4.1: Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 4

Gedrag

Klas 1

Wat gaan we doen vandaag?

- Waar gaat dit hoofdstuk over?

- Afronding van dit hoofdstuk - dierenwerkstuk 

- 'Biologische momentje van de dag' 

- uitleg paragraaf 4.1

-Uitleg opdracht dierenwerkstuk

-Zelfstandig werken opdrachten 4.1 

Waar gaat dit hoofdstuk over? 

- Waar gaat dit hoofdstuk over?

(Boek doornemen)

- Afronding van dit hoofdstuk - dierenwerkstuk 
(zie laatste dia)

Het 'biologische momentje' van de dag... 

• Nikolaas (Niko) Tinbergen (Den Haag, 15 april 1907 – Oxford, 21 december 1988) was een Nederlandse etholoog, die zich in zijn leven vooral gericht heeft op het gedrag van dieren (graafwespen). 
  
  
• Dit was indertijd nog een heel nieuwe tak van de biologie, hij wordt dan ook wel als een van de grondleggers van de ethologie (gedragsleer) gezien. 
  
  
• In 1973 ontving hij een Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde, gedeeld met Konrad Lorenz en Karl von Frisch.

Gedrag in de klas:
Geef eens 2 voorbeelden van gedrag door leerlingen in de klas (in een les bijvoorbeeld).

Hoe ontstaat gedrag? 

• Gedrag = alles wat een mens, dier of ander organisme doet. 
  
  
• Reageren op prikkels;
  - uitwendig (buiten het organisme)
  - inwendig (vanuit het lichaam)
  (soms reageren op beide tegelijk)
  
  
• Drempelwaarde = grens tussen wel of niet reageren (optelsom van prikkels (bijv. wel of niet bijten van een hond).
  
• Motivatie = bereidheid om te reageren. Opgebouwd uit inwendige en uitwendige prikkels. 

Je hebt bij de vorige vraag 2 gedragingen genoemd.
- Kies een van die twee gedragingen en noteer eentje.
- Vul in of dat gedrag kwam door een inwendige prikkel of uitwendige prikkel.

Een sleutelprikkel:

1. Leidt altijd naar hetzelfde gedrag.
2. Leidt naar meerdere mogelijkheden qua gedrag.
3. Leidt naar aangeleerd gedrag.
4. Leidt naar aangeboren gedrag.

Sleutelprikkels:

• Sleutelprikkels: leiden altijd tot hetzelfde gedrag.
  (v.b. 'Sperren' bij vogels = open bekjes voor voedsel)
  
  
• Soms afhankelijk van leeftijd van het organisme. 
  

Wat is de sleutelprikkel voor zilvermeeuwkuikens voor de bedelreactie:

1. de vorm van de kop van de ouder
2. de kleur van de snavel
3. de rode vlek op de snavel van het jong
4. de rode vlek op de snavel van de ouder

Ethologie: 

• Gedragsleer: diergedrag observeren.
  
  
• Gedrag opdelen in handelingen.
  Meestal in een bepaalde (vaste) volgorde. Bijv. soep eten; - lepel pakken, lepel in de soep doen, lepel in de mond doen, etc.
• Gedrag bestaat vaak uit een reeks handelingen.
  
  
• Ethogram: lijst met beschrijvingen van handelingen:
   handeling (element) - afkorting - omschrijving 
• Protocol: gedurende een tijd, handelingen bijhouden. 

Ethogram: voorbeeld kat

Welk dier zou jij graag willen observeren voor een onderzoekje?
(Voorkomend in Nederland, geen onzindieren, huisdier mag ook.)

Klaar met de uitleg!

- Uitleg opdracht dierenwerkstuk

- Zelfstandig werken opdrachten 4.1