Onderzoek aan gedrag (bij 4.1)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Planning les  

• Uitleg over 4.1: prikkels en gedrag en checkup
• uitleg gedragsonderzoek.
• Filmpje over gedrag. (om te onderzoeken)
• Werken aan het werkstuk met gedragsonderzoek.
  
  
• Huiswerk: 4.1 bestuderen en maken opdrachten 13 t/m 19. wb B!
• Na de vakantie: proefwerk bespreken, 6.1 en aan je werkstuk werken.
  
  

4.1 Prikkels en Gedrag 

Wat gaan we vandaag leren?

• Hoe je gedrag kunt onderzoeken door een ethogram op te stellen
  
• Hoe je gedrag kunt onderzoeken door een protocol in te vullen om na te gaan waarvoor het gedrag dient. (volgende les)
  
• Dat je pas een reactie vertoont als een bepaalde drempelwaarde is bereikt en je voldoende gemotiveerd bent

Alles wat een mens of dier doet is gedrag en heeft een oorzaak

Gedrag ontstaat doordat mensen en dieren reageren op inwendige en uitwendige prikkels.

– Inwendige prikkel -> komt vanuit het lichaam 

• Honger
  
• Voortplantingsdrang
  
• Overlevingsdrang
  

– Uitwendige prikkel -> komt van buiten op je zintuigen terecht

• Geuren
• Geluiden
• Smaak
• Enz.

verschillen tussen prikkels: 

Kun je aangeven welke inwendig, welke uitwendig zijn?

- Inwendige prikkels

- uiwendige prikkels 

Prikkels

Prikkels: Alle veranderingen in je omgeving waar je op kan reageren. 

- Inwendige prikkels

- Uitwendige prikkels 

Sleutelprikkels

Prikkels die altijd leiden tot hetzelfde gedrag zijn sleutelprikkels. 

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De reactie op  een sleutelprikkel is aangeboren (je kan er niets aan veranderen)

Sleutelprikkels

Bron 3

____

____

Bron 5

Motivatie

Bekend voorbeeld:

Hoe train je dieren?

Inwendige prikkel = honger

Uitwendige prikkel = als een dier eten ziet eet hij het op.

Van deze prikkels kun je gebruik maken om kunstjes aan te leren bij dieren. Motivatie helpt hierbij dus zelf ook enthousiast zijn.

Uitwendige prikkel = de beloning

Een voorbeeld van een inwendige prikkel is:

1. een beer zien
2. poep ruiken
3. honger hebben
4. een telefoonmuziekje horen

1. je voelt dat je moet plassen 2. een vogel zingt een lied
3. een baby proeft de melk 4. een kat ziet een muis
5. dorst hebben 6. verliefd gevoel

Wat zijn inwendige prikkels ?

1. 1, 5 en 6
2. 2, 3 en 4
3. 1, 2 en 3
4. 4, 5 en 6

Een sleutelprikkel is een...

1. Uitwendige prikkel
2. Een prikkel die steeds dezelfde reactie roept
3. Inwendige prikkel
4. Een prikkel die elke keer een andere reactie roept

De sleutelprikkel bij de stekelbaars is

1. Een vis komt eraan
2. Kleur van de buik van een modelvis
3. Jonge visjes komen uit de eitjes
4. Het wegjagen van andere visjes

Hiernaast zie je een mannetjes en vrouwtjes stekelbaars. Wat zou voor een mannetje de sleutelprikkel kunnen zijn om een een vrouwtje niet weg te jagen maar juist te leiden naar het nest?

1. Het missen van de rode buik
2. De platliggende stekels
3. De lengte van de vis
4. De zware dikke buik van het vrouwtje

De prikkel 'motivatie' is een voorbeeld van een ... ?

1. Uitwendige prikkel
2. Inwendige prikkel
3. Sleutelprikkel
4. Sperren

Planning les ha1a 

• Uitleg over 4.1: prikkels en gedrag met gedragsonderzoek.
• Filmpje over gedrag. (om te onderzoeken)
• Werken aan het werkstuk met gedragsonderzoek.
• Naar de bibliotheek (fietsen - kan je daar parkeren)
  
  
• Huiswerk: 4.1 bestuderen en maken opdrachten 13 t/m 19. wb B!
• Na de vakantie: proefwerk bespreken, 6.1 en aan je werkstuk werken.
  
  

4.1 Prikkels en Gedrag 

Wat gaan we vandaag leren?

• Hoe je gedrag kunt onderzoeken door een ethogram op te stellen
  
• Hoe je gedrag kunt onderzoeken door een protocol in te vullen om na te gaan waarvoor het gedrag dient. (volgende les)
  
• Dat je pas een reactie vertoont als een bepaalde drempelwaarde is bereikt en je voldoende gemotiveerd bent

Alles wat een mens of dier doet is gedrag en heeft een oorzaak

Gedrag ontstaat doordat mensen en dieren reageren op inwendige en uitwendige prikkels.

– Inwendige prikkel -> komt vanuit het lichaam 

• Honger
  
• Voortplantingsdrang
  
• Overlevingsdrang
  

– Uitwendige prikkel -> komt van buiten op je zintuigen terecht

• Geuren
• Geluiden
• Smaak
• Enz.

Prikkels

Prikkels: Alle veranderingen in je omgeving waar je op kan reageren. 

- Inwendige prikkels

- Uitwendige prikkels 

Motivatie

Gedrag onderzoeken

Je kan het verschil tussen een ethogram en protocol benoemen

Je kan zelf ethogram maken

Je kan zelf een protocol maken en verwerken tot een staafdiagram

Ethogram

Een deel van een ethogram van het gedrag "hond komt naar baas".

Kijken naar gedrag. Hoe doe je dat objectief?

• Observeren: Gedrag benoemen (zonder mening)
• Elk stukje gedrag is een handeling (of gedragselement).
• Hiervan een lijst maken die we Ethogram noemen.
• Een protocol invullen om gedurende een bepaalde tijd de handelingen bij te houden
• Interpreteren: De boodschap van het gedrag benoemen in termen van functies of emoties.

Ethogram

Protocol

Protocol

Staafdiagram van Ethogram

Onderzoek aan gedrag (bij 4.1)

Van filmpjes van een mens of dier die iets doet.

Van een medeleerling of een huisdier die iets doet;

Van een wild dier dat je wilt onderzoeken 

Voor het dierenwerkstuk  volg je 2 x 5 minuten 1 dier

Oefen met pinguins 

Zoek filmpjes over ezelspinquins

Werk in 2-tallen

Maak een ethogram samen (1 schrijft het gedrag met codes

Maak een protocol 

         (1 kijkt, noemt het gedrag, de ander noteert)

Zet de scores in staafdiagram

Probeer conclusies te trekken over het gedrag.