4M 10.6 Het Hormoonstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Startopdracht 

Zelfstandig stil (Zs)

Antwoord = F

Prikkel

Zintuig

Gevoelszenuwcel

Bewegings-zenuwcel

Schakelcellen

Schakelcellen

Schakelcellen

Reactie

Bewuste reactie

De weg van een bewuste reactie en een reflex

Reflex

Programma

• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 6 --> Het hormoonstelsel
• Video hypofyse --> ongeveer 1 minuut
• Video diabetes --> 1.5 minuten
• Oefening Glucose regeling in lichaam
• Opdrachten maken
• Afsluiting --> leerdoelen checken

Regeling

10.1 Het zenuwstelsel
10.2 Zenuwcellen en zenuwen
10.3 Het ruggenmerg
10.4 De hersenen
10.5 De weg die impulsen afleggen
10.6 Het hormoonstelsel

Leerdoelen 10.6

• Je kunt de bouw en functie van het hormoonstelsel beschrijven en je kunt in een afbeelding de belangrijkste hormoonklieren benoemen.
• Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de hypofyse en uit de schildklier.
• Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de eilandjes van Langerhans en uit de bijnieren. 

Werking Hormonen

Hersenen regelen werking van alle organen. Ze sturen op twee manieren 'berichten' naar de organen.

1. Met het zenuwstelsel: impulsen worden via zenuwcellen naar de organen (b.v. spieren) --> snel
2. Met hormonen: hormonen zijn (regel)stofjes. Deze worden gemaakt in hormoonklieren, afgegeven aan het bloed. Via bloed komen de hormonen bij de organen --> langzame processen

Hormoonklieren

Een hormoonklier

maakt hormonen.

Een hormoonklier heeft geen afvoerbuis: geeft hormonen af aan het bloed --> alleen organen die hier gevoelig voor zij reageren hierop.

'normale klier'     hormoonklier

Hormoonklieren

Het hormoonstelsel bestaat uit een aantal hormoonklieren.

• Hypofyse
• Schildklier
• Bijnieren
• Eilandjes van Langerhans
• Testes/ovaria

Belangrijkste hormoonklieren

Regelen langzame, langdurige processen zoals groei en ontwikkeling, voortplanting en stofwisseling. 

Hypofyse

1. De hypofyse is een hormoonklier in de hersenen
   
2. Het maakt het groeihormoon --> groei botten
   
3. De hypofyse beïnvloedt andere hormoonklieren (zoals de geslachtsorganen).
   

Schildklier

• O.i.v hormoon van hypofyse --> schildklier maakt schildklierhormoon --> stimuleert cellen om glucose te verbranden (= energie maken). 

• Te weinig schildklierhormoon: Je bent koud / moe en wordt dikker.
• Te veel schildklierhormoon: Je valt af, rusteloos. 

Bijnieren

• De bijnier ligt boven de nier
  
• De bijnier maakt adrenaline

Zorgt voor:

1. Veel glucose in bloed (dus meer energie)
2. Hartslag omhoog
   
3. Ademhaling omhoog 
4. Vechten of vluchten
   

Verbranding van glucose:

Welke orgaanstelsels spelen een rol bij verbranding?

wordt ver-voerd naar de cellen

daardoor kun je bewegen

ademhalingsstelsel: inademen

ademhalingsstelsel: uitademen

spierstelsel

verteringsstelsel

uitscheidingsstelsel

bloedvatenstelsel

Glucosegehalte in bloed

Het lichaam wil graag altijd hetzelfde niveau van glucose in het bloed.

Hormonen uit de alvleesklier zorgen hiervoor.

De eilandjes van Langerhans zijn groepjes cellen in de alvleesklier

Teveel glucose in het bloed

Te weinig glucose in het bloed

Insuline

• Teveel glucose in je bloed                         --> insuline 

• Glucose-gehalte gaat omlaag.

Glucagon

• Als je te weinig glucose in je bloed hebt wordt er glucagon afgegeven.
• Glucagon zorgt ervoor dat glycogeen wordt omgezet in glucose.
• De hoeveelheid suiker in je bloed wordt hoger.
  

          

Glucosegehalte stijgt:
- Veel glucose in je bloed na een maaltijd
- Alvleesklier produceert insuline
- Insuline zorgt voor de opslag van glucose: glucose wordt omgezet in glycogeen
- Glycogeen wordt opgeslagen in de lever en spieren

- Glucosegehalte in het bloed daalt.

Glucose gehalte daalt:
- Weinig glucose in het bloed
- Alvleesklier maakt het hormoon glucagon aan
- Glucagon zet glycogeen weer om in glucose
- De glucose wordt afgegeven aan het bloed
- Glucosegehalte in het bloed stijgt

Adrenaline (bijnieren)

- Snel omzetten van glycogeen in glucose

suiker gehalte in het bloed wordt lager

glucose gehalte in het bloed wordt hoger

Insuline. Maakt van glucose: glycogeen. Het suiker gehalte in het bloed wordt lager

eilandjes van Langerhans in de alvleesklier

glucagon

Maakt van glycogeen weer glucose --> suiker gehalte wordt hoger

lever

glucose

glycogeen

Oefening

Glucosegehalte in het lichaam

Antwoorden Opdracht glucose regeling

Huiswerk

Lezen: 10.6

Maken opdracht 1 t/m 3 

en 5 t/m 7

Maken: opdrachten samenvattingen basisstoffen

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's

Oefenen

Leerdoelen 10.6

• Je kunt de bouw en functie van het hormoonstelsel beschrijven en je kunt in een afbeelding de belangrijkste hormoonklieren benoemen.
• Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de hypofyse en uit de schildklier.
• Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de eilandjes van Langerhans en uit de bijnieren. 

Welke hormonen horen bij welke hormoon klier?

Groeihormoon

Schildklierhormoon

Adrenaline

Insuline

Glucagon

Testosteron

Oestrogeen

Cellen in de alvleesklier 

die insuline & glucagon maken

Stoffen in het bloed die de werking van bepaalde organen regelen

Hormoon dat in de 

bijnieren wordt gemaakt

Klieren die adrenaline maken

Orgaanstelsel in het lichaam dat uit een aantal hormoonklieren bestaat

eilandjes van Langerhans

hormonen

adrenaline

hormoonstelsel

bijnieren

Welke hormoon zorgt ervoor dat glucose opgeslagen wordt?

Examenvraag 

De suikers die bij de afbraak van zetmeel ontstaan, worden vanuit de dunne darm door het bloed naar de lever gevoerd.

In de lever worden deze suikers omgezet in glycogeen en daarna opgeslagen.

Waar in het lichaam wordt nog meer veel glycogeen opgeslagen?

A. in de botten

B. in de spieren

C. onder de huid

Examenvraag antwoord

De suikers die bij de afbraak van zetmeel ontstaan, worden vanuit de dunne darm door het bloed naar de lever gevoerd.

In de lever worden deze suikers omgezet in glycogeen en daarna opgeslagen.

Waar in het lichaam wordt nog meer veel glycogeen opgeslagen?

A. in de botten

B. in de spieren

C. onder de huid

Iemand legt een blokje ijs in je nek en jouw koudezintuig registreert dit.
Wat gebeurt er nu in dit zintuig?

1. Het zintuig ontvangt de prikkel en stuurt deze weg
2. Het zintuig ontvangt de prikkel en maakt een impuls
3. Het zintuig ontvangt een impuls en stuurt deze weg
4. Het zintuig ontvangt een impuls en maakt een prikkel

Gevoelszenuwcel

Bewegingszenuwcel

Schakelcel

Cellichaam ligt buiten centraal zenuwstelsel

Cellichaam ligt in centraal zenuwstelsel

geleiden impulsen naar centraal zenuwstelsel

geleiden impulsen naar spieren en klieren

geleiden impulsen binnen centraal zenuwstelsel

geleid impulsen van zintuigcellen

Cellichaam ligt in centraal zenuwstelsel

Welk type zenuwcellen vind je in de gemengde zenuwen?

1. Bewegingszenuwcel/ schakelcel
2. Bewegingszenuwcel/ gevoelszenuwcel
3. Schakelcel/ gevoelszenuwcel

Wat is een voorbeeld van een reflex?

1. Je steekt je hand uit om iemand te groeten
2. Je steekt je hand uit om iets aan te pakken
3. Je steekt je hand uit als je valt

Wat is een reflexboog?

1. De snelheid van reflexen
2. Reageren op een prikkel
3. Een impuls die spieren of klieren aansturen
4. de weg die impulsen bij een reflex afleggen

Als er te weinig schildklierhormoon in het bloed zit dan zorgen de hypothalamus en de hypofyse ervoor dat de schildklier ...

1. meer schildklierhormoon gaat aanmaken
2. minder schildklierhormoon gaat aanmaken
3. schildklierhormoon gelijk blijft

Het hartritme wordt beïnvloed door de hoeveelheid adrenaline in het bloed.

Als je bijvoorbeeld schrikt, wordt er meer adrenaline aan het bloed afgegeven. Hierdoor gaat het hart sneller kloppen.

Door welke klier of klieren wordt adrenaline gemaakt?

1. door de hypofyse
2. door de bijnieren
3. door de schildklier
4. door de eilandjes van Langerhans

Waar wordt insuline geproduceerd?

1. Hypofyse
2. Teelbal
3. Schildklier
4. Eilandjes van Langerhans

1. Het hormoonstelsel regelt processen in het lichaam door hormonen af te geven

2. Het zenuwstelsel regelt processen in het lichaam door impulsen

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

Door insuline wordt de bloedsuikerspiegel...

1. Hoger
2. Lager

Welk hormoon wordt gemaakt als er te weinig glucose in het bloed zit?

1. Insuline
2. Glucagon
3. Groeihormoon
4. Schildklierhormoon

Waarom werkt een hormoon alleen op één orgaan terwijl het overal in het bloed is?

1. Alleen bepaalde organen zijn gevoelig voor het hormoon.
2. Omdat hormonen meestal niet ver van de hormoonklier werken.
3. Omdat hormonen niet bij alle organen kunnen komen.

Wat is de overeenkomst tussen het zenuwstelsel en het hormoonstelsel?

1. Het zijn allebei systemen die iets regelen in het lichaam.
2. Ze kunnen allebei prikkels opwekken.
3. Ze zijn allebei net zo snel in het regelen van processen.
4. De werken allebei met elektronische impulsen.

Wat is de functie van hormonen?

1. Hormonen verwerken de impulsen die afkomstig zijn van spiercellen
2. Hormonen zorgen voor het voedsel van het hormoonstelsel
3. Hormonen zorgen voor snelle reacties op prikkels
4. Hormonen regelen de werking van weefsels en organen die er gevoelig voor zijn.

Hormoonklieren kun je onderscheiden van de andere klieren in het lichaam.

Bekijk de afbeelding hiernaast. 

Welke klier is een hormoonklier?

1. afbeelding 1
2. afbeelding 2