Geschiedenis van het leven op aarde

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Argumenten voor de evolutietheorie

Herhaling evolutietheorie

Charles Darwin zag kleine verschillen tussen dieren op de Galapagoseilanden en beschreef feiten (1859)

Uit deze argumenten ontstond de evolutietheorie. Deze theorie stelt dat soorten veranderen en er nieuwe soorten kunnen ontstaan.

Belangrijke principes die evolutie mogelijk maken zijn:

1

1. Genetische variatie: ontstaat door geslachtelijke voortplanting en mutaties. Genetische variatie zorgt ervoor dat niet elk individu hetzelfde is.

2. Selectie: individuen met de gunstigste eigenschappen (is afhankelijk van omgevingsfactoren) blijft in leven en plant zich voort.

3. Isolatie: populaties kunnen van elkaar geïsoleerd raken en los van elkaar evolueren. Zo kunnen nieuwe soorten ontstaan over tijd.

Argumenten voor evolutie

Fossielen

Afdrukken en resten 

van planten en dieren. 

Vertellen iets over de 

plaats en tijd waarin 

Bepaalde levensvormen

voorkwamen en laat 

geleidelijke veranderingen 

over tijd zien.

Overeenkomsten in embryonale ontwikkeling

Rudimentaire organen

Een aantal vragen....

Basisstof 5 De geschiedenis van leven op aarde

Leerdoelen 

Aan het einde van deze les weet je:

• Hoe lang het leven op aarde bestaat.
• Hoe het leven op aarde zich heeft ontwikkeld.
• Hoe je een geologische tijdschaal kunt aflezen.
• Hoe je een stamboom van organismen kunt aflezen.
• Wat we bedoelen met dat alle organismen aan
    elkaar 'verwant' zijn en hoe je iets over verwantschap kan zeggen aan de hand van een stamboom.
  

Hoeveel jaar geleden is de aarde ontstaan?

Ontstaan aarde

4600 miljoen jaar geleden

temperatuur te hoog--geen leven!

Temperatuur te hoog = geen leven!

3800 miljoen jaar geleden

Eerste leven in het water

lucht had nog geen zuurstof!

3300 miljoen jaar geleden

eencelligen die zuurstof konden produceren ( CO2 wordt zuurstof = fotosynthese)

Meer zuurstof in het water en op het land.

700 miljoen jaar geleden

eerste dieren in de zee (meercellig)
op het land alleen bacteriën

500 miljoen jaar geleden

eerste landplanten

ontstaan van de eerste gewervelden in de zee, de vissen

450 miljoen jaar geleden

eerste landdieren

geleedpotigen (duizendpoten)

gewervelde dieren (Tiktaalik) gaan land op

fossiel

reconstructie

251 miljoen jaar geleden

Bloeitijd van de reptielen: de sauriers

vogels en eerste zoogdieren

65 miljoen jaar geleden 

uitsterven Sauriers

3 miljoen jaar geleden

eerste mensachtigen

150000 jaar geleden

wij zijn waarschijnlijk afkomstig van 
Afrikaanse voorouders

Wanneer is de aarde ontstaan?

1. Ong. 3 miljard jaar geleden
2. Ong. 13,7 miljard jaar geleden
3. Ong. 4,6 miljoen jaar geleden
4. Ong. 4,6 miljard jaar geleden

Waar is het leven op aarde ontstaan?

1. Het is vanuit de ruimte gekomen
2. In het water
3. Op het land
4. In de grond

Levensvormen op de juiste volgorde.
Van oud naar jong

1. waterdieren - landdieren - landplanten - mensen
2. landplanten - waterdieren landdieren - mensen
3. waterdieren - landplanten - landdieren - mensen.
4. mensen - landdieren - landplanten - waterdieren

Door welke organismen ontstond het eerste zuurstof in de lucht

1. meercellige organismen
2. eenvoudige levensvormen
3. eencellige organismen
4. bacteriën

De gevolgen van de inslag van de meteoriet.....
Wat is NIET waar

1. het werd donker
2. het werd warmer
3. er was veel stof en roet
4. er was weinig zonlicht

Geologische tijdschaal 

De geschiedenis van het leven op aarde wordt ingedeeld in tijdperken. 

Deze tijdperken worden verder onderverdeeld in perioden.

De eerste landplanten verschenen ongeveer 500 miljoen jaar geleden.
In welk tijdperk was dit?

1. Paleozoïcum
2. Trias
3. Perm
4. Mesozoïcum

De eerste Insecten maakten hun bloeitijd 300 miljoen jaar geleden door.
Dat begon tijdens de periode.....

1. Perm
2. Devoon
3. Carboon
4. Paleozoïcum

evolutionaire stamboom

= verwantschaps schema

gemeenschappelijke voorouder

Hoe lees je een evolutionaire stamboom

- als twee organismen samen op een vertakking zitten, zijn zij verwant

- Hoe meer vertakkingen er zijn tussen twee organismen, hoe minder deze verwant zijn!!

- Als je twijfelt: ga met een accentueerstift tot de vertakking. Doe dit ook bij de andere organismen van de vraag. 

Welke hebben de minste vertakkingen? Die zijn het meest verwant!

Trek een lijntje tot het eerste 'kruispunt'

Wie zijn meer verwant: 

De ezel met de steppezebra, 

of de steppezebra met de Grévy'szebra

Trek een lijntje tot het tweede 'kruispunt'

Trek een lijntje voor het derde dier

Je ziet nu, dat de steppezebra en de Grévy's zebra dichterbij de lijntjes samengaan dan met die van de ezel.

De steppezebra en de Grévy's zebra zijn meer verwant aan elkaar dan met de ezel

19. Aan welke groep zijn de gorilla’s het meest verwant volgens de stamboom?

1. de chimpansees
2. de gibbons
3. de halfapen
4. aan de apen van de oude wereld

Volgens de evolutietheorie hebben de Aziatische en de Afrikaanse olifant zich ontwikkeld uit ‘oer-olifantachtigen’ die ruim 50 miljoen jaar geleden op aarde leefden.
In de afbeelding is deze ontwikkeling weergegeven in een stamboom
Welke uitspraken zijn juist?
1 Zowel de Aziatische als de Afrikaanse olifant heeft zich ontwikkeld uit de Moeritherium.
2 De Wolharige mammoet is uitgestorven in het Pleistoceen.

1. uitspraak 1 is juist
2. uitspraak 2 is juist
3. beide uitspraken zijn juist
4. beide uitspraken zijn onjuist

Haaien zijn gewervelde dieren. In de afbeelding zie je een stamboom die
de afstamming van verschillende groepen gewervelde dieren weergeeft
volgens de evolutietheorie.
welke antwoorden zijn goed?

1. Haaien zijn eerder ontstaan dan beenvissen.
2. Beenvissen zijn meer verwant aan haaien dan aan amfibieën.
3. A en B kloppen allebei
4. A en B kloppen allebei niet

Hieronder staan 2 opmerkingen over de stamboom van hiernaast.
Welk antwoord is goed?
(om beter te kijken staat de stamboom ook op de slide hierna)

1. Het geslacht Canis bestaat uit meerdere families.
2. De vos en de wolf behoren tot dezelfde familie.
3. A en B kloppen allebei
4. A en B kloppen allebei niet

Er komen op aarde nog steeds nieuwe soorten bij.

1. juist
2. onjuist

Hoe doen wetenschappers nu vooral onderzoek naar de verwantschap tussen soorten?

1. ze bekijken fossielen
2. ze gaan op zoek naar overeenkomsten in lichaamsbouw
3. ze vergelijken het DNA

Is voor het ontstaan van nieuwe soorten altijd isolatie nodig?

1. nee
2. ja

wanneer behoor je zeker tot de zelfde soort?

1. als je nakomelingen kan maken
2. als je uit hetzelfde gebied komt
3. als je vruchtbare nakomelingen kan maken
4. als je er hetzelfde uit ziet.

Aan de slag!

LEZEN

Paragraaf 6

MAKEN

 Paragraaf 5

KLAAR?

 test jezelf online maken!

Verwantschap van soorten

De mensen die nu leven, hebben een gemeenschappelijke voorouder. Deze leefden ongeveer 150.000 jaar geleden in Afrika.

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben vertonen verwantschap. Hoe langer geleden ze een gemeenschappelijke voorouder hadden, hoe minder de soorten verwant zijn.

In de afbeelding (een stamboom) zie je dat de Oerang-oetang en de moderne mens minder aan elkaar verwant zijn dan de chimpansee en de moderne mens.