De razzia van Rotterdam
1 / 11
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Toelichting
Introduceer het onderwerp van de les aan de leerlingen.
Slide 2 - Tekstslide
Toelichting
Lees voor wat de leerlingen in deze les zullen leren:
Aan het eind van deze les weet je hoe de razzia verbonden is met de Tweede Wereldoorlog en op welke manier die plaatsvond in de wijk Charlois.
Waar denk je aan bij de
Tweede Wereldoorlog?
Slide 3 - Woordweb
Toelichting
De les wordt afgetrapt met een inleidende vraag:
- Waar denk je aan bij de Tweede Wereldoorlog?
Laat de leerlingen de antwoorden invullen via hun telefoon of noteer de antwoorden zelf op het digibord.
Is één van de antwoorden 'razzia', vraag dan of ze weten wat de razzia is. Als de 'razzia' niet wordt genoemd, vraag dan of iemand er wel eens van gehoord heeft.
In de volgende dia leg je uit wat de razzia van Rotterdam was.
Slide 4 - Tekstslide
Toelichting
Een razzia is een door de overheid opgezette jacht op een groep mensen. De inwoners van een bepaald gebied worden hierbij in korte tijd verrast. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er twee soorten razzia’s: vervolgingsrazzia’s en arbeidersrazzia’s.
Bij vervolgingsrazzia’s werden in bezet gebied Joden, Sinti, Roma en politieke tegenstanders opgepakt en naar kampen afgevoerd. Bij de Arbeidseinsatz gaat het om arbeidersrazzia’s. Mensen (vaak jongemannen) worden dan opgepakt en meegevoerd om te werken voor de bezetter.
De razzia van Rotterdam en Schiedam was een arbeidersrazzia. 52.000 mannen van tussen de 17 en 40 jaar werden meegenomen door de Duitse bezetter. Dat was ongeveer 68 procent van het totale aantal mannen van die leeftijd in Rotterdam.
Slide 5 - Tekstslide
Toelichting
Op 10 november 1944 valt bij duizenden Rotterdammers dit papiertje (zie bron) met het woord BEVEL op de deurmat. Het bericht is duidelijk. Alle mannen tussen de 17 en 40 jaar moeten op straat gaan staan. Ze moeten warme kleding, dekens, bestek en boterhammen voor één dag meenemen. Alle andere bewoners, ook vrouwen en kinderen, moeten in huis blijven tot de actie klaar is.
Wijs de leerlingen op de laatste zin:
"Allen, die pogen te ontvluchten of weerstand bieden, zal worden geschoten."
- Vraag de leerlingen wat zij zouden doen als ze zo'n briefje op de deurmat zouden vinden.
Verdere toelichting
Om ontsnapping te voorkomen heeft de Duitse bezetter veel maatregelen genomen. Pleinen, bruggen en wegen zijn afgezet door 8000 Duitse soldaten. Het openbaar vervoer is stilgelegd en de telefoonlijnen geblokkeerd.
Uit angst om neergeschoten of verraden te worden gaan de meeste mannen toch mee. Voor vele is het onmogelijk te onderduiken.
Slide 6 - Tekstslide
Toelichting
De razzia is door de Duitse bezetter tot in de puntjes uitgedacht. Per buurt of straat worden alle opgepakte Rotterdamse mannen verzameld. Ze worden naar grotere verzamelplaatsen gebracht verspreid over de stad. In Rotterdam zijn er elf verzamelplaatsen. De grootste is het (toen) nieuwe Feyenoord Stadion. Hier in Charlois is er ook een verzamelplaats: de huidige R.E.T. autobus-garage in aanbouw bij de Sluisjesdijk.
Wijs de leerlingen op de foto. Ze zien de Sluisjesdijk zoals deze erbij lag net na de oorlog.
Toon waar het Dokhuis is en waar de R.E.T. autobus-garage ligt.
- Kennen de leerlingen de Sluisjesdijk? Hebben ze er wel eens van gehoord?
- Kennen de leerlingen misschien wel het betreffende R.E.T. gebouw?
Slide 7 - Tekstslide
Toelichting
Hier wordt het verhaal van Leendert kort uitgelicht. Leendert wordt zo het gezicht van de razzia voor de leerlingen.
Het verhaal van de razzia wordt persoonlijker gemaakt. Op die manier zullen de leerlingen zich beter kunnen inbeelden hoe de razzia geweest moest zijn voor de jonge mannen.
Slide 8 - Tekstslide
Toelichting
Het idee is om hier de route uit te stippelen die Leendert maken. Op die manier krijgen de leerlingen een beter beeld van wat voor een reis de dwangarbeiders maakten.
Slide 9 - Tekstslide
Toelichting
De families van de meegenomen mannen weten vaak niet hoe het met de ze gaat of waar ze zijn. Andersom weten de mannen ook niks. Via koeriers horen ze vaak wel dat de situatie in Rotterdam niet best is.
In de winter van '44/'45 heerst er honger in de grote steden van Nederland. Er is een tekort aan brandstof, treinen rijden niet door stakingen en Duitse troepen blokkeren de wegen. Er komt geen voedsel Rotterdam meer binnen. Er staan lange rijen bij de gaarkeukens (zie foto) en vrouwen en kinderen gaan op hongertocht buiten de stad op zoek naar eten. Vaak te voet.
Het leven in de stad is zwaar.
Slide 10 - Tekstslide
Toelichting
Nadat nazi Duitsland verslagen is en de Tweede Wereldoorlog in Europa voorbij is, keren de meeste mannen weer terug naar Nederland. Veel van hen zaten onder de luizen of waren ziek. De weg naar huis duurde voor sommige mannen wel maanden.
Eenmaal terug in Rotterdam bleken veel mannen gewond of getraumatiseerd. Ook kregen ze niet allemaal een warm welkom. ‘Waarom ben je dan gegaan?’ kregen de mannen vaak te horen.
Daarnaast zat men ook niet te wachten op hun verhalen. De gezinnen in Rotterdam hadden het ook slecht gehad.
Dit alles zorgde ervoor dat er weinig over de razzia werd gesproken, en de mannen het trauma met zich mee bleven dragen.
Slide 11 - Tekstslide
Toelichting
Sluit de les af met de volgende discussie vraag:
Waarom is het belangrijk het verhaal van de razzia vandaag te vertellen?
Maak duidelijk dat er geen foute antwoorden zijn.
