiaalwoorden: cd'tje, sms'je, VVD'er, pabo'er, PSV'er

4. Het aantal 65+... is toegenomen.

1. 65+ers
2. 65+'ers

Welke vorm is goed?

1. buiig
2. buiïg

Welke vorm is goed?

1. egoist
2. egoïst

Wat is juist?

1. smeuig
2. smeuiig
3. smeüig
4. smeuïg

Wat is juist?

1. betavakken
2. bétavakken
3. bètavakken

Wat is juist?

1. Rex' hond
2. Rexs hond
3. Rex's hond

Wat is juist?

1. logés
2. logées
3. logeés
4. logees

Wat is juist?

1. logé'tje
2. logétje
3. logeetje
4. logéetje

Hoe noemen we het accent op het volgende woord: crêpe

1. accent grave
2. accent circonflexe
3. accent aigu

Hoort een apostrof in de volgende zin?
Vroeger pakte ik altijd stiekem twee lollys uit de snoeptrommel.

1. ja
2. nee

Wel of niet goed geschreven?

intuïtie

1. juist
2. onjuist

Werk voor deze en de volgende les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

Pak je VIP en noteer:

Online hoofdstuk 4, 4.8Spelling, opdracht 12 (12c is samenwerken) t/m 14 

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Lesdoel

Aan het einde van deze les 

- kun je de regels benoemen wat trema, apostrof en accent zijn;

- kun je de benoemen wanneer je trema, apostrof en accent moet gebruiken;

- heb je geoefend met de trema, apostrof en accent.

Blauw = kennis = leren

Oranje =  kunnen = oefenen 

ê

é

è

accent aigu 

accent grave

accent circonflexe

met accent

zonder accent

enquete

premiere

cafe

defile

genant

sate

abonnee

creme

Ik weet wat trema, apostrof en accent betekenen en hoe en wanneer ik ze moet gebruiken.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?